MiRZƏ ƏLƏKBƏr sabiR
Yüklə 12,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
18 Mirzə Ələkbər Sabir pul hərisini ən çox narahat edən varislərinin ondan, topladığı puldan mənfəət- bərdar olmağa çalışmalarıdır. Yığdığı, daha doğrusu, xalqı talayaraq topladığı sərvətdən bir quruşunu belə millətin ııəfınə sərf etməyib «Vermirəm a!.. Vermirəm a!..» - deyə həyasızlıqla tüklərini qabardan bu tiplər öz rahatlıqları naminə «Arzu» edirlər ki, «Nə dərs olaydı, nə məktəb, nə elmü sənət olaydı! Nə dərsə, məktəbə, elmə, fılanə hacət olaydı!..» Sabir millətdən zəhləsi gedən, millət adı gələndə bədəni süstəlib heydən düşən satirik tiplərin öz talelərindən və zəmanələrindən şikayətləri, gündən-günə artan yenilik, tərəqqi və inkişaf əlamətlərinə qarşı çılğınlıqla göstərdikləri müqavimətləri göstərməklə işini bitmiş hesab etmirdi. O, köhnəpərəstlər, milli ictimai bəlaya çevrilən düşüncə və əxlaq daşıyıcılarından heç də az təhlükəli olmayan millətə yadlaşmış cavanların tüfeyli həyat tərzinə meyil etmələrinə, getdikcə onların öz köklərindən qopub milli təəssüb hislərindən məhrum olmalarına da laqeyd baxa bilmirdi. Məsələn, «Ürəfa marşı» satirasında həmin özlərinə vurğun intelligentlər öz milli simalarını o qədər itiriblər ki, ana dilində danışmağı, oxumağı, hətta əllərinə qəzet almağı belə şənlərinə sığışdırmırlar. Milli və dini hissiyyatlarını belə itirən bu zümrə: Yox işimiz məcməi-islam ilə, Püxtə nasıl söhbət edər xam ilə? - deyə öz millətdaşlanna və dindaşlarına həqarətlə baxırlar. Sabir belələrinə bel bağlamağı ağlına belə gətirmir. Bu barədə şairin «Millət deyir ki:» başlıqlı taziyanəsində oxuyuruq: İnteligent ağalar, biz sizi çoxdan tanırıq... Bilirik sizdə bu gün qeyrəti-millət yoxdur! Biz niyə məktəbi, təhsili-ülumi sevirik, Çünki məktəb adma bizdə xəyanət yoxdur. Şairi intelligentlərdə milli hissin yoxluğu nə qədər kədərləndirirsə, millətdə oxumağa, elmə olan tükənməz sevginin varlığı bir o qədər (bəlkə də, artıq) sevindirir. Ancaq dünyəvi təhsil alanların bir çoxunun dindən-dondan çıxması onu bir vətəndaş kimi düşündürürdü. Bu ağrılı düşüncələrini taziyanələrinin birində belə ifadə edirdi:
Sabir əcnəbi millətlərdən fərqli olaraq, yeni üsullu tədris ocaqlarında təhsil alan millətdaşlarının bəzilərinin yolunu azıb öz soydaşlarına arxa çevirmələrinin səbəbini həm də tədris proqramlarının düzgün qurulmamasında, orada gənc nəslə 19 Hophopnamə milli-əxlaqi dəyərlərin aşılanması məsələlərinin nəzərdən qaçırılmasında görərək, bir qədər sonra yazırdı: Dinsizlik ilə kəsb olunan bir mədəniyyət, İnsanlığın olduqca bəlayası deyilmi? Mə/ıdi-mədəniyyət ki, deriz mülki-Jırəngə, Vəlışiyyətiıı ən qorxulu səhrası deyilmi? Sabirə görə, dünyəvi təhsil, üsuli-cədid təlimi milli ruhun və dini heysiyyətin diqqət mərkəzində olması şərtləri daxilində qurulmalı və bu işi ancaq açıq fikirli, elmli və «islamiyyət qədri, insaniyyət rütbəsi, milliyyət şəni, maarif dərəcəsi tanıyan qeyrətməndi-vətənimiz» olan ziyalılara tapşırmaq lazımdır ki, görülən işlərin, çəkilən zəhmətlərin sayəsində «...hər cəhətlə qeyrəti-islam və namusi-millət mülahizə olunsun». Şairin həyat və fəaliyyətinə dair çoxsaylı tarixi faktlar və ədəbi-publisistik nü- munələr göstərir ki, o, dinə, şəriətə bütün varlığı ilə inanmış və həmvətənlərini də milli inamlı, dini əqidəli, sabitqədəm görmək istəmişdir. Ancaq Sabir İslam dinini əldə «quldurçuluq tüfəngi» kimi yox, qəlblərdə etiqad yeri kimi görmək istəyirdi. İslam qanunlarını təhrif edib onu dolanışıq, xalqı ətalət və cəhalətdə saxlamaq vasitəsi edənləri Sabirin görməyə gözü yox idi. O, belələrini «vəz etdiyin inandı, amma sən inanmadm», «kəssin məni həqiqi isə (məhz sənin tapındığın) «dinin», ey əmu!» - deyə ittiham edir, həmin qansoranların pəncəsinə düşüb cəhalət məngənəsində özlərindən xəbərsiz çırpınıb fəlakət girdabına yuvarlananları isə hər cür rəzalətdən çıxmağa, səbir, təvəkkül fəlsəfəsindən qurtarmağa, xabi-qəflətdən, quru, boş cənnət xülyalarından reallığa enməyə çağırırdı. Sabir öz həmvətənlərinin heç də hamısının qəflət yuxusundan oyanmadığını gördükdə dərin təəssüf hissi ilə belələrini silkələyərək, «Durma, yıxıl yat hələ, Fəhrad kişi, Əsri görüb qalma belə mat, kişi!» - deyib onları məzəmmətləyirdi. Sabir dərin təəssüf və kədərlə düşünürdü ki, xalqın geniş kütləsi ətalət və cəhalət məngənəsindən, xurafat torundan, tənbəllik azarından xilas olmayınca ümummilli tərəqqi və hürriyyətə çatmaq mümkün deyil. Odur ki, qələm dostu Məhəmməd Hadinin hər hansı ötəri parıltı və ya qığılcımdan vəcdə gəlib yazdığı «Yaşamaq istər isək, haizi-şan olmalıyız» şeirini təhzil edərək qələmə aldığı «Yaşamaq istər isək...» satirasında dostunun siyasi sadəlövhlüyünə gülürdü: Yaşamaq istər isək dəhrdə əmniyyət ilə, Elmə, fənnə, üdəbayə baxalım nifrət ilə, Uyalım fitnələrə əldəki vəhşiyyət ilə, Yatalım bəstəri qəflətdə uzun müddət ilə; Piixtəlikdən nə yelər, biz hələ xam olmalıyız! Yaşamaq istər isək sırf əvam olmalıyız! Yüklə 12,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|