25
“Açıq söz” qəzeti 13 zilhiccə 1334 sayında çap olunmuşdur.
20 iyul 1918: Bakı istiqamətində mühüm strateji əhəmiyyətə malik olan
Şamaxı azad edildi. III briqadanın komissarı A.Mikoyan və Şamaxı bölüyü
komandiri Qazarov raportlarında güclü yağışlar altında geri çəkildiklərini xəbər
verirdi.
20 iyul 1918: 5 iyulda İrandan Ələtə gələn Biçeraxov qüvvələri Kürdəmir
döyüşlərində 300 nəfər itki vermişdi.
20 iyul 1918: Biçeraxov komandanlıqdan imtina edərək onu Avetisova
təhvil verdi.
21 iyul 1918: Ordu komandanlığından verilən əmr üzrə Şimal qrupu
hərəkətə keçmiş və Mərəzənin qərbində düşmənlə çarpışmadan sonra saat 13.30-da
kəndi ələ keçirmişdir. Düşmən cəbhəsində vuruşan 200 nəfərlik Hilmilli və Qız
Meydanı (Alekseyevka) malakan kəndliləri geri dönüb qayıtdıqda onlar bir bölük
piyada əsgər müşayiətində kəndlərinə göndərildi.
21 iyul 1918: Qafqaz İslam Ordusu komandanı Nuri paşanın Bakının təcili
ələ keçirilməsi barədə əmri alındı.
21 iyul 1918: “Bakinski Raboçi” qəzeti həmin sayında (№ 143(259)
“Moskvadan kömək” başlığı altında Leninin tapşırığı və göstərişi üzrə Petrovun
780 nəfərlik qüvvəsi ilə Bakıya köməyə gəldiyini xəbər verir.
22 iyul 1918: Cənub qrupu dəstələri tərəfindən Sığırlı stansiyası bu gün saat
13.30-da ələ keçirilmişdir.
22 iyul 1918: Qafqaz İslam Ordusu komandanı Nuri paşa 5-ci Qafqaz
firqəsi komandanı Mürsəl paşaya düşməni Hacıqabuldan çıxarıb şərqə atmaq üçün
Şimal qrupundan bir dəstə ayırmasını, həmçinin bu hücumda Əhməd Həmdi bəyin
dəstəsinin də iştirak etməsini tələb etdi. Belə ki, Əhməd Həmdi bəyin dəstəsinin
Hacıqabul dəmiryolunu dağıtmasının gərəkliyi lazım bilinirdi.
22 iyul 1918: Türk ordusu Ələtə çıxmışdır.
22 iyul 1918: Şimal qrupunun hissə və bölmələri Mərəzə ətrafında baş
verən döyüşdə bolşevik-daşnak qüvvələrini əzdilər. Düşmən Cəngiyə qədər
qaçaraq orada müdafiə mövqeləri qurmağa çalışdılar. Bununla Şamaxı və ətrafı
azad edildi və Bakı istiqamətində hücumu genişləndirmək üçün əlverişli mövqe
tutuldu.
23 iyul 1918: Geri çəkilən düşmən stansiyalardakı su anbarlarını, dəmiryolu
relslərini, xətt üzərindəki körpüləri dağıdırdı. Lakin Hacıqabuldakı su anbarının
susuz çöllə irəliləyən qoşun üçün fövqəladə əhəmiyyəti var idi. Odur ki, ordudan
bu istiqamətdə həmin məqsəd üçün əlavə kömək olaraq 38-ci alayın 3-cü
taburunun göndərilməsi rica edilirdi.
24 iyul 1918: Alınan kəşfiyyat məlumatlarına görə düşmənin Qarasu
stansiyasında (Hacıqabula yaxın) bir zirehli qatarı və bir bölük süvarisi vardır.
26
25 iyul 1918: Ordudan alınan şifrəli əmrdə Bakıya qarşı qəti hücuma
başlamaq üçün iyulun 26-da ümumi hərəkata keçmək lazım olduğu göstərilirdi.
25 iyul 1918: Bolşevik hökumətinin iradəsinin ziddinə olaraq eser-daşnak
və menşeviklər Bakı Sovetində səsvermə keçirərək ingilis qüvvələrinin Bakıya
dəvət edilməsi barədə qərar qəbul etdilər.
25 iyul 1918: Qafqaz İslam Ordusunun Bakıya yürüşünü dayandırmaq
üçün Çiçerin Almaniyanın diplomatik nümayəndəsinə 4014 №-li nota verdi.
26 iyul 1918: Cənub qrupunun piyada qoşun hissələri Qarasu stansiyasını
almış və bununla Cavad məntəqəsindəki Əhməd Həmdi bəyin dəstəsi ilə əlaqə
yaratmışdır.
26 iyul 1918: Bakı altında Biləcəridə mövqe tutmuş Biçeraxov Qafqaz
İslam Ordusu tərəfindən sıxışdırıldığını görüb cəbhəni buraxaraq Dərbəndə getdi.
27 iyul 1918: Bu gün Cənub qrupunun süvariləri saat 11-də Hacıqabul
stansiyasını ələ keçirmiş və düşmən Pirsaat stansiyasına geri çəkilmişdir.
27 iyul 1918: Şaumyan Leninə teleqramında bildirirdi ki, ordular Bakıya
qədər geri çəkilmişdir; bizə qarşı içində alman təlimatçıları olan nizami türk ordusu
vuruşur. Bakını xilas etmək Rusiya üçün zəruridir.
28 iyul 1918: Şimal qrupu birlikləri Cəngi poçtu mövqeyini ələ keçirmişlər.
Elə buradaca irəliləməyə başlayan Şimal qrupu 200 süvari və 20 piyadadan ibarət
bir bolşevik dəstəsi ilə qarşılaşmış, onu məğlub edərək bir zirehli avtomobil, 2 top
ələ keçirmişdir.
28 iyul 1918: Ələ keçirilən zirehli avtomobildə əsir düşən ingilis zabitinin
ifadəsindən Biçeraxov qüvvələrinin artıq Hacıqabuldan çəkilib Biləcəri altında
bulunduğu, əvvəl ingilislərin köməyindən imtina edən bolşeviklərin indi bu ittifaqa
meyil etməkdə olduğu və habelə Bakıdakı ermənilərin bolşeviklərdən ayrılaraq
türklərlə sülhə getmək fikrində olduqları aydın olmuşdur.
28 iyul 1918: Qafqaz İslam Ordusu qüvvələri Biləcəriyə çatmışdır.
29 iyul 1918: Ordu komandanlığına verilən raportdan aydın olur ki, Qafqaz
İslam Оrdusunun irəli hərəkəti başlayandan dəmiryolunda Müsüslüdən Hacıqabula
qədər irili-xırdalı 22 körpü bu və ya digər dərəcədə yenidən tikilmiş və qismən
təmir edilmiş, 8 stansiyanın yol dəyişdiriciləri və bir çox yerləri yenilənmişdir.
29 iyul 1918: Verilən əmr üzrə 29.07.1918 il saat dörddə hərəkətə başlayan
Şimal qrupu Atbatan mövqeyinin qərb yamaclarında iki taburdan çox piyada, 200
süvari, iki top və üç zirehli avtomobildən ibarət bir düşmən müqavimətinə rast
gəlmişdir. Şimal qrupu döyüşə başlamış və düşməni qovaraq saat 12.30-da
mövqeləri ələ keçirmişdir.
30 iyul 1918: Şimal qrupunun hücumu qarşısında Sumqayıt stansiyası
istiqamətində geri çəkilən düşməni təqib edərkən Xırdalanın qərbində susuz və isti
çöldə Bakıya Quba dağlarından çəkilib gətirilən təmiz və ləziz suyun хəzinəsinə
təsadüf edilir.