14
malik olduğu fəziləti haqqında məlumat
yazılıbdır. Mən atalığımın buyruğu üzrə hər
gün bu şəxsin yanına gedib nəstəliq yazısının
məşqini edirdim. Belə ki, get-gedə mənimlə
bu möhtərəm şəxsin arasında ülfət və
ünsiyyət hasil oldu. Bir gün bu möhtərəm
şəxs məndən soruşdu: “Mirzə Fətəli, elmləri
təhsil etməkdə məqsədin nədir?” Cavab
verdim ki, ruhani olmaq istəyirəm.
Dedi: “Sən də onlar kimi riyakar və
şarlatanmı olmaq istəyirsən?”. Təəccüb və
heyrət etdim ki, bu nə sözdür.
Mirzə Şəfi mənim halıma baxıb dedi:
“Mirzə Fətəli, öz həyatını bu qaragüruhun
içərisində puç etmə, başqa bir məşğuliyyət
qəbul et!”
Onun ruhaniyə nifrət etməsinin səbəbini
soruşduqda, o günəqədər mənim üçün örtülü
qalan mətləbləri açmağa başladı. Atalığımın
Həccdən qayıtmasına qədər Mirzə Şəfi bütün
mətalibi-irfaniyyəni mənə təlqin etdi və
15
gözümün
qabağından
qəflət
pərdəsini
qaldırdı”.
Göründüyü kimi, məhz Mirzə Şəfinin
təsiri
ilə
M.F.Axundov
ruhani
olmaq
məqsədindən imtina etmiş və 1832-ci ildə
Nuxa (Şəki) qəza məktəbinə daxil olmuşdur.
1840-cı ildə M.F.Axundov Tiflis qəza
məktəbində Şərq dilləri üzrə müəllim
işləyirdi. Həmin il o, bu vəzifədən çıxarkən
öz yerinə Mirzə Şəfini məsləhət görmüşdür.
Qəza
məktəbinin
Azərbaycan
dili
müəllimi vəzifəsini tutmaq üçün xüsusi
imtahan verdikdən sonra Mirzə Şəfi bu
vəzifəyə qəbul edilmiş, uzun zaman Tiflisdə
yaşamışdır.
Mirzə Şəfi qəza məktəbində işləməklə
yanaşı, fərdi dərs verməklə də məşğul idi.
Artıq
Gəncə
molla
ruhanilərinin
hücumundan
uzaq
olan
şair
burada
dövrünün qabaqcıl adamları ilə daha
yaxından tanış olmaq imkanı əldə edir. O,
16
Axundov, Bakıxanov, Budaqov və başqaları
ilə yaxın dostluq əlaqəsinə girir. Mirzə Şəfi
alman səyyahı, rus və Şərq poeziyasının
tərcüməçisi Fridrix Bodenştedtlə Tiflisdə
görüşmüşdür.
Bodenştedt Tiflisdə ikən Azərbaycan və
fars dillərini öyrənməyə başlamışdı. Mirzə
Şəfi dərs zamanı ona Firdovsi, Xəyyam, Sədi,
Hafiz və Füzulinin şeirlərindən oxuyar, daha
çox öz şeirlərini yazdırardı.
Bodenştedt yazır: “Həftədə üç dəfə dərs
keçirdik, dərsdə həmçinin Mirzə Şəfinin
digər tələbələri iştirak edirdilər. Axırda
“Divan” başlandı. Mirzə Şəfi öz nəğmələrini
oxuyur
və
bizə
izah
edirdi. Həmin
nəğmələrin çox böyük bir hissəsi, demək olar
ki, mənim gözlərimin önündə yaranmışdır”.
Bir dəfə “Divani-hikmətdən” sonra
bağda Mirzə Şəfi ilə gəzməyə çıxan
Bodenştedt onun bədahətən şeir söyləməsinə
öz təəccübünü bildirib deyir: “Ey mənim
17
müdrik müəllimim, necə olur ki, sən öz
nəğmələrini bu qədər tez qoşursan? Mirzə
Şəfi ordaca topladığı güllərdən bir dəstə
bağlayıb, Bodenştedtə verir və deyir: “Budur,
bax, bu gül dəstəsini mən bir an içində
düzəltdim.Halbuki, bu güllər bir anda əmələ
gəlib açılmamışdır, mənim şeirlərim də
bunun kimi”.
Bodenştedt yazır ki, mən səyahətdən
qayıtdıqdan sonra Mirzə Şəfi özünün şeirlər
külliyyatını mənə bağışladı.
O,
Tiflisdən
gedərkən
apardığı
dəftərlərdən bəhs edərək bunu da göstərir ki,
həmin dəftərlər şairin tatar (Azərbaycan) və
fars dillərində yazdığı nəğmələrdən ibarət
idi.
XX
əsr
rus
və
Azərbaycan
ədəbiyyatşünaslığında müəyyən edilmişdir
ki,
Almaniyada
Bodenştedt
tərəfindən
“Mirzə Şəfi nəğmələri” və “Mirzə Şəfi
irsindən” adlı kitablarda dərc edilən və XIX
18
əsrin 70-ci illərində Mirzə Şəfinin ölümündən
sonra Bodenştedtin öz adına çıxmaq istədiyi
şeirlərin demək olar ki, tam əksəriyyəti Mirzə
Şəfiyə məxsusdur. Qeyd etmək lazımdır ki,
Mirzə Şəfi haqqında həqiqətin meydana
çıxarılması, onun bədii yaradıcılığının təhlili,
ictimai-fəlsəfi
fikirlərinin
öyrənilməsi
sahəsində
ədəbiyyatşünaslardan
Ə.Ə.Seyidzadə, S.Mümtaz, E.Enikolopov,
professorlarımızdan M.Rəfili, F.Qasımzadə,
H.Hüseynov, M.Qasımov və akademik
A.Makovelskinin
xüsusi
xidmətləri
olmuşdur.
“Mirzə Şəfi nəğmələri” Almaniyada ilk
çapı böyük müvəffəqiyyətlə qarşılanmışdır.
İlk dəfə 1851-ci ildə nəşr edilən həmin
şeirlərin 1893-cü il 145-ci, 1924-cü ildə isə 170-
ci nəşri çapdan çıxmışdı. İndiyə qədər həmin
kitab 300 dəfədən artıq təkrar nəşr edilmişdir.
“Mirzə Şəfi nəğmələri” fransız, ingilis,
italyan, isveç, holland, Danimarka, ispan,
Dostları ilə paylaş: |