Microsoft Word zeynalov natiq dissertasiya doc
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bank v ə kredit t əşkilatları haqqında ümumi m əlumat
19 idarə edən xüsusi aparatın olması zərurəti yaranır.Belə halqa əsas funksiyası pul dövriyyəsinin tənzimlənməsi olan respublikanın Mərkəzi Bankıdır. Bu vəziyyət kreditləşmə üzrə əməliyyatlar və respublikanın ssuda fondunun idarə olunmasını həyata keçirən kommersiya banklarına aiddir. kinci amil, bank sisteminin strukturuna təsir göstərən mülkiyyətin xarakteridir.Məlumdur ki, uzun illər iqtisadiyyatda dövlət mülkiyyəti üstünlük təşkil edirdi.Buna görə ölkədə yalnız dövlət mənşəli banklar fəaliyyət göstərirdi. Son illlərdə mümkün olan mülkiyyət çoxluğu müxtəlif tipli bankların yaranmasına gətirib çıxarmışdır.Bunu Cədvəl.2 də daha geniş müşahidə edə bilərik. Bank və kredit təşkilatları haqqında ümumi məlumat Cədvəl.2 llər Bank əməliyyatları aparmaq üçün lisenziya alan kredit təşkilatlarnın sayı
Bankların sayı
Bankların filiallarının sayı Xarici
nümayəndə -liklər
Törəmə banklar
Bank olmayan kredit
təşkilatlarının sayı
2002 116 53
191 1 - 63 2003 93 46 220
1 1 47 2004 106 45
220 1 1 61 2005 114 44 305
1 1 70 2006 121 44
420 2 1 77 2011 169 44 629
5 2 125 2012 176 43
618 5 2 133 2013 191 43 676
4 4 148 Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı Cədvəl.2 də göründüyü kimi hal-hazırda bank sektorunda 43 bank vardır ki, onlardan 42-si özəl, 1-i isə dövlət bankıdır. Banklardan 22-nin kapital strukturunda xarici kapital vardır ki, 6 bankda bunların miqdar 50-100%, arasında, 14 bankda isə 50%-dən az miqdarda təşkil edir. 2 bank isə xarici bankın yerli filialı hesab olunur. Bankların yerli filiallarının sayı 36-sı dövlət, 640-ı isə özəl bank filialı olmaqla 676- yə bərabərdir.Bu da öz növbəsində müstəqilliyin ilk illərinə nisbətdə xeyli artmışdır. Bank olmayan kredit təşkilatlarının sayı 148,və ümumilikdə bank əməliyyatları 20 aparmaq üçün lisenziya alan kredit təşkilatlarının sayı 191,yerli filialları olan bankların sayı 39, bank şöbələrinin sayı 134, bankların yerli nümayəndəlikləri 1, xarici bankların yerli nümayəndəliklərinin sayı 4, bankların xarici strukturları 10, törəmə banklar 4, bankların xarici nümayəndəlikləri 7 və ləğv edilməkdə olan bankların sayı 6-dır.
Üçüncü amil, ümumi iqtisadi siyasətlə-iqtisadiyyatın idarə edilməsinin mərkəzləşdirilməsi kursu ilə əlaqədardır.Təsərrüfat təşkilatları müstəqilliyinin artması təsərrüfatların mənafeyinə uyğun gələn, təsərrüfat dəyişiklərinə operativ uyğunlaşan, təsərrüfat orqanlarının iqtisadi təşəbbüslərinə müvafiq pul resursları ilə vaxtında yardım edən bankların təsis edilməsi iqtisadi zərurətə çevrilir.
Dördüncü amil isə xərclərin ictimai zəruri səviyyəsidir. Məlumdur ki, bankların formalaşması prosesi bank işçilərinin əməyinin ödənilməsi və hesablama texnikasının alınması ilə əlaqədar xərclərlə bağlıdır.Bu kimi xərclər yeni bankın öz fəaliyyəti nəticəsində əldə edəcəyi mənfəətlə tutuşdurulmalıdır. Yeni qurulan bank zərərlə işləməməlidir. darəetmə sistemindəki bütün yenidənqurmalar süni sürətdə idarəetməyə çəkilən xərclərin artmasına gətirib çıxarmamalı, əksinə gəlir gətirməlidir. Bank sistemi özünü təşkil edən və özünü tənzimləyən bir sistemdir. Belə ki, ölkənin iqtisadiyyatında və iqtisadi siyasətində, eləcə də siyasi aləmdə baş verən dəyişikliklər bank siyasətinin dəyişilməsinə gətirib çıxara bilər. Əgər ölkədə qeyri- stabillik yaranarsa, iqtisadi böhran baş verərsə banklar istehsala uzunmüddətli investisiyaları məhdudlaşdırır, kreditləşdirmənin müddəti qısalır, bəzən də tam dayandırır, qeyri-ənənəvi yollarla mənfət əldə etməyə başlayır, iqtisadi stabillik yaranan kimi banklar yenidən risqlərin azalmasını hiss edərək öz ənənəvi fəaliyyətini bərpa edir, topladığı faizlər hesabına mənfəət əldə edir. Bazar yönümlü bank sistemi şəraitində ikipilləli sistem fəaliyyət göstərir və banklar üzərində müxtəlif mülkiyyət formaları (dövlət, səhmdar, kooperativ, şəxsi, qarışıq və s.) mövcud olur. Bankların yaradılmasında dövlət inhisarı yoxdur, istənilən hüquqi və fiziki şəxslər qanun çərçivəsində bank yarada bilərlər.Bankların təşkilati və idarəetmə strukturları bank şuraları tərəfindən müəyənləşdirilir , eyni zamanda bank ş uranın qərarı ilə ləğv edilə ibilər. Bu sistem şəraitində çoxsayli banklar siyasəti 21 həyata keçirilir və qeyri-mərkəzləşdirilmiş yerli idarəetmə sxemi mövcud olur. Məhz elə bu səbəblərdən də dövlət bankların öhdəliklərinə görə cavabdeh deyil, eyni zamanda banklar da dövlətin öhdəliklərinə görə cavabdeh deyil. Bankların apardığı ə məliyyatın tərkibi, siyahısı bank şuraları, təsisçilər tərəfindən müəyyənləşdirilir. Bu sistem şəraitində emissiya əməliyyatlarını yalnız Mərkəzi Bank, müəssisələrin və fiziki şəxslərin kreditləşməsini isə müxtəlif komersiya bankları icra edirlər. Bank sisteminə malik istənilən ölkənin pul-kredit sistemlərinin əsasını mərkəzi banklar təşkil edir. Mərkəzi bank yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi ikipilləli bank sisteminin ilk pilləsində mövqe tutur. Mərkəzi bank ilk növbədə dövlətlə iqtisadiyyat arasında vasitəçidir və vasitəçi kimi qanunvericiliklə təsdiqlənmiş qanunlar vasitəsilə pul və kredit axınını tənzimləyən bir təşkilatdır. Kredit sisteminə daxil olan 2-ci qurum kommersiya banklarıdır. Kommersiya bankları, bank qanunvericiliyinin imkan verdiyi bütün əməliyyatları yerinə yetirirlər. Bank sisteminin fəaliyyət mexanizmində ə sas rol kommersiya banklarına məxsusdur. Belə ki, məhz kommersiya bankları ölkədə kredit resurslarının əsas hissəsinin toplanmasına xidmət göstərir və müştərilərə maliyyə-kredit xidmətlərinin bütöv kompleksini təqdim edir. Bu gün kommersiya bankları müştərilərə 200 növə qədər müxtəlif bank xidmətləri göstərmək qabiliyyətinə malikdir. Kommersiya bankının yerinə yetirdiyi ən əsas vəzifə pul yaratmaqdır. Borc alana kredit vermək vasitəsilə banklar əlavə ödəmə qabiliyyəti olan tələbat yaradır. Kommersiya banklarının fəaliyyəti ikili xarakter daşıyır. O, bir tərəfdən fəaliyyətini maksimum dərəcədə mənfəət əldə etməyə yönəldir, bu son məqsədinə çataraq kommersiya təşkilatı kimi mövcudluğunu davam etdirir. Digər tərəfdən, sosial qurum kimi ölkə büdcəsinin formalaşmasında iştirak edir. ctimai və iqtisadi məna və mahiyyətinə görə bankların fəaliyyətinin son nəticəsi olan mənfəət digər kommersiya qurumlarının, həmçinin müəssisə və təşkilatların mənfəətindən fərqlidir. Çünki bankların mənfəətli işləməsində həm dövlət, həm onun müştəriləri olan təşkilatlar və insanlar, həm də bütün bank sisteminin özü maraqlıdır. Bankların fəaliyyətinin təmin olunmasında bank resurslarından səmərəli istifadə edilməlidir. Bank resurslarını xüsusi və cəlb olunmuş vəsaitlərin cəmini təşkil Yüklə 1,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|