Mö GİRİŞ. Kursun ümumi MƏSƏLƏLƏRİ

burada: K – havanın hərəkət sürətindən və mayenin fiziki xüsusiyyətlərindən
asılı olan mütənasiblik əmsalı, kq∙(m
2
∙ saat∙ mm.c.st.); 
                F – buxarlanma səthi, m
2
; 
                               ρ
m
  – mühitin temperaturunda mayenin doymuş buxarlarının
elastikliyi, mm.c.st.; 
               
 - havanın nisbi nəmliyi, (65  70%); 
Su üçün K əmsalını aşağıdakı bərabərlikdən təyin etmək olar: 
8
,
0
)
(
0745
,
0





V
K
burada: V – havanın sürəti, 
;
san
m
                ρ – havanın sıxlığı,
;
3
m
kq
 
Havanın hərəkət sürətindən asılı olaraq K əmsalı aşağıdakı qiymətlərə malik
olur: 
V
0,5
1,0
1,5
2,0
Ρ 
0,036
0,083
0,114
0,145
Konveksiya   və   şüaburaxma   hesabına   istilik   sərfi   aşağıdakı   bərabərlikdən
hesablanır: 
coul
t
t
F
Q
h
d
)
(







burada: F – aparatın səthi, m
2
; 
               τ – istilikvermə davamiyyəti, san; 
                α – şüaburaxma  və  konveksiya  ilə  cəm  istilikvermə  əmsalı,
Vt / (m
2
∙ dər) = C/(m
2
∙ san∙ dər); 
                            [(kkal∙m
2
∙saat∙dər) = 1,163Vt / m
2
∙dər)];
               t
d
 – divar səthinin orta temperaturu, dər; 
               t
h
 - ətraf  havanın orta temperaturu, dər. 
5

---

ş
k





burada: α
k 
– konveksiya ilə istilikvermə əmsalı;
                     
α
ş
 – şüaburaxma ilə istilikvermə əmsalı.
Otaqlarda quraşdırılmış aparatlar üçün, aparatın divarının istiliyi 50 – 350
0
 C
olduqda, cəm istilikvermə əmsalını aşağıdakı bərabərliyə görə təyin etmək olar: 
d
t
058
,
0
3
,
9



     Vt /m
2
 ∙ dər .
 
Adətən fasiləsiz işləyən aparatlar üçün bir saat ərzindəki istilik sərfini, fasilə
ilə işləyən aparatlar üçün isə iş dövrü ərzindəki istilik sərfini hesablayırlar. 
İtirilən istiliyin kompensasiyasına sərf olunan istiliyi bəzən hesablamırlar,
amma   hər   hansı   bir   məqsəd   üçün   tələb   olunan   istiliyin,   məsələn   texnoloji
proseslərin keçirilməsi üçün tələb olunan istiliyin 5 – 10 % – i miqdarına bərabər
qəbul edirlər. 
Təzyiq altında işləyən, buxarı tam kondensləşdirən aparatlar üçün doymuş
su buxarı sərfi aşağıdakı bərabərlikdən təyin olunur: 
kq
i
i
Q
D
k
üm
,


 
burada: Q
üm.
 – ümumi istilik sərfi, coul (1 kkal = 4190 coul); 
                 i – buxarın istilik tutumu, 
;
kq
coul
 
                 i
k
 – kondensatorun istilik tutumu, 
.
kq
coul
 
Fasiləli proseslər üçün Q və D göstəriciləri aparatın bir iş dövrünə görə,
fasiləsiz proseslər üçün isə, uyğun olaraq qurğunun 1 saatlıq işinə görə verilir. 
Fasiləli   aparatlarda   iş   zamanı   prosesin   ayrı   –   ayrı   mərhələlərinin   yerinə
yetirilməsinə buxar sərfi və tam prosesə buxar sərfi qeyri – bərabər olur. 
Buna   görə   hər   buxar   istehlakçısı   üçün,   onun   iş   rejiminə   uyğun   olaraq,
mütləq saatlıq buxar sərfini tapmaq lazımdır. Ayrı – ayrı istehlakçılara görə saatlıq
buxar   sərflərini   cəmləyərək   və   onları,   avadanlıqların   sutkalıq   iş   qrafikinə
6

---

köçürərək, buxar qazanlarının və buxar boru kəmərlərinin hesablanması üçün vacib
olan buxar sərfinə görə saatlıq maksimum buxar tələbatını tapırlar. 
Təcrübi məlumatlara istinad edərək, zəif qarışdırılmaya buxar sərfi, aparatın
1 m
2
 en kəsik sahəsinə 0,25 kq / dəqiqə ölçüsündə olmaqla qəbul edilir. 
Güc   məqsədləri   üçün   hər   hansı   maşın   və   aparatları   hərəkətə   gətirmək
məqsədi   ilə   sahil   müəssisələrində   buxar,   çox   təsadüfi   hallarda   və   əsasən   də
köməkçi əməliyyatlarda (mexaniki baltalarla dəliklərin açılması, buxar nasosları)
istifadə olunur, lakin bu məqsədlər üçün üzən balıq emalı müəssisələrində (gəmi –
zavodlarda) daha geniş miqyasda tətbiq edilir. 
Bu halda buxar sərfi “Buxar güc maşınları və qurğuları” kursunda verilən
tənliklərə əsasən hesablanır. 
11.3. Təsərrüfat və məişət məqsədləri üçün buxar sərfinin hesablanması
Buxar – duşxananın, hamamın, camaşırxanaların isidilməsinə, döşəmələrin
və   avadanlıqların   yuyulmasına,   avadanlıqların   buxarla   işlənməsinə,   sənaye
binalarının və ayrıca yaşayış qəsəbəsinin (əgər layihədə bu hal nəzərdə tutularsa)
isidilməsinə və ventilyasiya üçün havanın qızdırılmasına sərf olunur. 
Duşxanalar,   hamamlar,   camaşırxanalar,   sexlərdə   döşəmələrin   və
avadanlıqların yuyulması üçün suyun qızdırılmasına buxar sərfi, müəssisələrin işçi
sayına qaynar su sərfi normalarına, istehsal sahələrinin ölçülərinə və qaynar suyun
hesablanmış istiliyinə əsasən müəyyənləşdirilir. 
Hesabatlarda, istehlak olunan suyun istiliyi aşağıdakı kimi qəbul edilir: 
            duşxanalar üçün . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
0
 C; 
            çirkli istehsallar zamanı əlüzyuyanlar üçün . . . .  35
0
 C;
            təmiz istehsallar zamanı əlüzyuyanlar üçün . . . . . 25
0
 C; 
            döşəmələrin yuyulması üçün . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 – 50
0
 C. 
Duşxanaların   iş   davamiyyəti   hər   növbənin   işə   başlamasından   45   dəqiqə
əvvəl və iş qurtarandan sonra 45 dəqiqə ərzində qəbul edilir. Bir dəfə duş qəbul
etdikdə   isə   duşxananın   iş   davamiyyəti   hər   növbə   qurtarandan   sonra   45   dəqiqə
təşkil edir. 
7

---