Bakterial fotosintez anaerob şəraitdə gedir və burada oksigen xaric olmur.
Bunlar bitkilərin hidrogen donoru kimi istifadə etdikləri sudan deyil,hidrogenin
müəyyən donatorundan, məs: hidrogen sulfid, tiosulfat, molekulyar hidrogen və
bəzi üzvi maddələrdən istifadə edirlər. Məs:
2CO
2
+ H
2
S+ 2H
2
= 2(CH
2
O) +H
2
SO
4
Bu mikroorqanizmlər karbon mənbəyinə görə də 2 qrupa:
1. Fototlitotroflara-karbon mənbəyi kimi CO
2-
dən istifadə edənlərə və
2. Fotoorqanotroflara-karbon mənbəyi kimi üzvi maddələrdən istifadə
edənlərəbölünürlər.
Xemotrof mikroorqanizmlər fototroflara nisbətən daha geniş yayılmışdır. Bu
prosesdə mikroorqanizmlər CO
2
-ni mənimsəyərkən günəş enerjisindən deyil, üzvi
maddələrin oksidləşmə-reduksiya prosesində əmələ gələn enerjidən və qeyri-üzvi
maddələrdən istifadə edir. Ona görə də belə orqanizmlərə xemotroflar deyilir.
Xemotroflar 2 qrupa ayrılırlar :
1. Xemolitotroflar - enerjini qeyri üzvi maddələrdən, məs: NH
3
, NO
2
, CO,
Fe
+2
, H
2
, H
2
S və kükürdün digər tam oksidləşmiş birləşmələrindən alırlar.
2. Xemoorqanotroflar
-
enerjiniüzvi
maddələrdən
alırlar.
Bura
bakteriyaların əksəriyyəti daxildir.
3. Xemotrof xemosintez prosesi rus alimi Vinoqradski tərəfindən 1887-ci
ildə rəngsiz kükürd mənimsəyən və nitritləşdirici bakteriyalarda
öyrənilmişdir.
Mühit şəraitində asılı olaraq bəzən öz autotrof qidalanmasını heterotrofla əvəz
edən mikroblar da vardır ki, bunlara fakultativ xemoautotroflar adı verilir.
Həm autotrof qidalanmada CO
2
-dən, həm də heterotrof qidalanmada üzvi
maddələrdən istifadə edən mikroorqanizmlərə miksotroflar deyilir.
11. Mikroorqanizmlərin tənəffüsü
Mikrobların tənəffüsü dedikdə, bakteriya hüceyrələrində mürəkkəb üzvi
maddələrin sadə maddələrə parçalanmasını, yəni dissimilyasiyanı başa düşürük. Bu
vaxt enerji əmələ gəlir ki, onu mikroblar özlərinin müxtəlif fəaliyyəti üçün istifadə
edirlər.
Tənəffüs prosesində hidrogen atomları (və ya elektronlar) üzvi maddədən
molekulyar oksigenə köçürülür, yəni tənəffüsdə oksigen hidrogen akseptoru
rolunu oynayır.
Bütün bakteriyalar tənəffüs tipinə görə obliqat aeroblar, mikroaerofillər,
fakulatativ anaeroblar və obliqat anaeroblara bölünürlər.
Obliqat aeroblar - atmosferdə 20%-ə qədər oksigen olduqda normal yaşaya
bilir.
Mikroaerofillər öz inkişafı üçün nisbətən az oksigen tələb edir. Molekulyar
oksigen çox olduqda bunlar tələf olmasa da inkişafdan qalır. Məs: aktinomisetlər
və s.
Fakultativ anaeroblar - həm molekulyar oksigenli və həm də oksigensiz
şəraitdə çoxala bilir.
Obliqat anaeroblar - molekulyar oksigensiz şəraitdə normal inkişaf edirlər.
Bunlar oksigeni istifadə etdikləri qidalı mühitlərin parçalanmsı nəticəsində alırlar.
Beləliklə, mikroblarda maddələr mübadiləsi zamanı daima hüceyrənin
qidalanmasını və tənəffüsünü təmin edən müxtəlif maddələrin parçalanması və
sintezi prosesi gedir. Belə müxtəlif biokimyəvi proseslərin həyata keçməsini
mikrob bədənində çoxlu miqdarda olan fermentlər həyata keçirirlər.
Mikroorqanizmlərin bədənində bitki və heyvan orqanizmlərində olan kimyəvi
maddələr vardır.
Bakterial hüceyrə orta hesabla 80-85% sudan, 15-20% isə quru maddələrdən
ibarətdir. Su hüceyrədə gedən kimyəvi proseslərdə iştirak edir. Su hüceyrədə iki
formada olur: sərbəst və birləşmiş halda. Sərbəst su hüceyrə hissəcikləri arasında
əlaqə yaradır, birləşmiş su isə hüceyrə kolloidləri ilə əlaqədardır.
Quru maddələr əsasən üzvi birləşmələrdən ibarətdir.
Üzvimaddələrdən
əsasyeri
zülallartutur.Bəzibakteriyalarda
zülallarqurumaddənin
50-80%-ni,
maya
göbələklərində
40-60%-ni,
kif
göbələklərində isə 15-40%-ni təşkiledir.
Hüceyrənin quru maddəsinin 12-28%-nikarbohidratlar təşkil edirlər.
Hüceyrələrin
tərkibindəyağlar
və
yağa
bənzər
maddələr
dəvardır.Bunlarqurumaddələrin 1,7-3,7%-nitəşkiledirlər.
Mikrobların quru maddələrinin müəyyənhissəsini (15%-ni) mineral maddələr
təşkiledir. Yuxarıda qeyd olunan maddələrdən başqa, hüceyrə tərkibində 70-ə
qədər makro- və mikro-elementlər vardır.
Mikrobların
qidalanması,
tənəffüsü
və
b.
fiziolojiproseslər
fermentativyollabaşverir.Fermentlər kimyəvi reaksiyalarda iştirak etmirlər,
katalizator rolunu oynayırlar.
Fermentlərinbir çox xüsusiyyətləri vardır:
1) Onlar spesifikdirlər. Bu o deməkdir ki, bir ferment yalnız bir maddəyə təsir
göstərir.
2) Fermentlər yüksək fəallıq qabiliyyətinə malikdirlər. Məsələn, 1 ton
nişastanı şəkərə çevirmək üçün 1 qr amilaza fermenti lazımdır.
3) Fermentlər müxtəlif amillərin təsirinə həssasdırlar, tezliklə öz fəaliyyətini
itirirlər. Onlar üçün optimal temperatura 40-50°C arasında yerləşir, temperaturun
daha da yüksəlməsi isə fermentlərin aktivliyinin zəifləməsi və ya tamamilə
itirilməsi ilə nəticələnir.
Fermentlər – zülal təbiətli birləşmələrdir. Onların bir hissəsi sadə zülallar –
proteinlər qrupuna aid edilir. Belə fermentlərin hidroliz məhsulları yalnız amin
turşularından ibarət olurlar. Oksidləşmə-reduksiya reaksiyalarını kataliz edən
fermentlərin hamısı mürəkkəb zülallar – proteidlər qrupuna daxildir. Bunların
molekulunda zülali hissədən başqa, qeyri-zülali hissə, yəni prostetik qrup olur.
Belə fermentlərin nə zülali hissəsi, nə də prostetik qrupları bir-birindən ayrılmış
vəziyyətdə fermentativ aktivliyə malik olmur. Onlar yalnız bir-birilə birləşdikdən
sonra fermentlər üçün səciyyəvi olan xüsusiyyətlər əldə edirlər. Mürəkkəb zülallar
qrupuna daxil olan fermentlərin zülal hissəsi – apoferment, qeyri-zülali
komponentləri isə koferment (tərkibinə üzvi maddə daxil olduqda) və ya aktivator
(ancaq metal ionundan ibarət olduqda) adlanır. Məsələn, polifenoloksidaza
Dostları ilə paylaş: |