Mineraller makroelementler

MİNERALLER

Makroelementler

• Makroelementler

• >50 mg/kg vücut ağırlığı

• Kalsiyum % 1.50

• Fosfor % 1.00

• Magnezyum % 0.04

• Sodyum % 0.16

• Potasyum % 0.20

• Klor % 0.11

• Kükürt % 0.15

Kalsiyum

• İskelet, diş, canlı hücre ve doku sıvılarının önemli bir yapı maddesi

• % 98-99’u iskelette

• Kemik külünde % 36.5 Ca

• Kemikte hidroksi apatit biçiminde fosforla bağlanmış olarak

• Kalsiyum Kaynakları

• Bol yapraklı yeşil yemler, özellikle baklagiller 

• Hayvansal kökenli yemler 

• CaCO3, DCP, midye kabuğu 

• Tahıl taneleri, kök ve yumru yemler 

• Emilimi Etkileyen Faktörler

•  Ca-fitat, Ca-okzalat

• Rasyonda yağ fazlalığı

• Rasyonda Fe, Al, Mg fazlalığı

• Laktoz, vitamin D, lizin

• Metabolizmada Kalsiyum

• Kemiklerin yapısında

• Sinirsel uyarımların iletiminde

• Kanın pıhtılaşmasında (Plazmada Ca + trombin)

• Kasların kontraksiyonu için gerekli enzimlerin aktivitesinde, kalp kasının düzenli çalışmasında (kan Ca düzeyi   kalp çalışması )

• Tripsin enziminin aktivitesinde

• Tükürüğün yapısında yer alarak rumen pH’sının ayarlanmasında

• Yumurta kabuğu ve süt oluşumunda

Yetersizliği

• Yetersizliği

• Kemiklerde yoğun bir Ca birikimi olduğundan eksiklik hemen görülmez. Uzun süreli ya da kuvvetli bir noksanlık sonucu belirtiler oluşur.

• Ca / P oranı ve vitamin D yetersizliği

• 1.5 - 2/1 (1/1 – 3/1) Yumurta tavukları 7/1

• Raşitizm: Genç hayvanlarda; Gelişememe

• Kemiklerde kalsifikasyon yetersizliği

• Kemik uçlarında deformasyonlar

• Eklemlerde kalınlaşma Kramp ve felçler

• Civcivlerde; Gaga ve kemiklerde yumuşama

• Bacaklarda eğilme

• Büyümede gecikme

• Tavuklarda; Yumurta veriminde düşme

• Yumurta kabuğu kalitesinde azalma

• Osteomalasi: Yaşlılarda kalsifiye olmuş kemik maddesinin azalması sonucu kemiklerin yumuşaması ve spontan kırıklar

• Gebelik paralizi (Süt humması):

• Yüksek süt verimine sahip ineklerde doğumu izleyen ilk günlerde serumdaki Ca yoğunluğunun hızla azalması

• Plazma Ca düzeyinin azalması  Paratroid bezinin uyarılması

•  Parathormon salgılanması  Kemiklerden Ca mobilizasyonu

Fosfor

• Ca ile birlikte hidroksi apatit şeklinde kemik ve dişlerde % 81

• Organik bileşikler halinde kanda ve yumuşak dokularda % 19

• Fosfor Kaynakları

• Kepek, tane yemler, küspeler, hayvansal kökenli yemler 

• Kuru ot ve saman 

• Emilimi Etkileyen Faktörler

• Proteinler, organik asitler, laktoz, vitamin D , yüksek pH 

• Ca / P, Mg / P oranı

• Rasyonda Al ve Fe düzeyinin , fosfat asidi  (erimeyen bileşikler)

• Tahıllarda P % 70 fitik asit (fitin) Ca-fitat, Mg-fitat

• Genç hayvanlarda , yaşlılarda 

Metabolizmada Fosfor

• Metabolizmada Fosfor

• Kemik ve dişlerin yapıtaşı

• Nükleik asit, fosfoprotein, fosfolipidlerin yapısında

• Enzimlerin yapısında ya da enzim aktivatörü

• Nöromuskuler sistem

• Protein sentezinde

• Şekerlerin emilme ve bağırsaktan atılımının kontrolü

• Hücrede ve kanda tampon madde

• Yetersizliği

• Raşitizm ve osteomalasi

• Pika (iştah bozukluğu) diğer iz element noksanlıkları!

• Kronik yetersizlik; Kas zayıflığı, eklemlerde hareket bozukluğu

• Döl ve süt veriminde azalma

• Zayıflık, verim düşüklüğü

• *Sığırlarda koyunlardan daha fazla P yetersizliği görülür.

Magnezyum

• Mg  Organizmada Ca ve P ile yakın ilişki içinde

• % 60 iskelet Kolay mobilize olabilen

• % 39 yumuşak dokular magnezyum hidroksit

• % 1 hücreler arası sıvı iyonları şeklinde

• Genç hayvanlarda mobilizasyon 

Magnezyum Kaynakları

• Magnezyum Kaynakları

• Buğday kepeği, küspeler, kuru maya

• Yonca , çayır otu 

• Olgunlaşmış bitkiler havanın minimum düzeydeki gereksiniminin karşılayacak miktarda Mg kapsar.

• Emilimi Etkileyen Faktörler

• Ruminantlarda  Mg’un gerçek SD ergin ruminantta % 20-40

• gençlerde % 75

• Yüksek pH, K, Ca ve NH3 

• Metabolizmada Magnezyum

• İskelet ve dişlerin yapıtaşı

• Nöromuskuler sistemde

• Protein sentezinde

• Enzim aktivatörü (fosfat ve asit transferozlar, dekarboksilazlar)

• Yetersizliği

• Çayır tetanisi (Hipomagnezemik tetani)

• -Yaşlı hayvanlarda gençlere göre daha sık

• -İlkbaharda meralarda otlayan sığırlarda

• -Mera bitkilerinde yüksek oranda bulunan NPN ve K’un Mg

• emilimini düşürmesi sonucu

• Rasyonda Na-K noksanlığı

• Rasyonda protein-enerji dengesinin bozuk olması

• Hormonal dengesizlikler

• Rumende amonyak miktarının yüksek olması

• Profilaksi: Süt ineği 50 g MgO, koyun 7 g MgO

• Sağaltım: SC % 25 MgSO4 400 ml

• İV Mg-laktat

Kükürt

• Organik bileşiklerin yapısında 

• Aminoasitler: Sistin, sistein, metiyonin

• Vitaminler: Biotin, tiamin

• Hormon: İnsulin

• Kanda sülfat tuzları şeklinde 

• Yapağı proteini % 4 S

• Kaynakları

• Bütün bitkisel ve hayvansal kökenli yemler

• Metabolizmada Kükürt

• Lipid metabolizmasında (tiamin enziminin yapısında)

• Karbonhidrat metabolizmasında

• Enerji metabolizmasında (CoA’nın yapısında)

• Yetersizliği

• Emilimi amino asitlerle birlikte olduğundan yetersizlik belirtileri protein yetersizliğinde oluşur.

• Rumen bakterileri  NPN / S  10-15 / 1

• Endüstri bölgelerinde S   Cu yetmezliği

Demir

• Vücutta Bulunuşu

• % 90’dan fazlası proteinlere bağlanmış olarak

• (% 70’i hemoglobinin yapısında  Hb % 34 Fe kapsar)

• Kanda Fe’in taşınmasında kullanılan proteinlerin (transferrin ve siderofilin) yapısında

• Karaciğer, böbrek, kemik iliği, dalak  Depo  Ferritin (% 20 Fe) ve hemosiderin (% 35 Fe)

• Enzimlerin yapısında  Sitokromlar, flavoproteinler

• Kaynakları

• Yeşil yapraklı bitkiler, baklagiller, tohum kabukları, hayvansal kökenli yemler (süt hariç)

• Kan unu ve tahıllarda yararlanılabilir Fe içeriği düşük

Emilim

• Emilim

• Mukozal blokaj  Vücudun gereksinimine göre Fe emilimini ayarlayan mide-bağırsak kanalı mukoza hücreleri tarafından oluşturulan mekanizma

• Mide HCl , vitamin C 

• Laktik asit, sitrik asit veya tartarik asit + Fe  

• Piridoksin yetersizliği  Fe 

• Fe+++  Fe++  Emilim

• Ferritin Ferro % 10

• Fonksiyonu

• Hemoglobinin yapısında

• O2 taşınmasında görevli enzimlerin yapısında

• Eksikliği

• Hemoglobin sentezi azalır.

• Alyuvarlarda yıkım  Kemik iliğindeki sentezde yıkımlanan Hb’den serbest kalan Fe tekrar kullanılır (% 10 kayıp)  Gereksinim 

• Uzun süreli kanamalar, gebelik

• Anemi pratikte pek görülmez.

• Süt emen yavrularda (Özelikle süt emen iri köpek yavrularında)

• Buzağı doğum ağırlığının iki katına ulaşana dek (50 gün) gereksinim 1.5 g Fe  Bu sürede sütle 250 mg Fe alır. (Kaslar myoglobinden fakir ve soluk renkli)

• Yumurta tavukları  Yumurta sarısı 

• Fazlalığı

•  Sindirim bozukluğu, P değerlendirilmesi 

Çinko

• Vücutta Bulunuşu

• Bütün hayvansal dokular

• Özellikle kemik, deri, saç, yapağı, kas, kan, süt

• Kemiklerde depo edilir (diğer iz elementler karaciğerde)

• Kaynakları

• Tüm yemlerde

• Hububat tanelerinin kepek ve embriyoları

• Emilim

• Yemdeki Zn’nun emilim oranı % 10 

• Zn-protein kompleksi Cu Zn + protein emilim 

• Ca , fitik asit  Zn 

Fonksiyonları

• Fonksiyonları

• Protein ve karbonhidrat metabolizmasında görev alan enzimlerin yapısında (koenzim)

• Üreme hormonlarının aktivasyonunda

• CO2’nin kanda taşınmasını sağlayan karbonik anhidraz enziminin yapısında

• İnsulin hormonunun yapısında  Karbonhidrat metabolizması

Yetersizliği

• Yetersizliği

• Yüksek düzeyde Ca içeren rasyonlarla beslemede yetersizlik çabuk oluşur.

• İştah, yemden yararlanma, büyüme 

• Parakeratozis (deri kızarması, kabuk oluşumu, diare, emesis)

• Kanatlılarda tüylerin kıvrılması, parakeratozis, anormal kemik oluşumu

• Testislerin büyümesinde gerileme, spermatogenezisin durması

Bakır

• Vücutta Bulunuşu

• Karaciğer*, beyin, kalp, saç, böbrek, yapağı

• % 90 kan plazması  Seruloplazmin

• % 10 eritrosit  Eritrokuprein

• Kaynakları

• Tüm yemlerde (topraktaki Cu düzeyi, bitki türü, sulama)

• Tane yemler ve kepekler , küspeler, melas 

• Saman ve süt 

Emilim

• Emilim

• Ruminant rasyonu SO4  karaciğerde Cu depolanması 

• Mo  Cu  (emilim)

• Ca  Cu  (vücutta değerlendirilmesi)

• (Cu  Abomasum  Cu (OH)2

• Ca  oluşum ve çökme )

• Fonksiyonları

• Alyuvarların üretimi ve kan dolaşımındaki fonksiyonları için eksojen

• Fe’in sindirim kanalında emilmesi üzerine etkili

• Sitokrom oksidaz, tirozinaz gibi enzimlerin yapısında

• Saç, kıl, yapağı pigmentasyonu üzerine etkili

• Normal kemik oluşumu için gerekli

Yetersizliği

• Yetersizliği

• Büyümenin gecikmesi

• Anemi

• Kemik bozuklukları

• Kıl ve yapağıda depigmentasyon

• Enzootik ataksi (beyin ve omurilikte lezyonlar, kas faaliyetlerinde uyumsuzluklar)

• Yapağı kalitesinin bozulması

• Sindirim sistemi bozuklukları

• Embriyonal ölümler, abortlar

• Süt verimi ve süt yağ oranında azalma

• Cu zehirlenmesi: Sığır 100 ppm  8-12 ppm

• Koyun 25 ppm  5-10 ppm

• Sarılık, hemoglobinüri, karaciğerde nekroz

Manganez

• Vücutta Bulunuşu

• Bütün dokular

• Kemik, karaciğer, böbrek, pankreas, tükrük bezleri

• Kaynakları

• Çayır ve mera bitkileri , tahıllar (mısır hariç)

• kepekler 

• Maya, hayvansal kökenli yemler 

• Emilimi

• Ca, P ve Fe   Mn 

Fonksiyonları

• Fonksiyonları

• Yağ, karbonhidrat, protein metabolizması ile ilgili enzimlerin yapısında

• İskeletin oluşumu, kasların ve cinsel organların gelişimi ve fonksiyonları için gerekli

• Kolesterol ve mukopolisakkarit sentezinin aktivasyonunda

• Yetersizliği

• Gelişmede gerilik

• Kemiklerde aşırı büyüme

• Döl veriminde düşme, östrusta gecikme, anormal spermatogenezis

• Civcivlerde perozis

• Ruminantlarda yetersizlik pek görülmez.

İyot

• Vücutta Bulunuşu

• Bütün doku ve salgılarda

• Hayvan vücudundan 0.4 ppm  % 70’i troid bezi

• Kaynakları

• Su ürünleri , yem bitkileri 

• Toprağın iyot içeriğine göre tahıllardaki miktarı değişir.

• Emilim

• % 100

• Fonksiyonları

• Troksin (selüler oksidasyonun kontrolü) ve amino asit sentezi sırasında ara ürün olarak şekillenen diiodotroksinin yapısında

• Yetersizliği

• Troksin sentezi 

• Büyüme ve cinsel gelişim 

• Guatr (Troid bezinin büyümesi)  Toplumda % 4

• (Doğu Karadeniz, Bolu, Kastamonu, Isparta, Burdur, Doğu Anadolu)

• Guatrojenik bileşikler: Lahana çeşitleri, kolza, soya fasulyesi, keten tohumu, bezelye, yer fıstığı

• Fazla Ca  I 

Kobalt

• Vücutta Bulunuşu

• Karaciğer*, böbrek, dalak, kemik

• Kaynakları

• Yemlerin büyük kısmında iz halde, çayırda 0.1-0.25 ppm KM

• Fonksiyonları

• B12 vitamin çekirdeğini oluşturur (% 4) ve enzim aktivatörü olarak görev yapar.

• Eksikliği

• Co bakımından fakir topraklarda yetişen bitkilerle besleme Ruminantlarda (6 ay)

• İştah, canlı ağırlık, süt verimi 

• Sindirim bozuklukları, pika

• Abort

• Tüy ve kılların kabarması

• Pining

Molibden

• Vücutta Bulunuşu

•  Tüm dokular  Kemik, karaciğer

• Kaynakları

• Alkali topraklarda Mo   Bitkiler

• Emilim

• Mo  - Cu  depo edilmesini engeller.

• Mo  - Cu 

• Fonksiyonları

• Ksantin oksidaz enziminin yapısında (Pürin metabolizması)

• Nitrat redüktaz, bakteriyel dehidrogenaz

• Yetersizliği

• Dokularda Cu birikimine yol açarak kronik Cu zehirlenmesine neden olur.

• Fazlalığı

• Buzağı ve laktasyondaki ineklerde şiddetli diare, zayıflama, verim düşüklüğü

Selenyum (Se - Vitamin E - Sistin)

• Vücutta Bulunuşu

• Böbrek, karaciğer, bezler, dalak, pankreas

• Kaynakları

• Topraktaki Se miktarı

• Bitkilerde proteinlerle, özellikle S’lü amino asitlerle birlikte

• Balık unu, et-kemik unu , tahıllar, küspeler 

• Fonksiyonları

• Glutasyon peroksidaz enziminin yapısında (peroksitlerin parçalanmasını sağlayan enzim)

• Lipid ve tokoferollerin emilimi

• Kas oluşumu

Fazlalığı

• Fazlalığı

• Sığır ve koyunlarda  Alkali hastalığı

• 10-30 ppm Se içeren bitkiler/karma yem 5 ppm 

• Durgunluk, topallık, kaşeksi, karaciğer atrofisi, anemi, kıl dökülmesi, eklemlerde bükülememe, yutkunma güçlüğü, diş gıcırdatma, siroz, ölüm

• S’lü aa.lerde Se bulunur. Kıl, tüy, yapağı

• Proteince zengin yemler

• Yetersizliği

• Sıçan ve domuz  Karaciğer nekrozu

• Kuzu, buzağı  Beyaz kas hastalığı

• Civciv  Eksudatif diatez

• Döl verimi düşüklükleri, embriyonal ölümler, gelişme

• bozukluğu

Flor

• Vücutta Bulunuşu

• Diş ve kemiklerde (Diş 10-70 mg/100g)

• Fonksiyonları

• Diş çürümesini önleyici (Su 1 mg F/lt)

• Emilim

• Ca  - F  CaF2

• Yetersizliği

• Diş çürümesi

• Fazlalığı

• Flor zehirlenmesi (sığır ve koyunlar, kanatlılara göre daha duyarlı)

• Kemiklerin normal rengi ve parlaklığını kaybetmesi, kalınlaşması, dayanıklılığının azalması

• Dişte beneklenme, çukurcuklar

• Tüylerin kabalaşması, deride sertleşme

• Gelişme geriliği, yemden yararlanma oranı 

• Kronik diare

• Ağrı, Van

Krom

• İnsanlarda ve laboratuvar hayvanlarında

• Glukozun kullanılmasında görevli

• Yağ, protein sentezi

• Kanda kolesterin dengesinin sağlanması

Nikel

• Emilim

• Gençlerde , Ni  - Zn 

• Fonksiyonları

• Karbonmonoksit dehidrogenaz enziminin aktivitesi

• Yetersizliği

• Verim düşüklükleri

• Deri ve kıllarda bozukluklar

• Hemoglobin sentezinin yavaşlaması