Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

Magistrantların XXI Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2021-ci il 
7 
təmizlənməsidir. Hər milliqram xlor üçün 3,5 mq sodyum sulfit və ya 0,5-0,8 mq kükürd dioksid sərf olunur.
Texnologiyada istifadəsi aşağı qiyməti və şərti bir xlorlama vahidindən istifadə edərək silindrlərdən və ya 
çəlləklərdən dozalanma ehtimalı səbəbindən rahatdır. 
Nəticə olaraq bunu qeyd edək ki, mineral suların bütün müasir tələblərə cavab verəcək universal 
təmizləmə üsulu hələlik yoxdur. Odur ki, kimyəvi çirklənmiş suların tam təmizlənməsi səbəbindən su 
hövzələrində ekoloji problemlər yaranır. Buna görədə sular təmizlənməsindən başqa dezinfeksiya da olunur. 
Mineral suların ən effektiv dezinfeksiya üsullarından biri də xlor reagentlərinin köməyi ilə aparılır. Bu 
reagentlərin tətbiqi daha əlverişli hesab olunur. Suyun tərkibində ammonium, azot və ya azot tərkibli üzvi 
birləşmələr olur ki, bu da insan sağlamlığına ziyan vura bilər. Buna görədə suyun dizinfeksiyası vacib hesab 
olunur. 
1-NAFTOLUN METANOLLA QARŞILIQLI TƏSİRİNİN İLKİN KİNETİK 
TƏDQİQATLARI 
 
Ağarzayeva N.M. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
1-naftolun metanolla alkilləşmə reaksiyasının mordenit tərkibli seolitlər iştirakında tədqiqi nəticəsində 
2-metil-1-naftolun praktiki əhəmiyyət kəsb edən alınma üsulu işlənib hazırlanmışdır. Palladiumla 
modifikasiya olunmuş mordenit katalizatoru iştirakında prosesə müxtəlif amillərin təsiri öyrənilmiş və
seçilmiş reaksiya şəraitində (T=340
o
C, ʋ=1.0 st
-1
, ν=1:6 mol/mol) çevrilmiş və başlanğıcda götürülmüş 1-
naftola görə hesablanmış monometilnaftolların çıxımı müvafiq olaraq 82.8 və 38.1%, diizomerdə 2-metil-1-
naftolun qatılığı isə 97.0% təşkil edir. 
Alınmış nəticələri əsas götürərək Pd,H-mordenit iştirakında 1-naftolun metanolla alkilləşmə 
reaksiyasının ilkin kinetik tədqiqatları aparılmış və alınan nəticələr məruzədə əksini tapmişdır. Tədqiqatlar 
diferensial reaktorda həyata keçirilmiş, alınan alkilatların analizi xromatoqrafiya üsulu ilə aparılmışdır. 
Təcrübələr bir neçə dəfə təkrar olunmuş və alınan nəticələrin orta qiymətləri hesablanmışdır. Qeyri-katalitik 
çevrilmələrin payını müəyyənləşdirmək üçün götürülmüş reaksiya şəraitində katalizatorun iştirakı olmadan 
ilkin təcrübələr aparılmışdır. Bu zaman 1-naftolun 100%-i, metanolun isə 97.5%-i çevrilmədiyindən 
hesablanmış sürətlərə düzəlişlərin edilməsinə lazım duyulmamışdır. Daha sonra prosesin baş verdiyi sahəni 
müəyyən etmək üçün təcrübələr qoyulmuşdur. 
Daxili və xarici diffuzion məhdudiyyətlərin varlığını təyin etmək üçün katalizatorun dənəvərləşmə 
dərəcəsinin və porşenin hərəkət tezliyinin sürətlərə və 1-naftolun konversiyasına təsiri öyrənilmişdir. 
Katalizator dənələrinin ölçüsü 0.5-1.0 mm-dən 4-5.0 mm-ə qədər, porşenin hərəkət tezliyi isə 25 hs-dən 50 
hs-ə qədər dəyişdirilmişdir. Alınmış nəticələr cədvəldə verilir. 
Cədvəl. Pd,H-mordenit katalizatorunun dənəvərləşmə dərəcəsinin və porşenin hərəkət sürətinin 1-naftolun 
çevrilmə sürətinə (W), 2-metil-1-naftolun alınma sürətinə (W 
′ 
) və 1-naftolun konversiyasına təsiri 
Reaksiyanın şəraiti 
P
i
, kPa 
d, mm 
Porşenin 
hərəkət 
tezliyi, hs 
1-naftolun 
konversiyası, 
% 
W
i
, q/sm
3
(kat) 
saat˟10
-2 
T,
o
C 
Ʋ, st
-1 
P
1
o 
P
2
o 
- W 
W′ 
340 
1.0 
6.450 
38.74 
0.5-1.0 
50 
44.0 
16.51 
11.51 
340 
1.0 
6.450 
38.74 
1.0-2.0 
50 
44.3 
16.45 
11.54 
340 
1.0 
64.50 
38.74 
1.0-2.0 
25 
43.8 
16.55 
11.48 
340 
1.0 
64.50 
38.74 
2.0-3.0 
50 
43.9 
16.40 
11.45 
340 
1.0 
64.50 
38.74 
3.0-4.0 
50 
44.5 
16.43 
11.50 
340 
1.0 
64.50 
38.74 
4.0-5.0 
50 
44.1 
16.52 
11.55 
340 
1.0 
64.50 
38.74 
4.0-5.0 
25 
43.8 
16.44 
11.47 

---