Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman



Yüklə 2,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə18/164
tarix07.04.2022
ölçüsü2,44 Mb.
#85154
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   164
669ab9e9ff32c2ca0f9a3c70aa28a6a8(1)

 
1.4. AYDINLANMA
 
VE SONRASI: MODERN KÖKEN ARAYIŞLAR 
Her 
taraftan 
bağırıyorlar: 
Aklınızı 
kullanmayın!  Görevliler,  öldürün!  diyor; 
papazlar,  inanın!  diyor;  para  babaları, 
ödeyin!  diyor…  Kendi  aklını  kullanacak 
cesarete sahip ol! 
  
 
 
Kant
32
 
Aydınlanma,

  dünya  tarihine  mal  olmuş  bir  süreçtir.  İnsan(lık)ın  Aydınlanmayla 
beraber dünya üzerinde, evrensel temelde, müthiş değişimlerin yaşanmaya başlandığı ve 
                                                           
31
 “Sanat  açısından  edebiyat  ve  sanatların  tümüne  egemen  olup  onu  belirleyen  modernist  akımlar 
empresyonizm, sembolizm, kübizm,  fütürizm, yeni sanat (new art), imgecilik ve benzerlerinden oluşur.” 
Bkz. Stuart Sim, (Ed.), 
Postmodern Düşüncenin Eleştirel Sözlüğü
, (Çev.: M.Erkan-A.Utku, Ebabil), Babil 
Yayıncılık, Ankara 2006. 
32
 Russ, s.199. 

Türkçe’de  “Aydınlanma”  veya  “Aydınlanmacılık”  kavramlarının  hangisinin  kullanılacağına  dair  bir 
tartışma sürmektedir. Örneğin, Doğan Göçmen’in “
Aydınlanmacılığın Tarihsel Anlamı ve Güncel Mirası 
Üzerine
” adlı makalesinde bu kavramların uzun bir süre aynı şeyi ifade etmek için kullanılmasına karşın, 
‘Aydınlanmacılık’ kavramının TDK’nın internet sitesindeki Büyük Türkçe Sözlük’te artık bulunmadığını 
söyler.  Nitekim  siteye  baktığımızda  bunun  doğru  olduğunu  görebiliriz.  Dolayısıyla  ‘Aydınlanma’ 
kavramının daha yaygın olarak kullanıldığını belirten Göçmen’e göre bu kullanım yanlıştır. Göçmen, iki 
kavramın  birbirinden  farklı  anlamları  olduğunu  şu  şekilde  savunur:  “  ‘Aydınlanmacılık’  kavramı  18. 
yüzyıla damgasını vurmuş belli bir hareketi betimlemek için kullanılırken; ‘aydınlanma’ kavramı bütün 
insanlık  tarihini  sürekli  ilerleyen  bir  genel  aydınlanma  sürecine  işaret  etmek  için”  kullanılabileceğini 


18 
 
bu  yüzden  farklı  bir  sürece  girildiği  ileri  sürülebilir.  Yaşadığımız  dönemin  köklerine 
inmeye  çalıştığımızda  da  en  sağlam  köklerden  birinin  Aydınlanma  kavramı  ve  onun 
toplumsal  dinamikleri  olduğunu  söyleyebiliriz.  Yukarıda  bahsettiğimiz  kavramların 
Aydınlanma  ile  doğrudan  bir  ilişki  içinde  bulunduğunu  belirtmeye  lüzum  yoktur. 
Modern  kavramının,  dilsel  yaşamı  her  ne  kadar  daha  eski  tarihlere  kadar  gitse  de 
Aydınlanma  ile  beraber  yeni  bir  güncellik  kazanmıştır.  Modernite  ise  neredeyse 
Aydınlanma  ile  eş  anlamlı  olarak  ifade  edilebilecek  kadar  yakın  anlamda 
kullanılmaktadır.  Tabi  Aydınlanma’yı  bir  tarihsel  devir/dönem  olarak  ele  aldığımızda 
tarihte  kapanmış  bir  zaman  olarak  düşünebiliriz.  Buna  rağmen  modernite  ve 
Aydınlanmanın  ilişkisi  düşünüldüğünde,  iki  kavramın  da  ufkunun  hala  açık  olduğunu 
belirtmek  gerekir.  Bu  bakımdan  modernite  ve  Aydınlanma  kavramlarının  sürekli 
birlikte anılması gerektiğini ifade edebiliriz. Yukarıda bahsedilen diğer kavramımız olan 
modernizm  ise  gerçek  bir  Aydınlamanın  ürünü  olarak  görülebilir.  Dönem  olarak 
Aydınlanmadan sonraki tarihe düşmesi de bunu destekleyen bir kanıttır. 
Aydınlanma, tarihsel olarak modern felsefenin başlangıcında öne çıkan şahsiyetler 
olan  Descartes,  Bacon,  Leibniz,  Hobbes  ve  Spinoza’ların  açtığı  felsefî  yoldan  devam 
etmiştir. Bu yüzden Aydınlanma kavramı öncelikle felsefî bir düzlemde anlaşılmalıdır. 
Felsefe  tarihinde  özellikleri  bakımından  ayrılan,  farklı  topraklarda  ortaya  çıkmış 
Aydınlanma(lar)’dan  bahsedilir:  İskoç  (Smith,  Hume,  vs.),  Fransız  (Voltaire,  Diderot, 
D’Alembert,  Montesquieu  ve  Rousseau-aydınlanma  karşıtı-,  vs.),  Alman  (Kant)  ve 
İngiliz (Locke ve Berkeley) Aydınlanmaları olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda 
düşünüldüğünde 15. ve 16. yüzyıllardan başlayarak 18. yüzyılların sonuna kadar devam 
eden  döneme,  Aydınlanma  dönemi  denmektedir.  Aydınlanmanın,  tarihsel  bir  dönem 
olarak  geride  kalmış  olduğu  söylense  bile,  onun  ışığı  giderek  cılızlaşsa  da 
‘Aydınlanmacılık’ın hala parlamaya devam ettiğini söyleyebiliriz. 
Kısaca  söylemek  gerekirse;  belirgin  olarak  on  yedinci  yüzyılın  ikinci  yarısından 
on sekizinci yüzyılın sonuna kadar devam eden sürece, ‘Aydınlanma Yüzyılı’, başka bir 
deyişle  ‘Akıl  Çağı’  gibi  dönemleştirmeler  atfedilmiştir.  Bunun  nedeni,  ilk 
                                                                                                                                                                          
önerir.  Bkz.  Doğan  Göçmen, 

Yüklə 2,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   164




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə