Microsoft Word zamanin sinagi-26. 10. 16. doc
Yüklə 2,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
Z a m a n ı n s ı n a ğ ı n d a n k e ç ə n l ə r . . . 83 “Nuh tufanı və Gəmiqaya - Qobustan əlifbası” – I məqalə Azərbaycan dilinin və tarixinin kökləri indiyə qədər lazımi səviyyədə tədqiq olunmamışdır. Bu baxımdan Əj- dər Fərzəlinin 2014-cü ildə rus dilində çap olunmuş “Nuh tufanı və Gəmiqaya-Qobustan əlifbası” kitabı əhəmiyyət- li rol oynayır. Azərbaycan ərazisi və Azərbaycan xalqı dünyada getmiş tarixi prosesləri izah etmək, tədqiq etmək baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bəşəriyyətin ta- rixində dərin kökləri olan Azərbaycanın oynadığı rolu aş- karlamaq üçün Azərbaycan tarixi və dili ilə bağlı aparıla- caq tədqiqatlara ehtiyac böyükdür. Bu mənada Gəmiqa- ya-Qobustan yazılı abidəsinin öyrənilməsi Azərbaycan tarixində və əlifbamızın tarixində əvəzsiz rol oynayır. Gəmiqaya-Qobustan əlifbası barədə fikirlər belədir: Bu əlifba, bu yazı piktoqrafik yazıdır. Başqa bir fikrə görə, bu yazı, əlifba türk-runik yazılı əlibasının elementləri ilə bağlıdır. Ancaq Əjdər Fərzəlinin araşdırmalarına görə, Gəmiqaya-Qobustan Azərbaycan xalqının yaratdığı əlif- badır. Həm də bu, Azərbaycan xalqının yazı mədəniyyə- tinin tarixi barədə gərəkli bir mənbədir. B u l u d x a n X ə l i l o v 84 Gəmiqaya-Qobustan əlifbasının öyrənilməsində Əj- dər Fərzəlinin zəhməti böyükdür. O, 1970-ci illərdən baş- layaraq ömrünün sonuna qədər bu əlifbanı tədqiq etmiş- dir. Əjdər Fərzəli Gəmiqaya-Qobustan əlifbasının tədqi- qinə qədər “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanlarını, dastanda- kı dil məsələlərini, dilin inkişaf tarixini, praazərbaycan dilini, Azərbaycan mifologiyasını, dastandakı toponim- ləri, suya və oda inam məsələlərini, qədim tayfa və tayfa birliklərinin qohumluğu məsələlərini araşdırmışdır. Əjdər Fərzəli Gəmiqaya-Qobustan yazılarını Azər- baycan və ona yaxın ərazilərdə olan qayalara, daşlara, yer altından çıxarılan müxtəlif qablara, xalçalara həkk olun- muş yazılarla birgə öyrənmişdir. Eyni zamanda qədim Azərbaycan əlifbasının elementlərini – işarələrini Naxçı- vanla, Qobustanla bərabər, həm də Gəncə, Şamaxı, Min- gəçevir, Hacıqabul, Pirallahı adası, Nüvədi, Təbriz yaxın- lığında tapılan yazılarda da tədqiq etmişdir. O, Kəlbəcər, Mingəçevir daşlarında həkk olunmuş yazılarda da qədim Azərbaycan sözlərini oxuya bilmişdir. Əjdər Fərzəli Alban yazıları barədə də maraqlı elmi nəticəyə gəlmişdir. Əjdər Fərzəliyə görə, Alban əlifbasının əsli ermənilər tərəfindən məqsədli şəkildə təhrif edilmiş, gərəksiz bir formaya salınmışdır. Onun fikrincə, əsl Alban əlifbası Gəmiqaya-Qobustan əlifbasıdır. Bu əlifba qayaların, daş- ların, xalçaların, qabların üstündə həkk olunmuş yazılar- da da qorunmuşdur. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Orxon- Yenisey yazılı abidələri mətnlərin daş üzərinə həkk Z a m a n ı n s ı n a ğ ı n d a n k e ç ə n l ə r . . . 85 olunmasından ibarətdir. Hazır mətnləri oxumaq mətnsiz yazıları oxumaqdan asandır. Gəmiqaya-Qobustan yazıları isə mətnsiz yazılardır. Məhz Əjdər Fərzəli belə mətnsiz yazıları oxumuşdur. Əjdər Fərzəlinin tədqiqatları sübut edir ki, Orxon-Yenisey və Gəmiqaya-Qobustan əlifbaları bir-birinə bağlı olan müstəqil əlifbalardır. Hər ikisi türk əlifbasıdır və bunlardan çoxsaylı dünya əlifbaları törəmişdir. Qafqaz Albaniyası qədim Azərbaycanın, qədim Azərbaycan tarixinin tərkib hissəsidir. Qafqaz Albaniya- sına aid yeganə mənbə Moisey Kalankatukulunun (VII- VIII əsrlər) “Alban tarixi” və VIII əsrə aid “Eranşəhr”dir. Bu dövrə aid mənbələrin azlığı Azərbaycan tarixinin Qafqaz Albaniyası ilə bağlı olan dövrünə kölgə salmış və nəticədə ermənilər bundan istifadə edərək qərəzli, saxtakar mövqe tutmağa başlamışlar. Ermənilər “Alban tarixi” əsərini və Qafqaz Albaniyasının ərazisini əsassız şəkildə “erməniləşdirmə”yə çalışmışlar. Bununla da Qaf- qaz Albaniyası mübadiləsi bir mövzu kimi ortalığa çıx- mışdır. Hələ vaxtilə Azərbaycan dilçisi Voroşil Qukasyan Alban yazısı və ədəbiyyatı tarixinin bəzi məsələləri ilə məşğul olmuşdur. Bu istiqamətdə araşdırmalar aparmış- dır. O, A.Ş.Mnatsakanyanın 1966-cı ildə Yerevan şəhə- rində erməni dilində çap olunmuş və “Qafqaz Albaniyası ədəbiyyatının tarixi” adlı əsərinin elmsizliyini faktlar, də- lillər əsasında sübut etmişdir. Voroşil Qukasyan A.Ş.Mnatsakanyanın əsəri ilə bağlı dörd mühüm ümumi- B u l u d x a n X ə l i l o v 86 ləşdirici nəticə (bax: ВорошилГукасян. О некоторых вопросах истории Албанской писменности и литера- туры (в связи c работой А.Ш.Мнацаканяна, «О лите- ратуре Кавказской Албании»). – Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, 1968, №2, s.85-101) söyləmişdir: I. Kür çayının sağ sahili heç zaman Ermənistanın tərkibinə rəsmi şəkildə daxil olmamışdır. Halbuki A.Ş.Mnatsakanyan əsassız olaraq Qafqaz Albaniyasının sərhədi olan Kür çayının sağ sahilini eramızın IV əsrinə- dək (387-ci ilə qədər) “Böyük Ermənistan”ın tərkibində olması fikrini irəli sürmüşdür. II. Voroşil Qukasyan onlarla tarixi və filoloji dəlil- lər əsasında sübut etmişdir ki, albanların öz yazısı olmuş- dur. Onun fikrincə, bunu alban əlifbası və Mingəçevirdə tapılmış yazılar da təsdiq edir. Lakin A.Ş.Mnatsakanyan öz əsərində iddia etmişdir ki, guya albanların yazısı olmadığı üçün onların ədəbiyyatları da yaranmamışdır. Halbuki elmə sirr deyil ki, alban yazısı olmuş və bu indi- yə qədər oxunmamışdır. Bizcə, alban yazıları oxunsaydı Azərbaycan tarixinin qədim dövrünə aid xeyli zəngin material əldə etmiş olardıq. Bu da ermənilərin əsassız id- dialarına birdəfəlik son qoyardı. Təbii ki, A.Ş.Mnatsa- kanyan alban yazılarının indiyə qədər oxunmadığını və bununla bağlı çətinlikləri çox gözəl bildiyinə görə, elə bu abidələrin “sahibi”, “yiyəsi” iddiası ilə əsər yazmışdır. Lakin Moisey Utilinin (Kalankatuklunun) “Alban tarixi” Yüklə 2,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|