26
keşişlərdən birinə bu mövzu ilə əlaqədar sual verdim.
Cavab təəssübkeşlik və qərəzli mövqedən verildiyi
üçün qane olmadım. Türkiyədə olduğum müddətdə
Əhməd əfəndiyə də bu sualı vermişdim. Lakin o da
qənaətbəxş cavab verməmişdi. Məndən şübhələnərək
casus olduğumu bilməsinlər deyə, əlavə sual da verə
bilməmişdim. Mən Məhəmmədə məhəbbət bəsləyirəm.
Şübhəsiz o, kitablardan oxuduğumuza görə, Allahın
peyğəmbəridir. Lakin mən xristian olduğuma görə,
hələ də onun peyğəmbərliyinə iman gətirməmişəm.
Sözsüz o, mənim tanıdığım dahilərin ən dahisidir.
Sünnilər isə peyğəmbərin vəfatından sonra xilafətə
Əbu Bəkr, Ömər, Osman və Əlini layiq görməkdədirlər.
Bu ixtilaflar bütün dinlərdə, xüsusən də xristianlıqda
çoxdur.
Sünnilərin
nəzərlərinə
görə,
xəlifələrin
vəfatında
sonra
xilafət
mövzusunda
mübahisə
aparmağın heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Mənim fikrimcə
müsəlmanlar
keçmiş
günlərini
yox,
bu
günü
fikirləşməlidirlər.
Bir gün MNN-də sünni və şiə ixtilaflarından söz
açaraq dedim: “Müsəlmanlar həyatdan bir şey
anlasaydılar, aralarındakı sünni-şiə ixtilaflarını aradan
aparıb, birləşərdilər”. Əməkdaşlarımdan biri sözümü
kəsərək, sənin vəzifən bu ixtilafları qızışdırmaqdır.
Onları birləşdirmək haqqında düşünmək yox! -dedi.
İraq
səfərindən
əvvəl
katib
mənə
ixtilaflar
mövzusunda öz fikirlərini izah edərək dedi: “Cənab
Hemfer, unutma ki, Allah-Taala Habil və Qabili
yaratdıqdan sonra insanlar arasında təbii ixtilaflar
vardır. Bu ixtilaflar İsa Məsihin zühuruna qədər davam
27
edəcəkdir. Növbəti səfərdəki vəzifən bu ixtilafları
mükəmməl şəkildə öyrənib, topladığın mə`lumatları
nazirliyə
ötürmək
və
çalışıb
bu
ixtilafları
qızışdırmaqdır. Bu işləri görə bilsən, İngiltərəyə ən
böyük xidməti etmiş olarsan. Biz ingilislər rifah və
səadət içində yaşamağımız üçün bütün dünya dövlət-
lərində və xüsusilə müsətəmləkələrimizdə bu cür fitnə-
fəsad və təfriqələr salmaq məcburiyyətindəyik.
Osmanlı dövlətini də yalnız bu üsullarla yıxa bilərik.
Belə etməsək, sayı az olan bir millət sayca yüksək olan
xalqlara necə hökmranlıq edə bilər? Var gücünlə
müsəlmanların zəif nöqtələrini araşdır və tap! Bil ki,
Osmanlı və İran dövləti hal-hazırda ən zəif dövrlərini
yaşayırlar. Bunun üçün sənin vəzifən xalqı ədalətlə
idarə edənlərə qarşı üsyana sövq etdirməkdir. Tarix
boyu bütün inqilablar xalqın ayağa qalxması ilə həyata
keçmişdir. Müsəlmanların vəhdətini pozub zəiflət-
dikdən sonra onları asanlıqla məğlub edə bilərik”.
28
DÖRDÜNCÜ FƏSİL
Bəsrəyə gəldikdən sonra bir məsciddə yerləşdim.
Məscidin axundu sünni məzhəbindən olan Şeyx Ömər
Tai adlı bir ərəb idi. Onunla tanış olub söhbət etdikdə,
məndən
şübhələnərək
sorğu-suala
tutdu.
Mən
vəziyyətdən çıxmaq üçün - türkiyəliyəm, İğdır
bölgəsindən. Əhməd əfəndinin tələbəsiyəm, -dedim.
Bir neçə cümlə də türk dilində danışdım. O, gözləri ilə
işarə edərək kənarda dayanmış bir şəxsi yanına çağırdı.
O da mənimlə türk dilində bir az danışdı və bu dili
yaxşı
bildiyimi
dedi.
Onu
şübhəli
fikrindən
döndərdiyim üçün çox sevindim. Lakin bir neçə
gündən sonra hiss etdim ki, o mənim türk casusu
olduğumu zənn edir. Daha sonra həmin ruhani ilə
xəlifə tərəfindən tə`yin olunan vali arasında kəskin
ədavət olduğunu öyrəndim. Şeyx Ömərin məscidindən
uzaqlaşmaq məcburiyyətində qaldım. Yaxınlıqda olan
bir mehmanxanaya köçdüm. Mehmanxananın sahibi
Mürşid adlı axmaq bir adam idi. Hər səhər azan vaxtı
olmamış gəlib qapını möhkəm-möhkəm döyəcləyirdi.
Mən də durub azan verildikdən sonra namazımı
qılırdım. Bir gün də gəlib belə dedi:
Namazdan sonra mütləq bir saat Qur`an oxumalısan.
Dedim: Qur`an oxumaq İslamda vacib əməl deyil,
niyə israr edirsən?
Cavabında dedi: Namazdan sonra yatmaq mülk
sahibinə bədbinlik gətirər.
Onun bu əmrini yerinə yetirmək məcburiyyətində
qaldım. Belə etməsəydim, yəqin ki, o məni
29
mehmanxanadan çıxara bilərdi. Odur ki, hər gün sübh
namazından sonra bir saatdan çox Qur`an oxumalı
olurdum.
Başqa bir gün də əsəbi halda otağıma gələrək dedi:
Sən bu evə gələndən sonra mənim işlərim düz
gətirmir. Sən çox uğursuz adamsan. Sənin bu cür
olmağın, evli olmadığına görədir. Ya evlənəcəksən, ya
da mənim mehmanxanamı tərk edəcəksən.
Dedim: Mənim evlənmək üçün lazım olan miqdarda
pulum yoxdur.
Əhməd əfəndi üçün gətirdiyim bəhanəni Mürşidə
deyə bilmədim. Çünki o, həqiqətən məni soyundurub
yoxlaya biləcək dərəcədə kobud adam idi. Sonra o, bir
Qur`an ayəsi ilə sözünü davam etdirdi: Ey zəif imanlı
insan! “Sən yoxsulsansa, Allah səni öz lütfi ilə
zənginləşdirər.”
(Nur surəsi, ayə 32
). Sən məgər bu ayəni
oxumamısan? Mən lap çaşıb qaldım:
Bəli eşitmişəm. Mən evlənəcəyəm, lakin sən mənə bu
iş üçün lazım olan miqdarda pul verməyə hazırsanmı?
Və ya mənim üçün çox xərc tələb etməyən bir qız tapa
bilərsənmi?
Mürşid bir az fikirləşdikdən sonra dedi:
Mən heç nə bilmirəm, ya rəcəb ayının əvvəlinə qədər
evlənəcəksən, ya da buranı tərk etməlisən!
Rəcəb ayının əvvəlinə isə 25 gün qalmışdı. Bir baqqal
dükanında işə düzəldim və Mürşidin mehmanxanasını
tərk etdim. Yemək-içmək və yatacaq yerim dükan
sahibinin üzərinə düşdü; çox az bir məvaciblə
razılaşdım. Rəcəb ayı gəlməmişdən əvvəl əşyalarımı
həmin dükana gətirdim. Baqqalın adı Abdürriza idi. O,
Dostları ilə paylaş: |