13
- texnologiya, istehsalat avadanlıqları, qurğular, onların gücü və imkanları;
- avadanlıq, onun informasiyanın işlənilməsi və ötürülməsi üzrə imkanları və gücü;
- istehsalat təşkilatının səviyyəsi;
- idarəetmə strukturu, qərarların qəbulu üzrə vəzifə funksiyalarının və
səlahiyyətlərinin paylanması;
- ayrı-ayrı qrupların və şəxslərin təşkilati məsələləri;
- daxili kommunikasiyalar və prosedurlar;
- təşkilat davranışının əsasında duran təşkilati mədəniyyət, normalar və dəyərlər;
Heyətin keyfiyyəti növbətilərlə müəyyənləşdirilir:
- dəyişikliklərə münasibətlərlə;
- layihələşdirmədə, bazarın təhlilində və s. peşə ixtisaslaşması və ustalıqla;
- strateji fəaliyyətə aid problemləri həll etmək bacarığı ilə;
- strateji fəaliyyətdə iştirakın motivasiyası və müqavimətin aradan qaldırılması
qabiliyyətilə.
Beləliklə, strateji idarəetmə üzrə fəaliyyət təşklatın dəyişən şəraitdə uzun
yaşama qabiliyyətini təmin etməli olan strateji mövqenin təmin edilməsinə
yönəlmişdir. Kommersiya təşkilatında strateji problemlərlə məşğul olan rəhbər
gəlirliyin daimi potensialını təmin edir. Onun məsələsi zəruriliyi üzə çıxarsın və
təşkilatda strateji dəyişikliklər aparsın: strateji dəyişikliklərə səbəb olan təşkilati
arxitektonika yaratmaq; həyatda strateji dəyişikliklər aparmağa qadir kadrlar seçmək
və tərbiyə etmək.
Təşkilatın idarə edilməsində əsas xarakteristikalar üzrə müqayisə aparaq (bax cədvəl
1.1).
14
Cədvəl 1.1.
Opreativ və
strateji idarə
etmə
nin müqayisə
si
Xarakteristika
Operativ idarə
etmə
Strateji idarə
etmə
Niyyət, təyinat
Ə
mtəə və xidmətlərin satışından
gəlirin əldə edilməsi məqsədilə
onların istehsalı
təşkilatın
fəaliyyətilə
maraqlanan
şə
xslərin
problemlərini həll etməyə
imkan yaradan ətraf mühitlə
dinamiki balansın yaradılması
yolu
ilə
uzunmüddətli
perspektivdə təşkilatın «sağ
qalması»
Menecmentin diqqətinin
təmərküzləşməsi obyekti
Təşkilatın
daxilinə
baxış,
ehtiyatlardan
daha
səmərəli
istifadə yollarının axtarışı
Təşkilatın daxilindən kənara
baxış, rəqib mübarizədə yeni
imkanların axtarışı, ətrafdakı
dəyişikliklərə adaptasiya və
izlənilməsi
Zaman amilinin nəzərə
alınması
Qısamüddətli və ortamüddətli
perspektivi və istiqamətlənmə
Uzunmüddətli perspektivi və
istiqamətlənmə
Idarəetmə
sisteminin
qurulması əsası
Funksiyalar
və
təşkilati
strukturlar, prosedurlar, texnika və
texnologiya
Insanlar, informasiya təminatı
sistemi, bazar
Heyətin idarə edilməsinə
yanaşma
Işçilərə təşkilatın ehtiyatları, ayrı-
ayrı işlərin və funksiyaların
icraçıları kimi baxış
Işçilərə təşkilatın əsası, onun
başlıca
dəyəri
və
uğur
mənbəyi kimi baxış
Idarəetmənin səmərəliliyi
meyarı
Istehsalat
potensialından
istifadənin gəlirliyi və səmərəliliyi
Təşkilatın
bazarın
yeni
sorğularına
və
ə
trafdakı
dəyişikliklərdən asılı olaraq,
dəyişmələrə
reaksiyasının
dəqiqliyi və öz vaxtında
olması
15
Strateji idarəetmədən fərqli olaraq, operativ idarəetmə təşkilatın məqsədlərinə
nail omaq məqsədilə onun mövcud strateji mövqeyindən istifadə ilə məşğul olur.
ş
güzar təşkilatında operativ məsələlərlə məşğul olan rəhbər firmanın potensialını
real gəlirə çevirməlidir. Onun məsələləri ümumi operativ məsələlərdən,
motivasiyadan, koordinasiyadan və həm rəhbərlərin, həm də icraçıların təşkilat
daxilində nəzarətindən ibarətdir.
Normal fəaliyyət üçün həm strateji, həm də operativ idarəetmə müəyyən
təşkilati arxitektonikanın yaradılmasını və saxlanılmasını, kadrların seçimini və
tərbiyəsini nəzərdə tutur. Lakin bu elementlər idarəetmənin iki tipləri üçün
müxtəlifdir. Strateji arxitektonika dəyişikliklərə yönəlmişdir, o, çevikdir və ciddi
strukturlara malik deyildir. Operativ arxitektonika dəyişikliklərə qarşı sabitdir,
səmərəliliyə doğru yönəlmişdir. Əgər strateji idarəetməni həyata keçirən rəhbər
dəyişikliklərə doğru cəhd edirsə, risqlərə getməyə meyllidirsə, yeni istiqamətlərin
mənimsənilməsində idarəetmə vərdişlərinə malikdirsə, onda operativ idarəetməni
həyata keçirən rəhbər dəyişikliklərə qarşı çıxış edir, risqə meylli deyildir, mürəkkəb
fəaliyyətin təhlilində, koordinasiyasında və nəzarətində kompetentdir.
Yuxarıda şərh edilənlərin əsas anlarını ümumiləşdirək. şgüzar təşkilatının idarə
edilməsi sistemi idarəetmə fəaliyyətinin bir-birini tamamlayan iki növündən ibarətdir:
təşkilatın gələcək potensialının inkişafı ilə bağlı strateji idarəetmə və mövcud
potensialı gəlirə çevirən operativ idarəetmə. Strateji idarəetmə sahibkarlıq təşkilati
davranış tələb edir, operativ idarəetmə isə artım davranışı bazasında, əsasında
fəaliyyət göstərir. Son zamanlar təşkilatlar davranışın hər iki növünün eyni zamanda
istifadəsinə böyük ehtiyac duyur, bunun üçün onlara öz arxitektonikalarının elə bir
strukturunu yaratmaq lazımdır ki, o, təşkilati davranışın həm sahibkarlıq, həm də
artım üsullarını uğurla inkişaf etdirməyə imkan vermiş olardı.
Üç qrup seçilmişdir: təşkilatlar, strateji təsərrüfat yarımbölmələri (STY) və
təşkilatın funksional zonaları.