«Mikroiqtisadiyyat» fənnindən kollokvium sualları və cavabları
Yüklə 273,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.Mikroiqtisadiyyatın predmeti.
- İqtisadi davranış — qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq üçün məhdud resursların bölgüsü və istifadəsi barəsində qərarların qəbul olunmasının prosesidir.
- Mikroiqtisadiyyatın predmeti — iqtisadi agentlərin öz məqsədlərinə nail olmaq üçün qəbul etdikləri qərarların işlənib hazırlanması və reallaşdırılması prosesidir.
- İqtisadi atomizm prinsipi
- İqtisadi rasionalizm prinsipinə
- “Digər şərtlərin bərabər olması” prinsipi
| 1
kollokvium sualları və cavabları Mövzu 1. Mikroiqtisadiyyatın predmeti və metodologiyası 1.Mikroiqtisadiyyatın predmeti. Mikroiqtisadiyyat — insanlar arasında iqtisadi münasibətləri öyrənən və onların təsərrüfat fəaliyyətinin ümumi qanunauyğunluqlarını müəyyən edən iqtisadi nəzəriyyənin tərkib hissəsidir. İqtisadi fəaliyyət öz məzmununa görə, mövcud resurslardan istifadə etməklə tələbatların daha tam ödənilməsinə nail olmaq cəhdi deməkdir. Forma üzrə o, məhdud resursların idarə edilməsindən ibarət olacaq. Belə idarəetmə davranışdır, onun məzmun tərəfi resursların qənaətli tətbiqinə dair qərarlar qəbul edilməsindən ibarətdir.
Buna
görə resursların rasional istifadəsi nəzəriyyəsi çərçivəsində iqtisadi davranış əsas təhlil obyekti olur. İqtisadi davranış — qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq üçün məhdud resursların bölgüsü və istifadəsi barəsində qərarların qəbul olunmasının prosesidir. Mikroiqtisadi təhlil ayrı-ayrı iqtisadi subyektlərin (ev təsərrüfatlarının və firmaların) iqtisadi davranışının göstərilən aspektdə tədqiqatını əhatə edir. Mikroiqtisadi təhlilin xüsusi əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, mikrosəviyyədə qəbul edilən iqtisadi qərarlar kumulyativ təbiətə malikdir, yəni onlar bütün təsərrüfat sisteminə birgə təsir göstərir. Buna görə mikrosəviyyədə iqtisadi davranışın təhlili iqtisadi nəzəriyyənin ən mühüm tərkib hissəsidir. İstənilən nəzəriyyənin vəzifəsi real həyatda müşahidə olunan hadisələri izah etməkdən ibarətdir. Mikroiqtisadi təhlilin vəzifəsi iqtisadi davranışın qanunauyğunluqlarını izah etməkdən, yəni iqtisadi agentlər tərəfindən qərarlar qəbul olunmasına (seçim edilməsinə) təsir göstərən amilləri aşkar etməkdən və anlamaqdan ibarətdir. Ayrılıqda götürülmüş hər bir iqtisadi agent bu seçimi resursların istifadəsinin bu və ya digər variantının məqbulluq meyarları və bu haqda şəxsi təsəvvürləri əsasında həyata keçirir. Mikroiqtisadiyyatın vəzifəsi təsərrüfat subyektlərinin iqtisadi davranışını və hərəkətlərinin oxşarlığını müşahidə edərək, onların iqtisadi qərarlar qəbul etməsinin qanunauyğunluqlarını aşkar etməkdən ibarətdir. Bu qanunauyğunluqların müəyyən edilməsi bir sıra mühüm suallara cavab tapmağa imkan verir: istehlakçılar alış haqqında qərarları necə və hansı amillərin təsiri altında qəbul edirlər? Firmalar məhsul buraxılışının həcmi haqqında qərarlar qəbul edərkən nəyi əsas götürürlər? İstehsal resurslarının yerləşdirilməsi haqqında qərarlar necə qəbul edilir? Mikroiqtisadiyyatın predmeti — iqtisadi agentlərin öz məqsədlərinə nail olmaq üçün qəbul etdikləri qərarların işlənib hazırlanması və reallaşdırılması prosesidir. Qərarlar qəbul edilməsi həmişə müəyyən təsərrüfat şəraitində həyata keçirilir. Qərarlar qəbul edilməsi prosesinin parametrik xarakteristikaları bu şərtlərlə təyin edilir: iqtisadi agentlərin mövcud alternativlər haqqında məlumatlı olması, 2
agentlərin bu alternativləri qiymətləndirmək və müqayisə etmək qabiliyyəti. Qərarlar qəbul edilməsi üçün meyarlar da bu şərtlərlə təyin olunur. Bununla əlaqədar, mikroiqtisadi təhlilin əhatə dairəsi də genişlənir, qərarların qəbul olunması prosesinin öyrənilməsindən əlavə, onların qəbul edildiyi şərait də tədqiq olunur. İqtisadi agentlər bazar mühitində fəaliyyət göstərdiyi, bazar qiymətləri həmin agentlərin seçim meyarı qismində çıxış etdiyi üçün bazar qiymətlərinin formalaşması problemi mikroiqtisadi təhlilin diqqət mərkəzində olur. Buna görə mikroiqtisadiyyatı çox vaxt qiymətlər nəzəriyyəsi adlandırırlar. 2. Mikroiqtisadi təhlilin fundamental prinsipləri Mikroiqtisadiyyatın xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, mikroiqtisadi təhlilin metodologiyası fərziyyə və ya ehtimal adlandırılan bir sıra prinsiplərə - real həyat faktlarından çıxarılmış və apriori qəbul edilən məntiqi nəticələrə əsaslanır. İlkin nəzəri postulatlar kimi qəbul edilən bu fərziyyələr iqtisadi davranış modellərində məntiqi qurmalar üçün baza kimi xidmət edir. Hər bir fərziyyə ikinci dərəcəli mürəkkəb detallardan təmizlənmiş həqiqətin sadələşdirilmiş formasıdır. Fərziyyələr davranışın yalnız əsas xüsusiyyətlərini əks etdirir, yəni reallığa tam uyğun gəlmir. Lakin bu heç də o demək deyildir ki, fərziyyələr abstrakt xarakter daşıyır. Sadələşdirmələr reallığı təhrif etməməli və nəticələrin dəyərini azaltmamalıdır. İqtisadi atomizm prinsipi onu nəzərdə tutur ki, bütün iqtisadi agentlər məqsədlərin və onların reallaşdırılması üçün üsulların seçimində tam sərbəstdirlər və onlardan hər birinin davranışı başqalarının davranışından tamamilə tədriç olunub. Başqa sözlə desək, hər bir iqtisadi agent tərəfindən qərarlar qəbul edilməsi başqalarından asılı olmayaraq həyata keçirilir, lakin bir agentin qərarları başqa agentin qərarlarına təsir etmir. Bu halda iqtisadi qanunauyğunluqlar ayrı-ayrı agentlərin qərarlarının ümumi nəticəsi şəklində təzahür edir.
xarakteristikası onların öz məqsəd funksiyasını maksimallaşdırmaq cəhdidır. Bu o deməkdir ki, rasional davranış — potensial məsrəflərin və xeyirlərin müqayisəsi əsasında bu məsrəflər və xeyirlər arasında fərq şəklində xalis gəliri maksimallaşdırmaq cəhdləri ilə əsaslandırılmış qərarlar qəbul edilməsidir. Bu halda iqtisadi atomizm prinsipinə əsaslanaraq fərz edilir ki, davranışın səmərəliliyi agentin sırf fərdi maraqları ilə bağlıdır. Mikroiqtisadi nəzəriyyədə xalis gəliri maksimallaşdırmaq cəhdinə iqtisadi agentlərin daxili davranış prinsipi, onların iqtisadi düşüncə tərzi kimi baxılır. “Digər şərtlərin bərabər olması” prinsipi o deməkdir ki, tədqiq edilən dəyişənin təsirinin aşkar edilməsi prosesində modelin bütün başqa dəyişənlərinin dəyişməzliyi haqqında fərziyyə qəbul edilir. ―Digər şərtlərin bərabər olması‖ (ceterisparibus) fərziyyəsinin tətbiq edilməsi həqiqətin sadələşdirilməsi formasıdır. Lakin məsələyə belə yanaşma bizə bir sıra üstünlüklər verir. Bu yanaşma, birincisi, iqtisadi prosesləri formallaşdırılmış şəkildə təsvir etməyə, ikincisi, davranışı müəyyən edən məhdudlaşdırıcı şərtləri seçməyə və onların arasında mövcud funksional əlaqələri
Yüklə 273,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|