1
Milliy ideologiya pa`nine kirisiw
Reje:
1.Kirisiw
2. Milliy ideologiyani u`yreniwdin` ob`ektiv za`ru`rligi
3. Ideologiya tu`sinigi ha`m onin` ma`nis mazmuni
4. Milliy ideologiya pa`ninin` predmeti, maqseti ha`m uaziypalari
5. Milliy ideologiyanin` qa`siyetleri
Tayanish tu`sinikler
Ideya, ideologiya, g`a`rezsizlik, insan, mnauiyat, totalitarizm, sotsialliq ha`mkarliq, ildizler,
ma`mleketlik ideologiya.
Ha`r bir kisi o`zi jasap atirg`an ja`miyet yamasa ma`mlekettin` tariyxiy maqsetin ko`rsetetug`in
basli ideyalardi biliw, olardi aniq tu`siniwi zru`r. Sonda sol maqsetlerdin` orinlaniwi ushin payda
bolg`an ideyalar onin` an`i ha`m qa`lbinen jay aladi, isenim ha`m ittiqatqa aylanadi. Isenim ha`m
ittiqatsiz insan o`z jolin ha`m maqset manfaatlarin teren` an`lap bilmeydi. Isenim ittiqat bekkem
bolsa insan ideya bergen iygilikli maqset jolinan sheginbey adimlaydi ha`m ol adamlardin` o`z-ara
ha`m ha`mjihatligi ushin tiykar boladi. Ku`shli ma`naviy ruwxiy faktorg`a aylanip taraxiyatqa
xizmet qiladi.
Belgili allama Abu Nasir Farabiy adalatli ja`miyet quriwdin` birden bir sha`rti adamlardi jaqsiliqqa
shaqirip, ideyaliq jaqtan er jettiriw ekenligin ko`rsetip bilay degen edi: «Insan baxt-saadat ne
ekenligin tu`singen bolsa da og`an erisiwdi maqset qilip almasa ha`m ol ideyani aylandirmag`n bolsa
og`an baylanisli azg`antay bolsada zawiqlanbasa tilek ha`m sa`wbetin, ku`sh-quwatin basqa
na`rselerge sarplasa oni jumislari jaman ha`m orinsiz boladi» degen edi.
Mine endi milliy ideologiya O`zbekstanda usinday iygilikli maqset jolinda xizmet qiladi oni
orinlawg`a safarbar qilatug`in ku`shke iye bolg`an ideyalardi o`zine sin`irip kisileri ruwxiy
manaviy ku`sh quwat bolip esaplanadi.
O`zbekstanda milliy ideologiya babalarimizdin` milliy
–
ma`deniy miyrasina tayang`an halda
ma`mleketimizde jasaytug`in tu`rli xaliqlar manfaatlerinin` o`z-ara birikken ta`miynlewdi o`z aldina
maqset etip qoyadi, olardi bir maqsetke jipslendiredi.
Milliy ideyaliq bosliq ideoloogiya birinshiden g`a`rezsizlikti qolg`a kirgiziw jolinda xaliqti, milletti
safarbar etiwge qa`dir, g`a`rezsizlik erkinlik ha`m demokratiyanin` qarar tabiwi ushin uliwma xaliq
ku`sh g`ayratin birlestiriw ezgu iygilikli ideyalar jiyintig`inda ko`rinedi. Ekinshiden milliy
ideologiya g`a`rezsizlikti bekkemlew menen baylanisli. Ol yagona bir xaliq bolip birlesiw sotsialliq
organizm sipatinda o`zin de saqlap qaliw, o`zine qas demokratiyaliq ja`miyetti quriwg`a ja`rdem
beredi.
U`shinshiden g`a`rezsizlik jolinda rawajlandiriwg`a jaratilg`an kontseptual ideya sipatinda hu`rmet
etedi.
Milliy ideologiyasi jawiz pikir ha`m ideyalardan xabarlandirip, ideyanin` immunitetin bekkemleydi.
Ol xaliqtin` tariyxiy maqsetlerin an`lawg`a ja`rdem beretug`in, erkin ha`m parawan turmisqa
erisiw jollarin ha`m sha`rt
–
sharayatlarin ko`rsetip beretug`in, ku`shli faktor. Sonin` ushin oni
u`yreniw ha`m bo`liw juda u`lken a`hmiyetke iye.
O`zbekstanda g`a`rezsizlik qolg`a kirgizilgennen keyin ja`miyetimizdin` barliq tarawlarinda,
sonin` ishinde ruwxiy ag`artiwshiliq turmista u`lken o`zgerisler payda boldi. Du``ya ta`n alg`an
2
rawajdin` «o`zbek modeli» eldin` tariyxiy o`zgerisler, aydin keleshek, azat ha`m abbat Watan quriw
mu`mkinshiligi jurtlaslarimizdin` qa`lbi ha`m sanasinda, oy-pikirine u`lken ta`sir jasamaqta.
Ulli maqsetlerge erisiwge eski ideologiyaliq kisennen qutiliw, elimizde ideologiyaliq bosliqqa jol
qoymaw, jat ideyalardin` hu`kiminen qorg`aniw, jetik insandi ta`rbiyalaw O`zbekstannin`
g`a`rezsizligin bekkemlew, puqaralardi, a`sirese jas a`wladti milliy ideologiya, g`a`rezsizlik
ideologiyasi ruwxinda ta`rbiyalaw en` a`hmiyetli ma`selelerdin` birine aylandi. A`ne sonni esapqa alip
O`zbekstan Prezidenti I.A.Karimov 2001 jil 18-yanvar`da «Milliy g`a`rezsizlik ideyasin a`melge
asiriw boyinsha pa`rman shig`ardi. Bul pa`rmang`a muwapiq joqari ha`m orta arnawli oqiw
orinlarnda, «Milliy g`a`rezsizlik ideologiyasi» pa`ni oqitilip jaslardi ruwxiy jaqtan ta`rbiyalawda
juda a`hmiyetli shrag`a aylandi. Bunda en` da`slep ideya ha`m ideologiya tu`sinikleri, olardin`
insaniyat tariyxina ta`siri, ha`zirgi da`wirdegi du`n`yani bo`lip aliwg`a qaratilg`an ideologiyaliq
ko`rinisler, jat ha`m ziyanli ideyalardin` elimizge ta`siri, O`zbekstanda du`zilip atirg`an ja`miyet
ha`m bul bag`darda milliy ideyanin` a`hmiyeti ma`seleleri so` etedi. Sonday-aq milliy g`a`rezsizlik
ideologiyasinin` mazmuni tiykarg`i ideyalar, negizgi tu`sinikler ha`m printsiplerge a`hmiyetli orin
berilgen.Sonday-aq bunda milliy ideya ha`m g`a`rezsizlik ideologiyasinin` jaslardin` sanasina
sin`iriw jollari, usillari tuwrisindag`i ma`selelerde orin alg`an.
2. Milliy ideologiyani u`yreniwdin` ob`ektiv za`ru`rligi
I.A.Karimovtin` ko`rsetkendey «Millet bar eken, milliy ma`mleket bar eken, onin` g`a`rezsizligi
ha`m erkinligine, da`stu`r ha`m u`rp-a`detlerine iritki salatug`in, o`z ta`sirin o`tkiziw, onin` u`stinen
hu`kimdarliq ettiriw, onin` bayliqlarinan o`z ma`pi jolinda paydalaniwg`a qaratilg`an umtiliw ha`m
hreketler udayi qa`wip sipatinda saqlanip turatug`inlig`i aniq.
Solay etip, bunday qa`wip-qa`terge qarsi tiykarg`i qural sipatinda elimizde jasap atirg`an ha`r bir
insan, aldi menen, o`nip-jasap kiyatirg`an jan`a a`wladtin` ha`r ta`repleme jetilisken, erki bekkem,
imani pu`tin bolip kamalg`a keliwi ushin ken` ja`miyetlik ha`m jurtshiliq ortasinda ruwxiy
bilimdanlig`imizdi joqari da`rejege ko`teriwdin` a`hmiyeti og`ada ulli» bul usi ma`selede yag`niy bul
pa`ndi oqiwg`a barliq ma`selelerdin` tu`yini ha`m ga`ptin` toq eteri bolip esaplanadi.
Ideya ha`m ideologiya tu`sinikleri, ma`nisi ha`m mazmuni.
a) Ideya tu`sinigi onin` ma`nisi ha`m mazmuni
O`z keleshegin, aldina qoyg`an maqsetlerin aniq an`lay alatug`in millet heshqashan milliy ideya
ha`m ideologiyasiz jasag`an emes. Olay bolmasa ha`r bir millet, ha`r qanday ja`miyet, ha`tteki
a`piwayi insan o`z jolinan adasadi. Sebebi ideologiya a`sirese milliy ideologiya xaliqtin` maqset-
mu`ddelerin ko`rsetedi, onin` ruwxin ko`teredi, og`an ma`det boladi. Insan ushin ideya tek materialliq
bayliqqa erisiwdin` joli g`ana emes, al ruwxiy ko`terin`kilikte jasaw ushin jol ko`rsetetug`in
shamshiraq bolip tabiladi. Demek eldi el milletti millet, adamdi insan qilatug`in ideya. Ol biriktiredi,
ja`mlestiredi, sho`lkemlestiredi ha`m ruxlandiradi.
Insaniyat tariyxi ideyalar tariyxi. Sebebi Adam haywanat du`n`yasinan ajiralip sanali maqluqqa
aylana baslag`anli beri ja`mlesiwinin` tiykari belgili bir qanday bolsada ideyanin` tiykarinda bolg`an.
Ol adamlardin` «qalay jasaymiz» degen ma`n`giden kiyatirg`an sorawlarina juwap ushin payda bolg`an
ha`m o`zgerip, ilgerlenip atirg`an.
Ideya insang`a ta`n. Adam o`zinin` filosofiyaliq tu`sinigi boyinsha biositsoalliq maqluq. Yag`niy
Adam zologiyaliq na`psilerden, instinktlerden azat bolmag`an ja`miyetlik mmu`na`sibetlerdi toliq
moyinlamaytug`in belgili bir ideyalardi mise tutatug`in yamasa og`an tu`sinbeytug`in nadan Adam.
Al insan bolsa tikkeley ja`miyettegi sotsialliq-siyasiy ortaliqtin` o`nisi retinde zan`-