19
Qırmızı ordu hissələrinin məğlubiyyəti ilə başa çatan döyüşlərin sonunda
Qaraməryəmi azad etdilər.
29 iyun 1918: Salyan altında müdaxiləçilərə qarşı vuruşan dəstələrin
arxasına keçməyə cəhd edən düşmənin bu cəhdini könüllü atlı dəstələri boşa
çıxarmışdır. Sabahısı günə doğru düşmənin hücumu tam dayandırılmışdır.
30 iyun 1918: Səhər sübh vaxtı Bakı Soveti qoşunları Bozavand və
Kırdadul erməni kəndləri ilə birləşərək Tatevos Əmirovun başçılığı altında şimal
tərəfdən qəflətən Göyçaya hücum etmiş, vahiməyə düşən yerli əhali üzü cənuba
Ucar stansiyasına doğru axışmaqda idi. Bütün qüvvələrin cəbhədə bulunması
səbəbiylə Göyçayda Ağdaş və ətrafının komandanı minbaşı Ehsan bəy öz
qüvvələrilə nizami birlik yarada bilmirdi. Qaraməryəm cəbhəsində ehtiyatda
dayanmış 25-ci tabur minbaşı Əhməd Həmdi bəyin əmrinə verilərək ona düşmənin
qarşısını kəsmək tapşırıldı.
30 iyun 1918: Nuri paşanın həmin tarixdə Şərq Orduları qrupuna
göndərdiyi raportdan: bugünkü hərb vəziyyətimiz əndişə vericidir. Bolşeviklər
irəliləyir, çox təcili yardım gəlməzsə, nəticə qorxulu olacaqdır. Bizə dərhal qüvvət
göndərməniz xahiş olunur.
30 iyun 1918: Ordu Ərkani hərb rəisi Nazim bəyin müfəssəl raportundan
Ağdaşda toplanmış süvari qüvvələrinin, ayrıca Gəncə könüllülərinin Həqqi
əfəndinin rəhbərliyi altında qatardan Ucarda endirilərək Göyçaya doğru hərəkət
etməkdə olduğu, firqə cəbhəsindən 25-ci taburun və topçu taqımının cəbhəyə təcili
çatmaları və bunun nəticəsində düşmənə hər iki cinahdan şiddətlə təsir etmələrinə,
habelə Göyçayın özünün yandırılmasına, talan edilməsinə mane olduğu aydın olur.
30 iyun 1918: Səlyan cəbhəsində düşmənin hücumları dayandırılmış, bir
düşmən gəmisinə tuşlanan atəşlə gəmi vurulmuşdur. Bu döyüşdə 10-cu alayın 30-
cu taburu 4-cü bölük komandiri yüzbaşı Zühdü əfəndi ilə bərabər altı nəfər şəhid
olmuş və 30 nəfər yaralanmışdır.
30 iyun 1918: Düşmən Qaraməryəmdən geri oturduldu. Lakin Göyçayın
şimalındakı erməni kəndlərinə nəzarət edilmədən düşməni təqib edərək bu
mövqelərdən çox da uzaqlaşmaq olmazdı. Firqə komandanının əmrində bu cəhətlər
nəzərə alınmışdı: Qaraməryəm-Qarayazı xəttinin ələ keçirilməsindən sonra
düşmənin Kürdəmirdən geri çəkiləcəyi, Göyçayın vəziyyətinin düzəldiləcəyi,
Göyçayın şimalından şərqə qaçan düşmən qüvvələrinin geri çəkilmə xəttinin
kəsilərək əsir alınacağı nəzərdə tutulur. Vəziyyət əlverişli olduğu təqdirdə Müsüslü
dəstəsi hücuma keçəcəkdir.
1 iyul 1918: 4 günlük gərgin vuruşma cəbhənin taleyini həll etdi. Göyçay
altındakı döyüşdə bolşevik daşnak qüvvələrinin Gəncəyə yüruşünün qarşısı alındı.
Qafqaz İslam Ordusunun Bakı istiqamətində hərəkəti başlandı.
1 iyul 1918: Axşam Bakıda Şaumyan hökuməti Göyçayın Əmirov
qüvvələrilə təkrar tutulmasına aid teleqram aldı.
20
1 iyul 1918: Qafqaz İslam Ordusu qüvvələrinin irəli hərəkətinə müvafiq
olaraq 5-ci firqə qərargahı Göyçaydan Qaraməryəmə doğru şose yolu üzərindəki
Qarayazı kəndinə köçdü.
2 iyul 1918: Əvvəlcədən İvanovka istiqamətində Kürdmaşı kəndində
yerləşdirilmiş 10-cu Qafqaz alayından bir tabur piyada və iki dağ topu İvanovkaya
doğru hərəkətə keçmişdir.Yolu üzərindəki düşmən qüvvələrini əzərək irəliləyən
dəstəni İvanovka əhalisi ağ bayraqla qarşılamışdı.
2 iyul 1918: Bu gün saat 14.30-da artıq ermənilər yaşayan Bozavand və
Kirdadul kəndləri tutulmuş, buradakı quldur dəstələri Əmirvan və Bəylərkənd
istiqamətinə çəkilmişdi.
2 iyul 1918: Bir neçə günlük döyüşlərdə əhvali ruhiyyəsi pozulan düşmən
geri çəkilmiş, milis süvariləri onları qovaraq təqib etmişdilər. Bu döyüşlərdə
düşmən tərəfində Bankə ətrafındakı malakan və “xaxol” deyilən ruslar,
ukraynalılar da olmuşdu. Vuruşmaların gedişində hərbi birləşmələrdən 3 nəfər
şəhid olmuş, 2 nəfər yaralanmışdı; könüllülərdən 10 nəfər şəhid olmuş, 15 nəfər
yaralanmışdı.
3 iyul 1918: İyulun 3-dən 4-ə keçən gecəni Kürdmaşıdan hərəkət edən 10-
cu Qafqaz alayı yolu üzərində pərakəndə düşmən qüvvələrini dəf edərək gecə saat
10.15-də Gənzə kəndini ələ keçirmiş buradakı düşmən Gürcüvan istiqamətinə
qaçmışdır.
4 iyul 1918: İyulun 1-dən bu günədək (4 gün ərzində) 5-ci firqə 47 şəhid
vermiş, 75 nəfər itgin düşmüş, 102 döyüşçü yaralanmışdı.
5 iyul 1918: Göyçay dəstəsi ermənilərin möhkəmləndiyi Əmirvan kəndini
vuruşaraq ələ keçirmiş, qaçan düşməni könüllü qüvvələrlə hər iki tərəfdən əhatə
etməklə dağıtmışdır.
5 iyul 1918: Divizyanın sol cinahı Padara qədər irəliləmiş olduğu halda
düşmən hələ Kürdəmir cəbhəsində müqavimət göstərməkdə inadkarlıq edir. Döyüş
səhərə yaxın Padar dərəsi və Kalaqaylı yamaclarında başlandı. Döyüşdə 13-cü və
10-cu alayın taburları iştirak edirdi. Mürsəl paşa günortaya yaxın cəbhədə idi.
5 iyul 1918: Biçeraxov Bakı Xalq Komissarları Sovetinə müraciət edib,
türk qoşunlarına qarşı birgə əməliyyat aparmağa hazır olduğunu bildirdi və
Biçeraxov dəstələri (1300 nəfərlik qüvvə) 5 iyulda Ələt stansiyası yaxınlığında
sahilə çıxarıldı.
5 iyul 1918: Biçeraxov Bakı Soveti ordusuna rəhbərlik etmək üçün 4
təyyarə, 8 zirehli maşın, radiostansiya və 1500-ə yetişən canlı qüvvəsi ilə Yevlaxa
doğru hərəkət etdi.
6 iyul 1918: Saat 3-də hücum əməliyyatı başlandı 13-cü alay düşməni
Ağsuya doğru sıxışdırırdı. Ağsudan çıxan yanğın düşmənin qəsəbədən geri
çəkildiyini göstərirdi. l3-cü alayın manqaları Ağsuya daxil olmuş, 10-cu alay isə
Ağsudan Şamaxı yolu ilə qaçan düşməni elə sıxışdırmışdı ki, düşmən bel