Mö GİRİŞ. Kursun ümumi MƏSƏLƏLƏRİ

Həlimi şəffaflaşdırdıqdan və alınmış bərk asılı hissəcikləri cecəyə birləşdirdikdən
sonra, yağı ayırmaq məqsədi ilə həlimi reparasiyaya məruz qoyurlar. Yağ çıxımını təyin
etmək üçün, həlimin tərkibindəki həll olan bərk qalığa malik suyun miqdarını tapırıq:
9
,
68
16
,
2
74
,
66


Su ilə itirilən yağın miqdarı 1,0 % təşkil edir. 
kq
69
,
0
01
,
0
9
,
68


Yağ çıxımı isə 
kq
73
,
9
69
,
0
42
,
10


Yağsızlaşdırılmış həlim çoxgövdəli buxarlandırıcı qurğuda, konsentratın alınması
və   onun   cecəyə   əlavə   edilməsi   məqsədilə   buxarlandırılır.   Buxarlandırıldıqdan   sonra
quru maddələrin qatılığı 50,0 % - ə bərabər qəbul edilir.
Buxarlandırılan həlimin miqdarını tapaq: 
kq
7
,
5
50
100
)
16
,
2
69
,
0
(



Bu miqdarın tərkibində nəmlik   
kq
54
,
3
16
,
2
7
,
5


   təşkil edir.
Konsentratı   cecəyə   əlavə   etdikdən   sonra   sonuncunun   kimyəvi   və   çəki   tərkibi
aşağıdakı şəkildə dəyişəcəkdir.
K o m p o n e n t l ə r                 M i q d a r ı, kq          K i m y ə v i  t ə r k i b i, % 
         nəmlik  . . . . . . .  . . . . . . .14,26 + 2,85 = 17,11                               45,9  
         yağ  . . . . . . . . . . . . . . . . .  . 1,58 + 0,69 = 2,27                                  6,1  
         maddələrin sıxlığı  . . . . . .15,84 + 2,16 = 18,0                                 48,0 
                                                                            37,38                              100 
Cecəni,   unun   standart   nəmliyi   sayılan   12,0   %   həddinədək   qurudarkən,   bərk
hissəciklər itkisini, yəni uçucu birləşmələr – 2,0 % və un tozu – 1,0 %, cəmisi ümumi
kütlənin 3,0 % - i miqdarında itkiləri nəzərə almaq lazımdır.
Quru məhsul çıxımının bərabərliyini müəyyən edək: 
8

---

03
,
0
18
(
18
28
,
2
12
,
0






x
 
kq
43
,
22
88
,
0
74
,
19



Bərk maddələr itkisi 
kq
54
,
0
03
,
0
18


Unun   kimyəvi   tərkibi   açıq   şəkildə,   yəni   bərk   maddələrin   zülala   və   mineral
duzlara ayrılması şəklində verilir ki, bunun da nəticəsində unun göstəricilərinin qəbul
edilmiş standartlara uyğunluğu haqqında mühakimə yürütmək mümkün olsun.
Zülalın və duzların nisbəti, onların xammaldakı nisbi miqdarına görə tapılır: 
833
,
0
18
15 
Unun çəki və kimyəvi tərkibini aşağıdakı cədvəllərdə göstərilən kimi tapırlar:
                                                                                       Cədvəl 4
Komponentlər
Miqdar, kq
Kimyəvi tərkib, % 
Nəmlik  .   .  . 
Yağ  .  .  .  .  .   
Zülal  .  .  .  .    
Mineral duzlar
0,12x = 0,12 ∙ 22,43 = 2,69
                                  2,28
          17,46 ∙ 0,835 = 14,54
            17,46 ∙ 0,65 = 11,35 
12,0
10,0
65,0
13,0
30,86
100
Məhsul   hesabatı   məlumatlarına   görə   xammalların   və   onlarda   olan   qiymətli
maddələrin – zülal və yağın material balanslarını tərtib edirik:
                                                                  Cədvəl 5
Y a ğ    b a l a n s ı
İlkin yağ
kq
%
İtkilər və çıxım
kq
%
Xammalda yağ 12,0
100
Unda itkilər
Yağ çıxımı
2,23
9,72
Balans
12,0
100
Balans
11,95
100
                                       
9

---

                                                                                                           
                                                                                                            Cədvəl 6
Z ü l a l     b a l a n s ı
İlkin zülal
kq
%
İtkilər və çıxım
Kq
%
Xammalda zülal
15,0
100 Azca qurudulma zamanı itkilər
0,56 ∙ 0,83 =
Zülal çıxımı    
0,47
14,54
Balans
15,0
100
Balans
15,0
100
                                                                                                   
                                                                                                  Cədvəl 7
X a m m a l   b a l a n s ı 
Xammal 
kq, %
Məhsul
kq, %
Xammal emal edilmişdir 
100
Məhsullar alınmışdır:
1. Un ....................................................
2. Texniki yağ ......................................
22,43
9,72
Cəmi: 
Geri qayıtmayan itkilər
32,15
67,85
B a l a n s 
100
B a l a n s 
100
Proseslərə görə yarımfabrikatlar çıxımını, tullantıların və itkilərin miqdarını təyin
edir,   hesablamalardan   əldə   edilən   nəticələri   isə   cədvəl   şəklində   tərtib   edirik   (Bax:
Cədvəl 8): 
Cədvəl 8
Yarımfabrikatlar çıxımı (proseslərə görə).
Xammal və yarımfabrikatların hərəkəti
100 kq
xammala
Saatda,
kq
Sutkad
a, kq
10

---

görə, kq
1
2
3
4
5
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12
Emala xammal daxil olur .....................................
Tam bişmiş kütlə çıxımı ......................................
Cecə çıxımı ..........................................................
Preslənəcək həlimin miqdarı ...............................
Yağ çıxımı ...........................................................
Yağsızlaşdırılmış həlim çıxımı ............................
Buxarlandırılmış həlim çıxımı .............................
Buxarlandırılan nəmlik .......................................
 Cecənin və buxarlanan həlimin qurudulmasına 
daxil olur ..............................................................
Bərk maddələr qurudularkən baş verən itkilər ....
 Qurudularkən kənarlaşan nəmlik .......................
Quru məhsul çıxımı .............................................
100
111,1
31,68
79,2
9,72
69,48
5,7
63,78 
37,50
0,54
14,53
22,43
1250
1388
398
990
122
866
71,2
797
 
469,0
6,75
181,85
280,4
30000
33300
9540
23760
2920
20840
1710
19330
 
11250
162
4358
6730
Hesabatlar zamanı istehsal xəttinin işi bir il ərzində orta hesabla 210 gün qəbul 
edilmişdir. Unu qablaşdırmaq üçün 30 kq tutuma malik kraft – kisələr, markalanmanın 
isə yarlıq yapışdırma üsulu ilə həyata keçirilməsi qəbul edilmişdir.
                                                                                                      Cədvəl 9 
Xammal və yardımçı materialların sərf norması
Xammal və materiallar
1 ton un üçün
sərf norması
Materiallar sərfi
saatda
sutkada
ayda
ildə
Balıq tullantıları, ton .  .  
Kağız kisələr, ədəd  .  .  .
Markalanma yarlıqları, əd. 
Dekstrin, kq 
İp, kq ...............................
4,46
35
35
0,05
0,1
1,250
10
10
0,014
0,028
30,0
240
240
0,34
0,68
750,0
6000
6000
8,5
17,0
6300
50400
50400
71,4
142,8
11

---