Mö GİRİŞ. Kursun ümumi MƏSƏLƏLƏRİ




n
b) fasilə ilə işləyən avadanlıqlar üçün:






60
n
    və ya      






24
saat
sutka
n
burada: n – maşın və aparatların lazım olan miqdarı; 
                       N – çəki, həcm və ya ədəd vahidində verilən əməliyyata saatlıq
məhsuldarlıq; 
            N
sutka
 – verilən əməliyyat üçün sutkalıq məhsuldarlıq; 
  M – texniki xarakteristikaya əsasən bir maşının (aparatın) saatlıq
məhsuldarlığı; 
V   –   aparatın   həcmi   və   ya   çəki   vahidlərində   işçi   tutumu   (N   –
kəmiyyətindən asılı olaraq); 
τ – aparatın tam iş dövrü (tsikl) müddəti (yükləmə, emal, boşaltma,
hazırlama və s.), dəqiqə; 
τ
saat
 – aparatın tam iş dövrü (tsikl), müddəti, saat. 
Əgər hesablama nəticəsində qeyri – tam ədəd alınarsa, bu zaman onu ən
yaxın böyük tam ədədə qədər yuvarlaqlaşdırır və sonra qəbul edirlər. 
Hər bir fasilə ilə işləyən maşın və ya aparat üçün iş növbəliyini, yəni istehsal
tsiklinə daxil olan hər bir əməliyyatın başlanma və sona çatma müddətini təyin
edirlər. Belə hesablamanın  aparılması  istilik aparatları üçün (pörtücü, qızardıcı,
sterilləşdirici və s.) xüsusilə vacib sayılır, belə ki, bu növ hesablamalar olmadan
buxar sərfinin qrafikini qurmaq mümkün deyil. 
İki maşın və ya aparatın işə düşməsinin vaxt intervalı, aşağıdakı ifadələrdən
istifadə olunmaqla təyin edilir: 






60
     və       
sutka






24
burada: 



 yüklənmə intervalıdır (dəqiqə və ya saatla). 
4

---

Aparatların (və  ya fasilə  ilə işləyən  maşınların) yüklənmə  intervalı və iş
rejimini bilərək, onların iş növbəliyini təyin edir və bu hesablamaya görə lazım
olan avadanlığın miqdarını yoxlayırlar. 
Fasiləsiz   işləyən   aparatların   (maşınların)   hesablama   nəticəsində   müəyyən
edilən sayı qeyri – tam ədəd şəklində alınarsa və yaxın böyük tam ədədə qədər
yuvarlaqlaşdırılarsa,   aparatların   iş   qrafiklərində   tsikllər   arasında   fasilələr   əmələ
gələr ki, bu fasilələrin də davamiyyəti, aşağıdakı bərabərlikdən istifadə olunmaqla
təyin edilir:  
saat
n







burada: z – aparatın tsiklləri arasında boşluq davamiyyəti, saat; 
Δτ – yüklənmə intervalı, saat; 
n – qurğuya qəbul edilmiş aparatların sayı; 
τ
saat
 – aparatın tam iş tsikli müddəti, saat.
Fasiləsiz və fasilə ilə işləyən avadanlıqların hesablanması
Misal 1. Məhsul hesabatına uyğun olaraq əgər porsiyalaşdırma üçün saatda
4,5 ton hazırlanmış balıq qəbul edilirsə və maşınların məhsuldarlığı saatda 2,5 ton
qiymətinə  bərabərdirsə,  onda rotor tipli porsiyalaşdırıcı maşınların  tələb olunan
sayını təyin etməli.
Həlli.  Rəqəmləri   düsturda   yerinə   yazmaqla   maşınların   tələb   olunan
miqdarını təyin edək: 
2
~
8
,
1
5
,
2
5
,
4



n
 ədəd
Quraşdırmaq üçün  
2

n
 ədəd maşın qəbul edirik.
Misal 2. Fasiləsiz işləyən avadanlıqlar üçün soyuq halda hisləmək məqsədi
ilə   sutkada   13400   kq   duzlanmış   siyənək   balığını   islatmaqdan   ötrü   fasilə   ilə
işlədilən   isladıcı   vannaların   miqdarını   hesablamalı;   bir   vannanın   (ləyənin)   işçi
tutumu – 350 kq; isladılmanın orta davamiyyəti isə 16 saat təşkil edir.
İki vannanın yüklənməsi arasındakı vaxt intervalını təyin edək: 
5

---

saat
63
,
0
13400
350
24





  və ya  
38
 dəqiqə.
Hər bir vanna üçün aşağıdakı kimi iş tsiklini qəbul edirik:
Yükləmə .  .  .  .  .  .  .  .  0,1 saat;
   İslatma  .  .  .  .  .  .  .  .  16,0 saat;
   Boşaltma  .  .  .  .  .  .  .  .  0,1 saat;
  Cəmi  .  .  .  .  .  .  .  .  .   16,2 saat
İslatma vannaların sayını təyin edək: 
26
~
8
,
25
350
24
2
,
16
13400





n
  ədəd.
Dəqiqlik üçün 26 ədəd islatma vannası qəbul edirik.
Tsikllər arasındakı müddəti təyin edək: 
saat
z
17
,
0
)
2
,
16
26
(
63
,
0




  və ya  
2
,
10
  dəqiqə.
Vannaların (saatlar və dəqiqələrlə) iş qrafikini tərtib edirik (bax: cədvəl 1). 
Birinci vanna növbəti yüklənmə momenti  (anı) üçün boşalmışdır və yenidən
yüklənə bilər. Saatlar dəqiqələrə çevrilərkən yuvarlaqlaşdırma  nəzərə alınmaqla
qrafikə görə tsikllər arasında interval 16 dəqiqə təşkil edir. 
Fasilə ilə işləyən bütün aparatların işini əlaqələndirmək üçün onların işinin
saata görə xətti qrafikini tərtib edirlər. Qrafik adətən bir sutka üçün tərtib edilir.
Qrafiki qurmaq üçün hər şeydən əvvəl millimetrlərə bölünmüş xüsusi kağız vərəqi
üzərində horizontala (üfüqi xəttə) görə saatları, şaquli xəttə görə isə bu saatlarda
ardıcıl   mövcud   olan   aparatların   adlarını   və   əməliyyatları   köçürürlər.   Bütün
aparatlara   (ehtiyatda   olanlardan   başqa)   bütöv   növbələr   və   iş   günləri   ərzində
yüklənmə bərabər paylanır. 
Qrafik,   xammal   və   yarımfabrikatlar   bir   aparatdan   digərinə   aralıq   tutum
(toplayıcı,   bunker   və   b.)   olmadan   bilavasitə   keçirildikdə   və   ya   fasiləsiz
aparatlardan fasilə ilə işləyən aparatlara ötürülən xüsusi  hallarda avadanlıqların
hesabatlarına düzəlişlər gətirə bilər. 
6

---