52
çərçivədə risk menecerlərinin qabaqcıl səviyyədə sertifikasiyası həyata keçirilməli,
risk menecmenti gücləndirilməlidir.
Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf meyllərini və pul-kredit siyasəti alətlərinin
tətbiqi variantlarını təhlil etməklə belə bir qənaətə gəlmək olar ki, müasir pul-kredit
siyasəti iqtisadi tənzimlənmənin iki variantının (monetarist və keynsian) sintezinə və
onların kompleks tətbiqinə əsaslanmalıdır. Bu siyasətin mahiyyəti ən qısa şəkildə
ondan ibarətdir ki, pul-kredit mexanizmi real sektorun investisiya təminatının
artırılmasına yönəldilməlidir. Yaxın gələcəkdə təsərrüfat subyektlərinin və bankların
investisiya aktivliyini artırmaq məqsədilə, kompleks tədbirlər sistemi həyata
keçirilməsi və bankların donor funksiyası canlandırılmalıdır.
Perspektivdə xarici investisiyaların və neft dollarlarının valyuta bazarına ehtimal
olunan irimiqyaslı axını ilə əlaqədar pul kütləsinin qeyri-adekvat hissəsinin
sterilizasiyası tədbirlərinin həyata keçirilməsi diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır. Pul
kütləsinin növbəti illər üçün nəzərdə tutulan artım templəri bütövlükdə pul-kredit
siyasətinin iqtisadiyyata ötürücü (transmissiya) təsirini gücləndirməklə, məcmu
tələbin genişlənməsinə əlavə monetar impuls verməlidir. Bu isə, təbii olaraq məcmu
təklifin ekspansiyasına adekvat reaksiya doğurmaqla makroiqtisadi şəraiti daha da
yaxşılaşdırmalıdır. qtisadi artımın monetar kanallar ilə qidalanan amillərinin
fəallaşması və qiymətlərin sabitliyi şəraitində, bunun güclü makroiqtisadi
multiplikator effekti yaratması deməkdir. Həm monetar, həm də fiskal ekspansiya
hesabına yaranacaq makroiqtisadi səmərədən maksimum istifadə olunması və bu
səmərənin daxili istehsalın, qeyri-neft sektorunun və regionların inkişafına
yönəldilməsi xüsusi aktuallıq kəsb etməlidir. Eyni zamanda, yoxsulluğun azaldılması
və iqtisadi inkişaf proqramında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin vaxtında həyata
keçirilməsi, qeyd olunan səmərənin real sektorun inkişafına multiplikativ təsirini
gücləndirəcəkdir. Sözsüz ki, əsas ötürücü həlqə kimi maliyyə sektorunda həyata
keçirilən islahatların sürətləndirilməsi iqtisadi inkişafın, xüsusilə də, orta və kiçik
sahibkarlığa maliyyə yardımının genişləndirilməsinə təkan verməlidir. Maliyyə
xidmətlərinin həyata keçirilməsində elektron informasiyanın inkişafı ən aktual
məsələlərdən biridir. Belə ki, XX əsrin sonlarında elektron informasiya bütün iqtisadi
53
nəşrlərin, nüfuzlu beynəlxalq konfransların və forumların əsas mövzularından biri
olmuşdur. Bank fəaliyyətində kredit risklərinin və portfel investisiyalarının idarə
olunmasında internet texnologiyasından istifadə etməklə, elektron informasiya
xüsusilə vacib əhəmiyyət kəsb edir. Kommersiya banklarında və digər maliyyə
institutlarında pul vəsaitlərinin və qiymətli kağızların saxlanılması əhalinin bu
maliyyə vasitəçilərinə inamından xəbər verir. Belə olan halda bu maliyyə
vasitəçilərinin sabit fəaliyyəti, onun tənzimlənməsi hökumətin əsas vəzifələrindən
biri olmaqla, Mərkəzi Bankın daim nəzarətində saxlanılmalıdır.
3.3 Bank sektorunun beynalxalq maliyyə
qurumları ilə
ə
mə
kdaş
lığ
ının
inkiş
af etdirilmə
si
Beynəlxalq maliyyə və kredit təşkilatları beynəlxalq razılaşma ilə dünya
iqtisadiyyatının stabilliyinin təmin olunması üçün valyuta-kredit və maliyyə
münasibətlərinin idarə olunması üçün yaradılıb. Beynəlxalq maliyyə-kredit
institutlarına daxildir: Beynəlxalq Valyuta Fondu, Dünya Bankı, Avropa
Yenidənqurma və nkişaf Bankı, Beynəlxalq Hesablaşmalar Bankı və Asiya, Amerika
və Afrikanın regional inkişaf bankları və digərləri.
Azərbaycanın konkret aşağıdakı beynəlxalq maliyyə təşkilatları ilə
ə
məkdaşlığı haqqında danışaq:
Beynə
lxalq Valyuta Fondu. Beynəlxalq valyuta tənzimlənməsinin bu orqanı 1944-
cü ildən Bretton-Vudsda (ABŞ) keçirilən beynəlxalq valyuta-maliyyə konfransında
təsis olunmuşdur. Onun nizamnaməsi 1945-ci ilin dekabrında qüvvəyə minib. 1946-cı
ilin iyulunda Beynəlxalq Valyuta Fondu fəaliyyətə başlayanda 39 üzvü vardı.
Hazırda 183 üzvü var.
BVF-nin Direktorlar Şurası 2 iyul 2001-ci ildə Yoxsulluğun Aradan
Qaldırılması və nkişaf Proqramı çərçivəsində 80,45 milyon SDR məbləğində
(kvotanın 50 faizi) üç illlik razılaşmanı təsdiq etmişdir. 2003-cü ilin dekabrına kimi
bu razılaşma çərçivəsində dörd ödəniş həyata keçirilmişdir. Proqramın üç əsas
vəzifəsi aşağıdakılardır: makroiqtisadi sabitliyin təmin edilməsi, idarəetmənin
54
təkmilləşdirilməsi və iqtisadiyyatın qeyrineft sektorlarının inkişafı. Hökumət bu günə
kimi həmin proqamın həyata keçirilməsinin təmin etmişdir. Proqramın nəticəsi olaraq
Hökumət Yoxsulluğun Aradan Qaldırılması Strategiyasını yekunlaşdırmış və
gömrük, vergilərin idarəolunması, maliyyə sektoru, Dövlət Neft Fondunun
faradılması və idarəolunması, enerji sektoru, idarəetmə, büdcə siyasəti və ticarət
siyasəti sahələrində islahatlar həyata keçirmişdir. 2004-cü ilin noyabrında
Azərbaycan VIII Maddənin 2, 3 və 4-cü tələblərini qəbul edərək cari beynəlxalq
ə
məliyyatlar üçün ödənişlərin və pul köçürmələrinin həyata keçirilməsi zamanı
məhdudiyyətsiz valyuta kursu təmin etmək öhdəliyini öz üzərinə götürmüşdür.
Nəhayət, 22 dekabr 2004-cü ildə BVF-nin Direktorlar Şurası Yoxsulluğun Aradan
Qaldırılması və nkişaf Proqramı çərçiəvsində dördüncü və sonuncu təhlili
tamamlamışdır.
BVF-nın proqnozlari
Dioqram.7
3,9
7,4
2,1
2,7
1
1,7
6
4,3
4,1
2,4
2,4
1,6
2,2
6,3
BVF-in proqnozları
2010
2011
Mənbə: www.imf.org (BVF rəsmi saytı)
Beynəlxalq Valyuta Fondu ehtiyatları onun üzvlərinin sərəncamına ən müxtəlif
yanaşma və mexanizmlərlə verilə bilər və əsasən tədiyyə balansının maliyyələşdirilməsi
probleminin həll olunması üsuluna görə və Beynəlxalq Valyuta Fondunun şərtlərinin
məzmununa görə fərqlənir. Cədvəl 6-da daha ətraflı müşahidə edək.
Beynə
lxalq Valyuta Fondu və
saitlə
ri hesabına maliyyə
ləş
mə
və
kreditləş
mə
mexanizmlə
ri
Cə
dvə
l.6
Mexanizm növü
Maliyyə
ləş
mə
şə
rtlə
ri