11
ġəhərdə xristianlıq qələbə çalırdı; hər tərəfdə kilsələr tikilirdi, iĢ çox idi.
Kuinci memar Cabanenkonun tikdiyi kilsədə usta əli altında Ģagird iĢləyir. Lakin əli
iĢə yatmır, tezliklə hər Ģeyi atır.
Kafaya, düz rəssam Ayvazovskinin yanına üz tutur rəssamlığı öyrənmək
üçün, lakin Ģagirdlik baĢ tutmur. Çünki gözəl rəssam Ayvazovski, gözəl də müəllim
ola bilməmiĢdi. Ayvazovski Kırımda Kafa altında ġah Mamay oymağında sultan
saraylarını andıran villasında yaĢayırdı (Ġndi ġah Mamay kəndi onun adını daĢıyır).
Bu 60 yaĢa girən qoca bir də görürdün nə zamandır əlinə fırça almır,
əyanlarla, yüksək dairə adamları ilə oturub-durur, görürsən dənizə baxan eyvanında
sarmaĢıqlar altında odlu qartal gözlərini aludəsi olduğu özü kimi nadinc, dəli dənizə
zilləyib dizləri üstə endirdiyi kamanda ahəstə-ahəstə zümzüməyə baĢlayır. Ən çoxu
da "Qalanın dibində bir daĢ olaydım..." mahnısını dili ilə kamanı bir oxuyur. Bu səs
həzin bir istək olub indi qaranlığa qovuĢan qorxunc dənizin narahat, xoflu köksünə
tumar çəkir, yalvara-yalvara onu dincliyə, uyğuya səsləyir.
...Ayvazovskiyə Ģagird olmaq ona nəsib olmur. Əvəzində Qara dənizi
qazanır, onu görür, ona bənd olur. Qədim türklərin həm Sudak dediyi, həm də
böyüklüyünə, vahiməsinə görə Qara dəniz adı verdiyi dənizə.
Əsl sənətlə və ilhamla artıq üz-üzədir. Sevgi də erkən gəlir onun ömrünə.
Kuinci evlənir. Qız da onun özü kimi türk əsilli idi. Rəssamın evləndiyi tacir
qızı Ketçerçi Vera Leontyevanın da ailəsi türk və sonrakı rus familiyasını
bir müddət
qoĢa iĢlətsələr də, sonra özlərinin türk soyadlarından tamam imtina edib özlərini
tacir ġapovalov kimi yazdırmıĢdılar.
Yerli əhalinin - türklərin bu yerlərdə xristianlaĢdırılması sürətlə gedirdi.
Kuincidən çox yazılıb: onun özü də, müasirləri də, indi çox-çox sonralar dahi
rəssamın həyat və yaradıcılığının araĢdırıcıları onu yunan əsilli rus kimi təqdim
etmiĢlər və etməkdədirlər.
Yazıçı Viktor ġukov "Kuinci iĢığı" adlı romanında onu yunan kimi göstərir,
həmçinin romanda iĢlətdiyi yerli türk koloritini saxlayan türk sözlərini, bütöv
cümlələri əsərin bədiiliyi və reallığını artıran bir çox vasitələr kimi istifadə olunmuĢ
atalar sözlərini belə yunan sözləri kimi təqdim edir. Hətta romanda verdiyi türk
mahnılarını, məsələn:
Ay sevdiyim sən kiminsen,
Yanağın gül, dilin bülbül.
Xalatının gülü çoxdur,
Senden kayrı kimsem yoxdur.
ġərqisinin sözlərinin türkcə olmasını belə nəzərə almadan yunan mahnısı
kimi göstərir və s. Kuincinin özü-özünü yunanlıdan dönmə deyə təqdim etdiyi kimi.
Rus mənzərə rəssamı Arxip Kuinci öz xarici görünüĢü - qara qıvrım saçları,
qapqara qaĢ-gözü, coĢqun temperamenti ilə də öz mənĢəyini büruzə verirdi.