Minaxanim təKLƏLİ mehmet rihtim
Yüklə 391,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 25 aprel 1918
9
Transqafqazın müstəqil respublika elan edilməsi onun beynəlxalq münasibətlərin subyekti olması yolunda mühüm addım idi. 22 aprel 1918: Ənvər paşa Azərbaycan nümayəndələrini Trabzonda qəbul etdi. Azərbaycan iki qardaş olan Azərbaycan və Osmanlı türklərinin gələcək qarşılıqlı münasibəti barədə Türkiyənin siyasətini müəyyən edən Ənvər paşanın fıkrini bilmək istəyirdi. 25 aprel 1918: Qars erməni və rus qüvvələrindən azad edildi. 25 aprel 1918: S.Şaumyan başda olmaqla Bakı Xalq Komissarları Soveti yaradılması ilə bolşeviklərin mart ayından başlayaraq hakimiyyət uğrunda mübarizəsi uğurla həll olunub tamamlandı.
qəzasına göndərdiyi hərbi dəstələr aprelin 23-də sovet hakimiyyəti qurulduğunu elan edərək Hərbi inqilab komitəsi yaratdılar. Mayın 1-də Azərbaycanlılara qarşı quldur Hamazaspin və Korqanovun başçılıq etdiyi cəza dəstələri soyqırıma başladılar. Qubada qətl-qarətlər 9 gün davam etdi. Təkcə soyqırımın 1-ci günü 713 nəfər müsəlman öldürülmüşdü. Hücumun 2-ci günü 1012 nəfər, ümumən 3 min dinc sakin qəddarlıqla qətlə yetirilmişdi.
nümayəndələrinin iştirakı ilə (45 nəfərlik nümayəndə heyəti göndərilmişdi) keçirilən konfrans başlandı.
həmin ayın 20-də Araz çayına çatdı və heyət çayı sal ilə keçdi. Ermənilər tərəfindən tez-tez hücumlar edilən Naxçıvan və Ordubad bölgələrində hərbi və mülki quruculuq işləri görmək üçün minbaşı Xəlil bəyi məiyyətindəki zabitlərlə həmin bölgəyə göndərdi.
Qafqaz sülh heyəti başçısından Bakı Xalq Soveti qoşunlarının Gəncəyə doğru hərəkətinin qarşısını almaq üçün türk qoşunlarının Mavərayi Qafqaz ərazilərinə keçməsinə razılıq verməsini tələb etdilər. 14 may 1918: Bakı istiqamətində hərəkət edən ingilis qoşunlarına qarşı mübarizə üçün türk qoşunlarının Qafqaza buraxılması haqqında Türkiyə təmsilçisi Xəlil bəy nota təqdim etdi.
Mavərayi Qafqazı, о cümlədən xüsusən Azərbaycanı bürüyən anarxiyam nəzərdə tutaraq demişdi ki, Bakını tutmaq və müsəlmanları xilas etmək üçün türk ordusunun göndərilməsi zəruridir. 20 may 1918: Nuri paşanın bölüyü Azərbaycanın Zəngəzur bölgəsinə daxil oldu və əhali tərəfindən sevinc və rəğbətlə qarşılandı. 10
tarixli məktubunda qeyd edilirdi ki, kommuna ordusunun sayı 18 mindir; onun 13 mini, əsasən də zabitlərinin isə demək olar ki, hamısı ermənidir. Orduya rəhbərlik H.Avetisovun, N.Qazaryanın, Hamazasbın əlində idi.
mayda Yevlaxda böyük qarşılanma mərasimi olmuşdu. 25 may 1918: Mayın 24-ü axşamı Yevlaxdan yola düşən Nuri paşa mayın 25-də Gəncəyə daxil olur. Onun Gəncə əhalisi tərəfindən böyük ehtişamla qarşılanmasını M.Ə.Rəsulzadə belə təsvir edirdi: О zaman müdhiş bir anarşiyə məruz, digər tərəfdən də bolşevik təcavüzü ilə təhdid olunan Gəncə Nuri paşanı göydən enmiş xilaskar bir mələk kimi tələqqi etmişdi”.
çatmışdı. Türkiyənin Batum konfransında sülh nümayəndə heyətinin başçısı Xəlil bəyin Transqafqaz sülh heyətinin başçısına təqdim etdiyi (26.05.1918) memorandumda deyilirdi: Bakı və ətrafında yüz minlərcə türk və müsəlmanlar özlərinə inqilabçı deyən vicdansız quldurların qanlı pəncəsində inləyir... Bu anarxiyanın Dövləti-Aliyeyi-Osmaniyyənin əhalisi ilə eyni irq və dinə mənsub bir əhalinin asayişinə dəxi əlaqəsi vardır.
buraxılması ilə əlaqədar yaranmış böhranlı siyasi vəziyyəti müzakirə etmək üçün sabahı gün Azərbaycan nümayəndələri iclas keçirməyi qərarlaşdırdılar.
fövqəladə iclasında Azərbaycan Milli Şurası - ümümxalq seçkisi yolu ilə seçilmiş deputatlardan ibarət qanunvericilik səlahiyyətinə malik ali hakimiyyət orqanı olan parlament yaradılmışdı. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Milli Şuranın sədri təsdiq olunmuşdur.
raboçi” qəzetinin həmin günkü sayında (№ 108 (224)) türk qoşunlarının Qarakilsə- Ağstafa-Bakı şosesi ilə hərəkət etdiklərini, imzalanmış sazişə əsasən Qafqaz İslam Ordusunun Bakı və Culfa dəmir yolu ilə sövq edilməsinə başlayacaqlarını xəbər verirlər.
Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi haqqında “İstiqlal bəyannaməsi”ni qəbul etdi. Bu sənəd Azərbaycan millətinin varlığını bütün dünyaya bəyan etdi. Beləliklə, ilk konstitusiya aktı olan bu əqdnamənin qəbulu ilə Azərbaycan dövlətçiliyi Xalq Cümhuriyyəti şəklində qəbul olundu. M.Ə.Rəsulzadə bu barədə yazırdı: “28 may 1918 Bəyannaməsini nəşr etməklə Azərbaycan Şurayi-Millisi, sözün siyasi mənası ilə bir Azərbaycan millətinin varlığını təsbit etmişdir. Belə ki, Azərbaycan kəlməsi sadə coğrafi, etnoqrafi və linqvist bir kəlmə olmaqdan çıxaraq siyasi bir aləm olmuşdur.”
Yüklə 391,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|