Milli Kitabxana 1



Yüklə 2,98 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/132
tarix28.06.2018
ölçüsü2,98 Mb.
#52359
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   132

__________________Milli Kitabxana__________________ 

__________________________________________________16 

 

əhəmiyyətini öz publisıst yazılarında,  ədəbi-bədii  əsərlərində yüksək qiymətləndirir



günün tələblərindən irəli gəiən vətənpərvərlik, milli azadlıq ideyaları, elm, maarif, xalqlar 

dostluğu və humanizm ideyalarının təbliği kimi məsələlərə geniş yer verirdilər. 

N.Nərimanov 1905-ci il inqilabının bu tarixi məna və əhəmiyyətini dərıdən anlayırdı. 

Onun "Həyat", "İrşad" qəzetlərində çap olunmuş publisist məqalələrində mürtəce 

qüvvələrin dayağı olan çar üsuli-idarəsi kəskin tənqid edilirdi. N.Nərimanov göstərirdi ki, 

mütləqiyyətin zülmü və insafsız qanun-qaydaları hamını cana gətirmişdir. Odur ki, 

"qeyrətli camaat" ayılıb hürriyyət yoluna qədəm qoydu. N.Nərimanov "Hürriyyətə dair bir 

neçə söz" adlı  məqaləsində xalqın çarizmə, yerli burjua-mülkədar zülmünə qarşı 

mübarizəsini "müqəddəs yol" hesab edir, müsəlmanlara əsil həqiqəti anlatmağa çalışırdı. 

N.Nərimanov birinci rus inqilabının Azərbaycan xalqının ictimai fikrinə  və milli 

azadlıq hərakatına faydalı  təsirini xüsusi qiymətləndirirdi. Çünki bu inqilab çarizmin 

geniş xalq kütlələrinə münasibətində olan riyakaılıq pərdəsini parçalayıb atmışdı. O 

görürdü ki, inqilabdan sonra "möhürlü ağızlar' açıldı, neçə  İllərlə bir-birinin üstə 

toplanraış dərdlor aşkar olınağa başladı. Camaatın və milİQtin dostu və düşməni molum 

oldu, qara ağ yerino, ağ qara yerinə daha işlənmədi. Camaatı düz yoldan azdıran 

"böyiiklər" "quyruq-larını" gizlətdilər, sözləri məclislardə caraaat üçün daha qanun 

olnıadı, niy-yotləri, planları dalıa işə keçmədi'. 

Bütün bunlar xalqı yüz illər boyu zükn və  əsarətdə saxlayan çar üsuli-idarosinin 

sarsıldtğım göwtərirdi.  İnqilabi qüvvələr çarizmo qarşı qoti və holl-edici ölüm-dirim 

mübarizosinə girişməli idi. Böyük qurbanlar bahasma başa galocək bıı döyüşün axırmcı 

olacağına N.Nəriraaııov nıöhkənı inamrdı  və  zəhmətkeşlori azadlıq, bərabərlik, lıaqq-

odalət uğrunda mübaıizoyə çağırırdı: "Yüz jllərlo can çokişib axırda yenə də İxüyarsız qul 

olmaqdansa, nıohv və nabiid olmaq, can verib getmək, lakin hürriyyət və müsavat kimi 

şanlı, mü-qaddos bir yolda Ölmək,  şohid olmaq, əlbottə, daha mesiəhətdir. Ya hürr ya-

şamalı, ya hürriyyət yolunda getmoli. Yoxsa bu yaşayış yaşayış deyildir".- 

Çarizm inqilabi faərəkatı boğmaq üçün hazırlaşınaq niyyətilə 17 oktyabr raanifesti və 

dövlət duması vasitəsilə  vədlər verdiyi, xalqı aldatdığı bir za-manda, burjııa partiyaları 

əsil həqiqoti gizlodirdi. N.Nərimanov göstərırdi ki, dovlətin olacwız qalıb verdiyi 17 

oklyabr manifcsti oslindo ''qanlı hürriyyət" konstitusıyasıdır. Çar oldən çıxan  şan və 

şöhrətiııin intiqammı almaq üçüıı xuliqanlara, qaragüruhçu, ifrat irticaçı ünsflrlərə, caza 

dəsiolərinə, "talan və qarət azadlığı", mİlli ixtilaflar törətmak, vətoııin morifətli oğullarını 

həte-xanalara dolduvmaq ixtiyarı verirdi. 

N.Nərimanov öz məqalələrinin birində yazırdı: "Parlamentlə dumamn təfavütü 

çaxdur, əfondim... Parlanıent, yəni söylənən yer, bir yer ki, orada hər nə dərdin, fıkrin olsa 

açıq söyləyə bilərsən... Fəqot "duma" sözü rus dilindo "fıkir" deməkdir. Yoni nəyin 

barəsində  və  nə tövr istosən fıkir etmoyə ix-tiyarın var, heç kəs nıane olmaz. Lakin 

fıkrinizdəkini diliniza alsamz, dorinizə saman təpərlər... Dumanın parlament olmağma 

holə çox qalıbdır". 

N.Nərimanov "Sahibimiz kim olacaqdır?", "Cavabınız no olacaqdır?", "Dövlət 

dumasının bağlanması", "Duma və dövlot", "Bəzi mülahizat", "Güc 

  



__________________Milli Kitabxana__________________ 

__________________________________________________17 

 

birlİkdədir" və s. publisist ənərlərində mütləqiyyətin mürtəce mahiyyətini, onun 



zəhmətkeş xalq kütlələrinin başına gətirdiyi münasibətləri açıb göstərmişdir. O, dövlət 

dumasına dair bütün yazılarında xalqı birlik və ittifaqa çağırır, zəhmətkeşlərin yekdil 

çıxışlarını təqdir edirdi. 

Birinci rus inqilabı fırtınasının coşğun dalğaları Şərq ölkələrində zəhmətkeş kütlələrin 

milli azadlıq hərəkatına güclü təkan vermişdi. Belə bir şəraitdə Azərbaycanın qabaqcıl 

fikirli yazıçıları Şərqin oyanmasını hüsn-rəğbətlə qarşılayır, onun azadlıq, istiqlaliyyət və 

xoşbəxt həyat uğrunda mübarizəsinə  həmrəy olurdular. N.Nərimanov gizli inqilabi 

fəaliyyətilə yanaşı, liberal-burjua dövri mətbuatında çıxan publisist məqalələri ilə qoca 

Şərqin milli azadlıq hərəkatına ciddi kömək edirdi. Onun İran məşrutə  hərəkatına 

münasibəti bu cəhətdon çox səciyyəvidir. 

N.Nərimanovu Şərq xalqlarının azadlıq və istiqlaliyyəti çox düşündürürdü. O, əsrlər 

boyu xalqı feodal patriarxal əsarətdə saxlayan müstəbid üsuli- 

idarəni, fanatizm zülmünü aradan qaldırmaq yolunu inqilabi mübarizədə görür və İran 

zəhmətkeşlərinin Rusiya inqilabı  fırtınasının təsiri altında ölüm-dirim mübarizəsi 

meydanına çıxmasını  təqdir edirdi. O, İran hadisələrini diqqətlə izləyir, oradakı milli 

azadlıq hərəkatının vüsətinə sevinirdi. O, geniş 

xalq kütlələrini inqilabi mübarizəyə cəlb etmək üçün onları dini fanatizm 

əsarətindən xilas etməyi, qəflət yuxusundan ayıldıb əsil həqiqəti onlara başa 

salmağı məsləhət görürdü. 

İnqilab alovunun bütün İranı başdan-başa bürüyəcəyinə böyük inam bəsləyən 

N.Nərimanov fərəhlə bildirirdi: "...İranın xoşbəxtlik ulduzu yavaş-yavaş doğmağa 

başlayır. Deyə bilərik ki, yüz illərlə  sərgərdan, başıaçıq, ayaqyalın vətənindən qaçaq 

düşən millət indi öz yuvasını tanıyacaqdır; illərlə  oğul, qardaş  həsrətində olan alalar, 

analar, bacılar, sahib həsrətində olan arvadlar, uşaqların dağlı ürəkləri bir az sakit 

olacaqdır. Bəli! Deyə bilərik ki, bu gündən mazisi heyrət gətirən, sonra yüz illərlə 

zəlillikdə qalmış millət axırda oz hüququnu anlayıb əzraillərin əllərindən, hürümçəklərin 

torlarından xilas oimaq istəyir..."1 

N.Nərimanov zəhmətkeş xalq kütlələrini birləşməyə, əksinqilabi qüvvələrin qarşısında 

cürətsizlik, qorxaqlıq göstərməməyə çağırırdı: 

"Ey vətənini, millətini sevən İranian! Rus inqilabı sizə gərəkdir gork olsun. 

Rusiyanın topu, tüfəngi hürriyyət selinin müqabilində davam etdisə, İran hökumətinin 

də tüfəngləri hürriyyəti boğacaqdır. Hürriyyəti nifaq, cürətsizlik boğa bilər. Ona görə 

lazımdır Tehranda güllə qabağına sinələrini verən hüriyyət vətənpərəstləri ilə ittifaq 

bağlayıb hər yerdən səs verəsiniz; tainki qanınzı içən, vətəninizi viran qoyan vaizlərin, 

bürokratların zülmlərindən bölmərlə qurtarıb, mədəniyyətli millətlərin cərgəsinə daxil 

olasınız. 

"Güc birlikdədir" sözlərini heç vaxt unutmayınız". 

N.Nərimanovun publisist əsərlərinin başlıca motivlərindən biri də xalqlar dostlugu və 

beynəlmiləlçilik ideyasıdır. Məlumdur ki, çarizm Rusiyada və onun ucqarlarında milli 

ayrı-seçkilik siyasəti yeridir, xalqlar arasında fitnə-fəsad törətməklə inqilabi hərəkatın 

qarşısını almağa çalışırdı. Belə bir ağır şəraitdə Azərbaycanda mütərəqqi ictimai xadimlər 

və yazıçılar çarizmin, burjua millətçilərinin riyakar siyasətini qəzəb və nifrətlə 




Yüklə 2,98 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   132




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə