MiLLİ elyazmalari enstiTÜSÜ mahtumkulu bütün Eserleri Cilt Yayına Hazırlayan


Türkiye’deki  Türkmenistan  Büyükelçiliği  ve  TÜRKSOY  Genel



Yüklə 1,03 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/198
tarix01.05.2022
ölçüsü1,03 Mb.
#86369
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   198
Magtymguly türk dilinde I-2014`Ankara

Türkiye’deki  Türkmenistan  Büyükelçiliği  ve  TÜRKSOY  Genel 

Sekreterliğinin destekleri ile Türkiye Türkçesine aktarılmıştır.


3

İNSAN KALBİNİN MANEVİ HEKİMİ  

MAHTUMKULU

Türkmen  halkının  bilge  ve  büyük  şairi  Mahtumkulu 

Firakı;  yaklaşık  üç  yüzyıldan  beri,  hem  kendi  ismi,  hem 

de  bir  daha  tekrarlanamayacak  olan  sanatsal  yaratıcılığıyla 

Türkmen’lere gösterilen şeref ve saygıyı artırarak yüceltmiş ve 

de yüceltmektedir.  Şairin yüceliği, onun Türkmen tarihindeki 

toplumsal  siyasi,  kültürel  ve  edebi  hayatındaki  yeri  daima 

korunmuş  ve  de  korunmaktadır.  Mahtumkulu;Türkmen’in 

kalbine en büyük güven, bilincine ise iyi ile kötüyü hatasız bir 

şekilde ayırt edebilen bir mihenk taşı, gözlerine ise sönmeyecek 

bir nur olarak oturmuştur.

Mahtumkulu’nun  şiirsel  ve  felsefi  edebi  mirası  Yüce 

Yaradan’a,  vatana,  insana,  tabiata  ve  insanoğlunun  yaşamına 

olan  sınırsız  sevginin  özlemi  ve  de  türküsü  olmuş  ve  tüm 

halkın kalbinin başköşesinde baki yer aldı. Onun bize bıraktığı 

eserlerinin değerine bakılırsa, Mahtumkulu şair olarak sadece 

sanatsal yönü itibariyle tanıtılmış ve kendisi bu bağlamda eksik 

değerlendirilmiş olacaktır. Halbuki O, yalnız Türkmen halkının 

değil, aynı zamanda tüm dünyanın felsefi fikirlerini geliştiren, 

şiirsel  zekasını  aydınlatan,  sosyal  yaşamı  sanatsal  bir  şekilde 

ışıklandıran  ‘bilge  bir  şair’dir.  Mahtumkulu;  dünya,  insanlık, 

vatan,  sevgi  hakkındaki  felsefi  görüşlerini,  insana  has  olan 

ince  duygularıyla  birleştirip,  fikir  yürütmenin  en  mükemmel 



4

tarzlarından ustaca yararlanarak insan kalbine nüfuz edip, tesirli 

bir şekilde girebilmiş; halkın bilincinde dâimi yerini almış ve 

ebedileşmiştir.

Mahtumkulu, öncelikle Türkmen halkının milli şairidir. Bu 

bilge  şair,  bütün  insanoğluna  sevgiyle  bakmış  olsa  bile  onun 

kendi halkına olan hususi muhabbetine paha biçmek imkansızdır. 

Mahtumkulu’yu, millişair sınırlarından çıkarıp, ona evrensel bir 

hüviyet  kazandırandeğer,  kendi  halkına,  vatanına  olan  büyük 

sevgisi, devletinin kaderine bağlanmış olan mücadeleci görüşleri 

ve fikirleridir.

Çünkü kendi halkını seven şahıs, diğer halkları da sevmeyi 

bilir.Kendi  mertebesini  koruyabilen  insan,  bütün  insanların 

mertebesini  de  yüceltir.Şairin  yaşadığı  dönemdekiinsanlara 

verdiği  ilkeleri;yaşam  ile  ilgili  halka  yaydığı  olumlu  felsefi 

görüşleri,  ulusun,  insanların  ruhsal  olgunluğu  hakkında 

söylediği  öğütleri,  kendi  halkına  olan  sınırsız  sevgisinin 

sonucudur.Mahtumkulu,  dönem  arkadaşlarını,  halkı;  adil  bir 

toplumun ve mutlu bir yaşamın kaynağının neler olduğunu, olup 

bitenlerin  arkasında  nelerin  olduğunu  anlamaya  herkesi  davet 

etmiştir. O,  İnsanları ferasetli olmaya, kendini bilmeye, millet 

olarak kendini tanımaya yönlendirdi. Şâir; kendi halkının güven 

ve  barış  içinde  yaşamasını,  ilim-irfan  sahibi  eğitimli  bireyler 

olmasını,  kültürün  gelişmesini,  halkına  ferasetten  ve  tatlı 

duygularla bezenmiş estetik şiir hazinesini miras olarak bıraktı.  

O’nun bu güzel şiirlerindeki özenle yoğurulmuş yorumlar; sapa-

sağlam  fikirler,  sadece  Türkmen  halkının  geleceği  için  değil, 

bütün  insanoğlunun  hayatı  ve  ruhsal  tekamülleri  için  değerli 

bir rehber oldu. Bu sebeple şairin şiirdünyasındaki değeri milli 

sınırlardan çıkıp, dünya edebiyatının kültürel hazinesine, beşeri 

zekanın ortak bir cevherine dönüştü. Mahtumkulu’nun eserleri 

günümüzde  sadece  Türkmen  halkına  değil,  aynı  zamandatüm 




5

insanlığa  manevi  açıdan  zevk  vermektedir.  Bunun  yanı  sıra, 

şairin eserleri hayat ve yaşam  ilişkisi hususunda büyük önem 

arzetmektedir.  Onun  türkü  olup  dillerde  yankılanan,  feraset 

olup  beyine  işlenen  muhteşem  şiirlerinin  dünya  dillerinden 

onlarcasına  tercüme  edilmesi  ve  edilmekte  olması  da  işte  bu 

nedenden kaynaklanmaktadır.

Mahtumkulu, insanların kalbini-ruhunu şiirsel ahenkle tedavi 

edebilen bir hekimdir. Şairin şiirleri; devirler geçmesine rağmen 

değerini kaybetmemesi, aksine kıymetinin daha da yükselerek 

kabul  görmesinin  nedeni;  eserlerindeki  öğütlerin-tavsiyelerin, 

insanların  kalbine  merhem  olup  nüfuz  etmesinden,  gönülleri 

kanatlandırmasından,insanları heyecana getirmesindendir. Onun 

şiirleri, kırılan kalplere ilaç, yorgun vücutlara kuvvet, mahzun 

gönüllere  ise  ruhsal  bir  kanattır.  Bundan  dolayı  da  halkımız 

Mahtumkulu’yu;  üzüntülü,  sıkıntılı  veya  kara  günlerinde 

dertlerden  kurtaracak  bir  hekim  saymışlardır.  Şairin  merhem 

ile yoğrulmuş şiirleri, cana hoş gelen sözleri, her bir dönemde 

büyük-küçük  demeden  gönle  hitap  ederek  bu  güzel  dünyaya, 

insana,  yaşama  olan  sevgiyi,  yine  bir  kere  artırmış,  halkın 

ruhunu  ferahlatarak  bütün  Türkmen  ulusunun  manevi  açıdan 

sağlamlığını  temin  etmiştir.  Gerçekten  de  Mahtumkulu’nun 

şiirleri, dağdan fışkırıp  çıkan kaynağı tertemiz çeşmenin suyu 

gibi  cana  şifadır.  O  şiirler,  aynen  sabah  rüzgarı  gibi  saf  ve 

serinleticidir.  Onlar  laleli,  çiçekli,  gül  goncalı  bağ  bahçeliğin 

hoş kokusu gibi yayılıp, insanın canına can katmakta, bedenleri 

boğum  boğum  dolaşarak  yüreklere  rahatlık  veren  dutarın 

mülâyim  müziği  olup  insanı  heyecana  getirmektedir.Hülasa, 

Mahtumkulu’nun şiirleri insan sağlığı için önemli olan manevi 

değerleri kendinde barındıran cana şifa verici ruh merhemidir.

Mahtumkulu’nun  yaşadığı  dönem  çok  karışık  ve  gergindi. 

Bu dönemin ruhsal havasınıteneffüs eden Mahtumkulu, güçlü 




6

sarsıntıların,  meşakkatli  durumların  girdabında  olgunlaşan 

büyük  bir  şahsiyettir.  O,  dünyada  olup  bitenden  haberi  olan, 

sosyal  yaşamın,  problemlerin  ve  insanların  iyisini-kötüsünü 

ayırt edebilen, insanoğlunun kazandığı beşeri ve ilahi ilimleri 

derinden  kavrayabilen,  olgunluğun  ruhsal  basamaklarını 

rahatlıkla geçebilen kamil bir insandır. Bilge Mahtumkulu, bü-

tün insanoğlu için yararlı fikirleriyle o dönemde dünyanın çeşitli 

yerlerine  yayılan  ve  bağımısız  bir  devleti  olmayan  Türkmen 

halkını devlet kurmaya, birlik beraberliğe, milli bütünlüğe davet 

etti.  Mahtumkulu’nun    büyüklüğü,  o  dönemlerde  ayrı  ayrı  ve 

dağınık bir şekilde yaşan bütün Türkmen halkına,  ilk defa tek 

bir milletolma şuurunu belirtmesi ve bunu da her fırsatta dile 

getirmesindendir. 

Şairin  gençlik  yılları  Afşar  Türkmenlerinin  hanedanlık 

dönemine  tekabul  etse  de,  onun  olgun  düşünceleri  söylediği 

dönem  ise  Kaçar  Türkmenleri’nin  hanedanlığı  dönemine 

denk  gelmektedir.  Tabii  ki,  Afşar  ve  Kaçar  hükümdarları 

da  Türkmenlerdi.  Fakat  Türkmen  halkının  milli  menfaatine 

yeterince dikkat etmeyen bu hükümdarların her ikisinden dene 

Türkmen  halkı  ne  de  Mahtumkulu  memnundu.  Bu  devletleri, 

Mahtumkulu’nun vaya halkın arzu ettiği milli Türkmen devleti 

diye adlandırmak oldukça zordu. Bundan dolayı Mahtumkulu: 

“Derdim  çoktur  diyarımdan,  yaşadığım  dönemden”  diyerek 

kendi dönemine olan görüşünü açık şekilde ifade etmiştir. İşte 

bu  karışık  ve  sıkıntılı  zamanda  Mahtumkulu,  halkın  mutlu 

olması için kendi tabiriyle“Bitmeyen bahara ulaşması” için yol 

aramaktadır.  Mahtumkulu,Buhara’da,  Hive’de, Afganistan’da, 

Hindistan’da,  Rȗmistan’da  (Anadolu’da)  veya  diğer  ülkeleri 

“boydan  boya,  ulustan  ulusa”  dolaşırken  de  onun  bütün  fikri, 

zikri, derdi, kaygısı Türkmen toprağı, Türkmen halkı ve onun 

kaderi üzerine olmuştur.




7

18.yüzyılda  Mahtumkulu’nun  ileri  sürdüğü;  “Türkmen 

boyları birleşmeli” dediği temel yaşam fikrinin gerçekleşmesi 

için  büyük  engeller  vardı.  Söz  konusu  yüzyılda  Türkmen 

boylarının her biri ayrı ayrı kendilerine yol arıyorlardı ve boyların 

arasında maalesef birbirine olan düşmanlık da güçlüydü. Milli 

bir Türkmen devletinin olmaması bu boyların her yerden yardım 

veya  destek  araması,  onların  aralarındaki  anlaşmazlığı  daha 

da  artırıyor,  bir  boyu  diğerinden  uzaklaştırıyordu.  Türkmen 

boylarının bir biriyle barışmamasını ve uyuşmamasını, gergin 

olmasını  isteyip  bu  yönde  özel  çaba  sarf  eden  güçler  de  az 

değildi. İşte bu durumda bilge Mahtumkulu, halkın en büyük 

düşmanının  anlaşmazlık  olduğunu,  bu  nedenle  tek  bir  ulus 

olarak kendi aralarında anlaşmalarının önemli olduğunu, bütün 

Türkmen boylarının kendi aralarında birleşerek tek bir devlete 

hizmet etmesi gerektiğini tekrar tekrar hatırlatmıştır. Barış, birlik 

ve  beraberlik  içinde  Türkmen  milletini    toplamak  ve    güçlü, 

sağlam  bir Türkmen  devletini  kurmak  için  devamlı  mücadele 

etmeyi, ancak bu şekilde “Türkmen şansının yaver gideceğini”, 

bunun  neticesinde  halkın,  devletin  karşısında  hiçbir    gücün 

duramayacağını belirtip, “güzel halkına” anlatmaya çalışmıştır: 

Gönüller, yürekler bir olup başlar,

Çıksa ordu, erir topraklar taşlar,

Bir sofrada hazır kılınsa aşlar,

Yaver gider şansı yüce Türkmen’in.

Mahtumkulu’nun bu fikri, herkes için anlaşılır ve ulusa da en 

yakın olan bir görüştür. Türkmen halkı, bu şiiri 18.-19.yüzyıllarda 

milli marş olarak dillerinden düşürmemişlerdir. Fakat bu fikir, 

kendiaralarında  anlaşamayan  Türkmen  halkını  bir  sofranın 

başında  nasıl  toplayacaktı?  Bilge  şair,  bunun  için;“bir  ağza 




8

bakmayı”,  “bir  erin  çevresine  sarılmayı”  ileri  sürmüştür.  Şair 

Türkmen  halkının  geleceği  için  elverişli  olmayan  durumlarda 

da kendi ulusunun istikbaline yönelik güvenini ve umudunu asla 

kaybetmemiştir.

Mahtumkulu  Firakı’nin  Türkmen  halkı  için  yaptığı    en 

büyük ve önemli hizmetlerinden biri, onun Türkmen halkının 

birlik ve beraberliğinin sağlanması için verdiği mücadelesidir 

ve  bu  doğrultuda  anlaşmazlığı  eleştirmesidir.  İşte  bubilge  

şâirin uzun zamndan beri; birlik ve beraberlik dersleriyle nice 

Türkmen nesli eğitim görmüş ve bu gün de görmeye devam 

etmektedir. İstikrarlı  bir devleti arzu eden Mahtumkulu’nun 

aydın görüşlerinin, hakikat olduğunu hayat ispat etti. 

Şairin kendi aziz milleti için arzu ettiği mutlu geleceği 

gerçekleşmiştir. Bağımsız ve Tarafsız Türkmenistan Devleti, 

dünya haritasında barış, birlik ve beraberliğin simgesi olarak 

ortaya  çıkmıştır.  Birlik  ve  beraberliğin  en  büyük  değer 

olduğuna inanan Türkmen halkı, Mahtumkulu’ya her zaman 

minnettardır.  Çünkü,  devletimizin  bundan  sonra  da  güçlü 

olması ve daha da gelişmesi için büyük şairin  ileri görüşleri, 

ferasetli  tavsiyeleri,  birlik  beraberlik  konulu  dersleri  her 

daim önemlidir. İstikrarlı devletimizin bahtiyarlık devrinde 

de Mahtumkulu’ya gösterilen saygı ve sevgi daha da artarak 

devam  etmektedir.  Bilge  şâirin  bir  insanlık  değeri  haline 

bürünmüş fikirleri, hayatın öngördüğü şekilde ispatlanmış 

çok yönlü görüşleri, kȃmil cemiyetimizin manevi temelidir.




Yüklə 1,03 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   198




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə