Mö GİRİŞ. Kursun ümumi MƏSƏLƏLƏRİ

Cədvəl 1
Sıra
№
Əməliyyatların adı
Yükləmənin
başlanması
İslanmanın
başlanması
Boşaltmanın
başlanması
Boşaltmanın sonu
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
1
7 – 00
7 – 38
8 – 16
8 – 54
9 – 32
10 – 10
10 – 48
11 – 26
12 – 04
12 – 42 
13 – 20 
13 – 58 
14 – 36 
15 – 14 
15 – 52 
16 – 30 
17 – 08 
17 – 46 
18 – 24 
19 – 02 
19 – 40
20 – 18 
20 – 56 
21 – 34 
22 – 12 
22 – 50 
23 – 28 
7 – 06
7 – 44
8 – 22
9 – 00
9 – 38
10 – 16
10 – 54
11 – 32
12 – 10 
12 – 48 
13 – 26 
14 – 04 
14 – 42 
15 – 20 
 15 – 58 
16 – 36 
17 – 14 
17 – 52 
 18 – 30 
19 – 08 
19 – 46 
20 – 24 
21 – 02 
21 – 40 
22 – 18 
22 – 56
23 – 06
23 – 44
24 – 22
  1 – 00
  1 – 38
  2 – 16
  2 – 54
  3 – 32
  4 – 10 
  4 – 48 
  5 – 26 
  6 – 04
  6 – 42
7 – 20
7 – 58 
8 – 36 
9 – 14 
9 – 52 
10 – 30 
11 – 08 
11 – 46 
12 – 24 
13 – 02 
13 – 40 
14 – 18 
14 – 56 
23 – 12
23 – 50
24 – 28
1 – 06
1 – 44
2 – 22
3 – 00
3 – 38 
4 – 16 
4 – 54 
5 – 32 
6 – 10 
6 – 48 
7 – 26 
8 – 04 
8 – 42 
9 – 20 
9 – 58 
10 – 36 
11 – 14 
11 – 52 
12 – 30 
13 – 08 
13 – 46 
14 – 24 
15 – 02 
Avadanlıqların iş qrafiki habelə buxar, su, soyuq və elektrik enerjisi sərfinin
saata görə qrafiklərinin qurulması üçün də vacibdir.
Fasiləsiz sxemə görə işləyən istehsal sahələri üçün qrafik tələb olunmur.
Seriya ilə (kütləvi) istehsal olunmayan avadanlığın hesablanması
Seriya   ilə   (kütləvi)   istehsal   olunmayan   avadanlıqları   hesablayarkən,
aparatların sayını, onların ölçülərini və əsas konstruktiv elementlərini təyin edirlər.
Seriya ilə buraxılmayan avadanlıqlara ilk növbədə müəyyən tutuma (həcmə) malik
7

---

olan   aparatları,   məsələn,   tankları,   çənləri,   qutuları,   ölçücüləri,   bunkerləri,
qarışdırıcıları, qızdırıcıları, normallaşdırıcıları və bu kimi digər avadanlıqları aid
edirlər. 
Faydalı həcm belə aparatların əsas xarakteristikası sayılır. Bu həcm, aparata
yerləşməli   olan   materialın   miqdarı   ilə   təyin   edilir.   Aralıq   çən   –   saxlayıcıların
həcmi, saxlanmaya məruz qoyulan mayenin miqdarı ilə müəyyən edilir. Xammal
və   materialların   (bitki   yağları,   həlledicilər,   yanacaq   və   başqaları)   istehsalat
saxlanmalarında istifadə edilən baklar və qutular üçün həcmi, materialın tədricən
sərf ediləcək zamandan asılı olaraq təyin edilir. Məsələn, konserv zavodunda yağın
istehsal anbarını sutkalıq sərfiyyata görə, yağ – balıq unu zavodlarında xammalı
saxlamaq üçün bunkerləri – növbəlik və ya sutkalıq tələbata görə, xammal üçün
qəbulediciləri   –   bir   qəbul   zamanı   müəssisəyə   daxil   olan   xammalın   ümumi
miqdarına görə hesablamaq olar. 
Ölçücüləri daha tez – tez mayenin bir dəfə ölçülməsinə uyğun gələn həcmlə
və ya bu miqdarın dəfələrlə hasilinə görə hesablayırlar. Olduqca böyük kəmiyyətə
malik rəqəm alındıqda, tələb edilən miqdarın dəfələrinə nəzərən, bəzən ölçücünün
tutumunu azaltmaq lazım gəlir. 
Qəbuledicinin həcmi daha tez – tez əsas aparatın saatlıq məhsuldarlığına
(fasiləsiz   işləyən   avadanlıqlar   üçün)   və   ya   eyni   zamanda   boşaldılan   materialın
miqdarına (fasilə ilə işləyən aparatlar üçün) bərabər qəbul edilir. 
Əgər   qəbulediciyə   daxil   olan   məhsul   fasiləsiz   olaraq   ondan   kənarlaşırsa,
onda   belə   qəbuledicinin   həcmi   əsas   aparatın   saatlıq   məhsuldarlığının   ¼   –   ½
hissəsinə əsasən hesablanır. 
Mayelər üçün həcmli aparatları, mayenin aparatda olduğu dövrdə maksimum
temperaturu,   yəni   onun   minimum   sıxlığı   və   dolma   əmsalını   nəzərə   almaqla,
aşağıdakı bərabərliyə əsasən hesablayırlar: 
3
; m
m





burada:  


 aparatın faydalı həcmi, m
3
; 
8

---

m – aparatda olan mayenin kütləsi, kq; 
ρ – mayenin sıxlığı, kq/m
3
; 
η – aparatın dolma əmsalıdır. 
Aparatın dolma əmsalı – η (eta) – məhsul istehsalı zamanı texnoloji prosesin
yerinə yetirilmə şəraitindən asılıdır və əgər qarışdırılma zamanı mayenin səthində
qıfşəkilli çökəklik, köpüklənmə, mayenin çilənməsi əmələ gəlirsə, onda bu əmsalın
ədədi qiyməti azalır. Mayelər sakit vəziyyətdə olan aparatlar üçün    
95
,
0
92
,
0




qəbul   edilir.   Aparatda   qarışdırma   əməliyyatı   yerinə   yetirilirsə    
85
,
0
75
,
0




,
köpüyün   əmələ   gəlməsi   ilə   kəskin   qaynama   əməliyyatı   həyata   keçirilirsə
6
,
0
5
,
0




 qəbul edilir. 
Balıq xammalı,  balıq tullantıları və müxtəlif növ yarımfabrikatlar, habelə
səpələnən yardımçı materiallar üçün bunkerlər və digər tutumların hesablanması
yuxarıda göstərilən bərabərliyə əsasən yerinə yetirilir. Bu zaman aşağıdakı sıxlıq
(həcmi kütlə) qiymətlərindən istifadə etmək olar: 
       M a t e r i a l                                      H ə c m i   k ü t l ə (kq/m
3
)
Xörək duzu   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  1025 – 1365   (1200) 
Bitki yağı   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  920
Ağac yonqarları   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  250 – 300
Odun   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  600
Qar   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 300 – 500
Orta ölçülü diri balıq   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .800
Balıq pulcuqları   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 360 – 380
İri balıq  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 700 – 750
Xırda ölçülü balıq   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .850 – 900
Balıq tullantıları   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .800 – 900 
Duzlu balıq   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  650 – 800 
Səpələnmiş halda dondurulmuş balıq   .  .  .  .  .  .  .  .410 – 460 
9

---