B u l u d x a n X ə l i l o v
96
Əjdər Fərzəlinin tədqiqatlarına görə, Orxon-Yeni-
sey və Gəmiqaya-Qobustan yazıları bir-birindən fərqli,
müstəqil, ancaq qohum türk əlifbalarıdır. Həm də Əjdər
Fərzəlinin tədqiqatlarında Azərbaycanda aşkar olunmuş
Gəncə, Şamaxı, Kəlbəcər, Mingəçevir, Hacıqabul, Nü-
vədi, Təbriz-Əhər, Pirallahı və İçərişəhər yazıları Gəmi-
qaya-Qobustan əlifbasının işarələri ilə tam şəkildə üst-
üstə düşür.
Əjdər Fərzəlinin tədqiqatlarına görə, Gəmiqaya-
Qobustan əlifbası eradan əvvəlki minilliklərdən bizim
eranın 8-9-cu əsrlərinə qədər, ərəb işğalına qədər Azər-
baycanda, Yaxın və Orta Şərqdə, Avropada yayılmış,
işlənmiş əlifbadır.
Əjdər Fərzəli yazır: “Gəmiqaya-Qobustan əlifbası
32 hərfdən: 23 samit və 9 sait səsdən ibarətdir. Bunlar
100-ə yaxın işarədir. Bu əlifba ilə yazılmış bütöv mətnlər
hələlik əldə edilməsə də, prinsip etibarilə yəqin etdim ki,
Gəmiqaya-Qobustan əlifbasının işarələri tanrıçılıq inamı-
nın tələbi ilə soldan sağa – Od tanrıya: Günəşə sarı ya-
zılıb”. (Əjdər Fərzəli. Gəmiqaya-Qobustan əlifbası. Bakı,
“Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” Nəşriyyat – Poliq-
rafiya Birliyi, 2003, s.15)
Əjdər Fərzəlinin tədqiqatlarının nəticəsinə görə,
Finikiya əlifbasının “birinciliyi”nə son qoyulur. Orxon-
Yenisey əlifbası Finikiya yazısından əvvəllərə gedir, həm
də Orxon-Yenisey əlifbasının özü də Gəmiqaya-Qobus-
tan əlifbasından bəhrələnmişdir.
Z a m a n ı n s ı n a ğ ı n d a n k e ç ə n l ə r . . .
97
Əjdər Fərzəlinin tədqiqatlarına görə, Gəmiqaya-
Qobustan əlifbası yetkin, kamil bir düşüncənin, mədəniy-
yətin məhsuludur. O yazır: “Gəmiqaya-Qobustan əlifbası
belə bir həqiqəti təsdiq edir ki, əlifba bir nəfər tərəfindən
bir ayda, bir ildə yaradıla bilməz. O, uzun illərin
təcrübəsindən, sınaqlarından keçərək insan kollektivinin,
etnosun-xalqın soy psixologiyasına, dünyagörüşünə, dil
və din birliyinə əsaslanaraq, piktoqraflar – şəkilli sözlər,
damğalar, rəmzlər toplusundan seçilərək, bir sapa
düzülərək, formalaşaraq yaradıla bilər. Belə əlifbanın
yaradıcısı bütün xalq olur. Əlifba məhz əlifba kimi for-
malaşana qədər bir neçə mərhələdən keçir. Onun niza-
ma – “sapa” düzülməsində azı bir neçə, yaxud onlarla
bilici iştirak edir”. (Əjdər Fərzəli. Gəmiqaya-Qobustan
əlifbası. Bakı, “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası”
Nəşriyyat – Poliqrafiya Birliyi, 2003, s.19).
Əjdər Fərzəlinin Gəmiqaya-Qobustan əlifbası bir
məsələyə də aydınlıq gətirir. Belə ki, Əjdər Fərzəli “Ki-
tabi-Dədə Qorqud”un boylarının Azərbaycanda yarandı-
ğını Gəmiqaya-Qobustan əlifbasına istinad edərək təsdiq
edir. Belə bir əlifbanın yarandığı ərazidə, təbii ki, “Ki-
tabi-Dədə Qorqud” yaranmalıydı və yarandı.
Əjdər Fərzəli yazır: “Altay türklərinin “doğum,
döl” rəsmində insan, başından ayağına qədər 32 sümük
birləşməsindən ibarət təsvir edilmişdir. Ağızda 32 diş
bəlkə bunun yığcam təkrarıdır? Qobustanda gəmi rəsmlə-
rində (məsələn, 29-cu daşda, həm də 23+9 hesabı ilə) 32
B u l u d x a n X ə l i l o v
98
işarə yaradılış yaddaşının timsalıdır. Müqəddəs sayıldı-
ğına görə 32 rəqəmi həm də qəbilə, oba, kənd adına
(İmişli rayonunda 32-lər kəndi) çevrilmişdir. 32 rəqəmi
yaradılışın 4 ünsürü ilə də səslənir: 32:4=8; 8:2=4.
Nəhayət, yaradılış əlifbasının – Gəmiqaya – Qo-
bustanın məhz 32 hərfdən ibarət olması, yəqin ki, təsadü-
fi deyil. Bir sirrin də izi ilə çox uzağa getmək olar”. (Əj-
dər Fərzəli. Gəmiqaya-Qobustan əlifbası. Bakı, “Azər-
baycan Milli Ensiklopediyası” Nəşriyyat – Poliqrafiya
Birliyi, 2003, s.22)
Əjdər Fərzəlinin elmi qənaətlərindən biri də budur
ki, azərbaycanlıların əski əlifbası ərəb əlifbası deyil.
Onun fikrincə, ərəb əlifbası qədim Azərbaycan əlifbasın-
dan törəmədir. Onun elmi qənaətinə görə, ərəb əlifbası
VIII-IX əsrlərdən başlayaraq Azərbaycanda kütləvi
savadsızlığın bünövrəsini qoymuşdur.
Əjdər Fərzəli Gəmiqaya-Qobustan əlifbasında “sa-
ğır nun” hərfini oxudu, Orxon-Yenisey yazılı abidələrin-
də Danimarka alimi V.Tomsen 1893-cü ildə Tenqri sö-
zünü oxudu. Əjdər Fərzəli isə arxeoloq alim Vəli Əliye-
vin “Gəmiqaya abidələri” (1992) kitabında 28-ci şəkil
qrupunda birinci piktoqrafın “Tanqrı” sözündən ibarət
olduğunu oxudu.
Gəmiqaya-Qobustan əlifbanın “daş” mərhələsi,
dünya yazı mədəniyyətinin zirvəsi olmaqla (o cümlədən
Orxon-Yenisey yazısı) öz fəlsəfəsini yaratmışdır. Bu da
ondan ibarətdir ki, qədim türk əlifbaları ilk mərhələdə
Z a m a n ı n s ı n a ğ ı n d a n k e ç ə n l ə r . . .
99
piktoqraflar şəklində daşlara yazılmış, bu, ənənə şəklini
almış, nəticədə “daş kitablar” meydana gəlmişdir. Sonra-
lar gil lövhələrə, dəriyə, ağaca, kağıza yazılar yazılmış-
dır. O fikri də qəbul etməli oluruq ki, qədim türklər Avra-
siya məkanında qövsvari hərəkət etmişlər. Onlar baharın
ardınca getmiş, əvvəl yaşadıqları yerdə təbii nemətlər
tükəndikdən sonra yeni ərazilərə doğru hərəkət etmişlər.
Bununla da, qədim türklər həmişə hərəkətdə olmuş qərb-
dən şərqə və əksinə hərəkət etməklə öz mədəniyyətlərini
köç etdikləri ərazilər boyu yaymışlar.
Tarixi məlumatlara əsasən Naxçıvan e.ə.1539-cu
ildə şəhər-qala kimi mövcud olmuşdur. Bu tarixə əsasən
2015-ci ildə Naxçıvanın 3542 yaşı tamam olur. Arxeoloji
tədqiqatlar sübut edir ki, Naxçıvanda 9 min il əvvəl
yaşayış olmuşdur. Bu da məlumdur ki, 12 min il əvvəl
baş vermiş daşqın və Nuhun gəmisinin gəlib çıxdığı yer
Naxçıvandır.
Əjdər Fərzəlinin “Nuh tufanı və Gəmiqaya-
Qobustan əlifbası” kitabındakı araşdırmanın nəticələrini
aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək olar:
I. Gəmiqaya-Qobustan əlifbası qədim Azərbaycan
əlifbasıdır. Bu əlifba yüz və min illər ərzində bütün
xalq – xalq biliciləri tərəfindən yaradılmışdır.
II. Gəmiqaya-Qobustan əlifbası başqa əlifbalardan
fərqli olaraq yaradılış ideyasını – Tanrıçılıq inamını əks
etdirir.
Dostları ilə paylaş: |