Microsoft Word zamanin sinagi-26. 10. 16. doc
Yüklə 2,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
Z a m a n ı n s ı n a ğ ı n d a n k e ç ə n l ə r . . . 87 əsəri bizə erməni dilində çatsa da, Voroşil Qukasyanın dediyi kimi, onun nə vaxt, kim tərəfindən, hansı dildə ya- zıldığı elmə məlum deyildir. Erməni tədqiqatçısı bu real- lıqdan “məharətlə” istifadə edərək Alban abidələrini öz adlarına çıxmışdır. “Alban tarixi” əsərinin yazılma tarixi barədə iki fikir mövcuddur. Birinci fikir tərəfdarı T.Ter-Qriqoryan “Alban tarixi”nin I, II kitabının yazılması tarixini VII əsrə, III kitabı isə X əsrə aid edir. İkinci fikir tərəfdarları Y.A.Manandyan, N.Akinyan isə “Alban tarixi”nin yazıl- masını X əsrə çəkirlər. Bu ikinci fikir həqiqətə uyğun gəlmir və əsassızdır. Ona görə ki, X əsrə qədər “Alban tarixi” əsərinin orijinalı mövcud olmuşdur. Bu orijinalı ermənilər ələ keçirdikdən sonra onun üzünü erməni dilinə çevirmişlər. Xüsusilə, Azərbaycan tarixçisi F.C.Məmmə- dova “Alban tarixi” mətnini təhlil edərək onu X əsrə aid edən erməni tədqiqatçılarının gətirdikləri dəlillərin əsassız olduğu və həqiqətə uyğun gəlmədiyi qənaətinə gəlir (bax: Ф.Дж.Мамедова. Проблема датировки «Ис- тории Албан». – Azərbaycan SSR Elmlər Akademiya- sının xəbərləri. Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1974, №3). Ərəb qoşunları Azərbaycana gələrkən ermənilərin kiçik etnik qrup kimi indiki Ermənistan ərazisindəki bəzi yerlərdə heç bir dövləti olmadan Azərbaycanın hüdudları içərisində yaşaması mümkünlüyünü bəlkə də qəbul et- mək olar. A.Bakıxanovun verdiyi məlumata görə, “O za- B u l u d x a n X ə l i l o v 88 man (ərəb xilafəti dövründə – B.X.) ermənilər ərəb qoşununun zülmündən qaçıb, Qarabağın çətin gedilən yerlərinə sığınmışdılar. Onların çoxu indi də bu yerlərdə yaşamaqdadır”. (bax: A.Bakıxanov. Gülüstani – İrəm. Bakı, 1951, s.51) Onu da qeyd edək ki, VII əsrdə, ondan əvvəl, X əsrdə, XIX əsrə qədər Qafqazda, Qafqaz Albaniyasında, indiki Ermənistanda erməni adlı bir millətin dövləti olmamışdır. Ona görə də bu ərazilərdə erməni dövlətinin olmasını təsdiq edən tarixi, sosial, siyasi, etnik, coğrafi məlumatlar da yoxdur. Bu da ermənilərin Qafqaz mü- hitinə kənardan gəlmələrini sübut edir. Hələ 1861-ci ildə K.Patkanyanın “Alban tarixi” əsərini rus dilinə tərcümə etməsini də təsadüfi saymaq olmaz. Ona görə ki, o, bu işi ilə Azərbaycan tarixinin tər- kib hissəsinə çevrilmiş qədim Alban tarixini və Azərbay- can tarixini saxtalaşdırmış erməni mütəxəssislərini dəs- təkləməklə yanaşı, bu yolla saxta erməni tarixi yaradaraq onu rus dili vasitəsilə daha geniş səviyyələrdə yaymağa çalışmışdır. Əslində ermənilər Alban kilsələrini ələ keçirtdik- dən sonra albanlara məxsus olan materialları erməniləş- dirməyə başlamışlar. Bunu Mingəçevirdən – Sudaqılan yaşayış yerindən aşkar edilmiş, qədim alban kitabələrindən olan xaçaltı daşın üzərindəki kitabə də təsdiq edir. Burada tapılmış xaçaltı yazılı daş qarqar-türk dilinə aiddir. Xaçaltı yazılı Z a m a n ı n s ı n a ğ ı n d a n k e ç ə n l ə r . . . 89 daşı qarqar-türk dilində oxuyan müəllif yazır: “Əlbəttə, bu (mətn – B.X.), Qriqoryan kilsəsinin alban kilsəsi üzərində birinci qələbəsinə qədər olan bir dövrü əhatə edir. Bundan sonrakı dövrlərdə alban yazılı mədəniyyəti məhv edilmişdir. Ona görə də V-VIII əsrlər arasında olan dövrə aid alban əlifbası ilə Mingəçevir epiqrafik abidə- lərindən savayı heç bir yazılı material əldə edilməmişdir. Bu onu göstərir ki, yad əllər daim alban mədəniyyətini məhv etməyə çalışmışdır” (bax: Xanlar Mustafayev. Mingəçevir epiqrafik abidələri. Elm və həyat, №11-12, 1990, s.25). Deməli, ermənilər ələ keçirə bilmədikləri alban kil- sələrinə, alban yazılı mənbələrinə toxuna bilməmişlər. Ancaq ermənilər “Alban tarixi” əsərinin orijinalını məhv edərək onu erməni dilində çap etdirmişlər. V.Qu- kasyan yazır: “... Utilinin əsəri alban dillərinin birində (bəlkə də udin dilində) yazılmış, çox sonra isə qədim erməni dilinə tərcümə edilmişdir. Bunun nəticəsində də əsərdə yerli dilə məxsus sözlər və qrammatik formalar qalmışdır”. (bax: Ворошил Гукасян. Удинское слова в «Истории Албан». – Azərbaycan SSR Elmlər Akade- miyasının Xəbərləri. Ədəbiyyat, Dil və incəsənət seriyası, 1968, №1, s.61). Başqa bir tərəfdən əsərin erməni dilində bizə çat- ması isə hələ onun müəllifinin erməni olmasından xəbər verə bilməz. Onda ərəb, fars, rus və s. dillərdə əsər yaz- mış ərəb, fars, rus olmayan müəllifləri ərəb, fars, rus B u l u d x a n X ə l i l o v 90 adlandırmalıyıqmı? Ərəb dilində “Divani-lüğət-it türk” əsərini yazmış M.Kaşğarini, fars dilində yazmış N.Gən- cəvini necə adlandırmalıyıq?! Birinə ərəb, digərinə farsmı deməliyik?! Deməli, sadəcə olaraq, albanları er- məniləşdirmək əsassızdır. “Alban tarixi” əsərinin müəl- lifini erməni kimi qələmə vermək isə əsl tarixi həqiqəti inkar etməkdən başqa bir şey deyildir. “Alban tarixi” əsəri ermənilərin əlinə keçdikdən sonra təbii ki, təhriflərə də yol verilmişdir. Məsələn, ki- tabda Salar türklərinin mənşəyi təhrif edilərək heç bir əsas olmadan tacik kimi təqdim olunur. Guya tacik xalqının sayının azalması nəticəsində bir xalq meydana çıxır və onun adı da Salar olur (bax: Мовсэс Каланкa- туации. История страны Алуанk. Ереван, 1984, с.169). Halbuki Salar türklərinin mənşəyinin taciklərlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Türkologiyadan məlumdur ki, Sa- larlar karluq-uyğur qrupu türk dillərinə daxildir. Bu qrupda salarlarla yanaşı, özbək, yeni uyğur, sarı-uyğur dilləri də vardır. Bəzən salarlar müstəqil türk dili deyil, uyğur dilinin bir dialekti də hesab olunur. Eyni zamanda onların uyğur dilinin dialekti olmadığı, müstəqil türk dili olması fikri də vardır. Salarların oğuz, oğuz-türkmən qrupuna daxil olması və XIV əsrə qədər qıpçaqların əha- təsində yaşaması, Şərqi Türküstana köçdükdən sonra Xuançe çayı boyunca çinlilər, tibetlilər və monqollarla əlaqədə olması məlumdur. Yüklə 2,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|