Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Alain Touraine Modern zamanların insanı, geleneksel toplumun yaşam dünyasında öne çıkan değerleri ve yaşama etkinliklerini terk etmiş insandır. Değer bağlamında bu insan, dinsel algı, yargı ve toplumsal ilişki biçimlerini bırakan; etkinlik bağlamında üretime farklı bir statüde katılmaya başlayan insandır. Modern öncesi toplumda insan, tarımsal faaliyette bulunan ve feodal yapının içinde kısıtlı olan insandır. Sanayileşme ve kentleşme ile birlikte fabrikalara veya kentlere taşınan modern insan, burada daha farklı bir yaşam sürmeye başlamıştır. Yaşam, bundan böyle daha hızlı ve teknik bir görünümdedir. Bu çerçevede, modern toplumun kimliğini oluşturan modernite/Aydınlanmanın toplum üzerindeki yansımaları: “Siyasal olarak Fransız devrimi, iktisâdi olarak endüstriyel devrim ve sınıf yapıları ve toplumsal tabakaları değiştirerek modern sistemin gereksindiği bireyi yaratan eğitim devrimi. Siyasette modernite, ‘kolektiflik ilkesi, milliyetçilik, yurttaşlık ve temsili hükümet’, iktisatta modernite ‘öncelikle emek olmak üzere üretim faktörleri için gelişen farklılaşmış pazarlar’ tarafından karakterize edilmiştir. Modernitenin ruhu, ‘evrenselci bir hukuk sistemi ve seküler kültürden’ oluşur.” 68 Aydınlanma veya modernitenin insanı akıllı bir varlık olarak tanımlaması, ona bu akıl sayesinde özne olabileceğini söylemesi önemlidir. Bu insanın kişi olarak kendiliğindeki anlamını değiştirmiştir. Geleneksel yapıda kulluk ve feodal bağlarıyla tanımlanan insan, modern dönemde toplumsal ya da siyasal açıdan bir birey olma imkânı elde etmiştir. Bu konuda Tönnies’in toplumu ünlü cemaat ve cemiyet kavramları 67 Touraine, s.109, aynı bağlamda Touraine insan merkezli olduğunu iddia eden modernizmin insanı nesneleştiren bir yapı olduğunu belirtir. Ona göre “Modernizm bir anti-hümanizmdir çünkü insan fikrinin, Tanrı fikrini dayatan ruh fikrine bağlı olduğunu bilir. Her tür vahiy ve ahlâksal ilkenin reddi, toplum fikri, yani toplumsal yararlılık fikri tarafından doldurulacak olan bir boşluk yaratmaktadır. İnsan yalnızca yurttaştır. Tanrı sevgisi dayanışmaya, vicdan ise yasalara saygıya dönüşür. Hukukçular ve idareciler peygamberlerin yerini alır.” S.188 68 Çiğdem, s.69; “Kurumsal kümelenmeler açısından bakıldığında, iki farklı örgütsel gruplaşmanın modernliğin gelişimi içerisinde özel bir önemi vardır: Ulus-devlet ve sistematik kapitalist üretim. Bunların her ikisinin de kökleri Avrupa tarihinin belirli karakteristikleri içinde bulunur ve önceki dönemlerle ya da diğer kültürel ortamlarla pek az koşutluklar gösterirler. Acaba, modernlik, bu iki muhteşem dönüştürücü fail tarafından desteklenen yaşam biçimleri yönünden, Batı’ ya mı özgüdür? Bu soruya lâfı gevelemeden “evet” yanıtı verilmelidir.” Bkz. Giddens, Modernliğin Sonuçları , s.169–170; aynı bağlamda Modern dünyayı, Eric Hobsbawm’ın “ikili devrim” adını verdiği “Fransız Devrimi ve çağdaşı (İngiliz) Sanayi Devrimi”nin ürünü olarak görme eğilimindeyiz. Bkz. Callinicos, Toplum Kuramı , s. 33. 33 ile ayırması, modern dönem ile modern öncesi dönemi açıklamada önemlidir. Ona göre geleneksel toplumda birey, içine doğduğu yapının/geleneğin bir halkası olarak yaşama devam eder. Geleneksel toplum, yeni doğan insan için önceden hazırladığı kıyafeti sunar ve onun yaşamı bu kıyafetle devam eder. Kişinin bu kıyafeti elde etmek için ekstra bir çaba sarf etmesine gerek yoktur. Oysa cemiyette kişi bireydir ve bireysel pozisyonunu veya statüsünü kendi edinir. Tönnies için modern toplum, cemaat bağlarını bırakıp cemiyete doğru bir değişim gerçekleşmiştir olan toplumdur. Yani birey için modern toplumda soydan gelen bir miras yoktur. Birey aklını ve becerisini kullanarak toplumda var olmaya çalışır. 69 Modern topluma dair analizler, siyaset ve sosyoloji bağlamında daha çok karşımıza çıkar. 70 Toplumu ve toplumsal ilişkileri okumak bir bakıma felsefenin yapacağı bir şey olarak görülmemeye başlanır. Toplum bilimlerinin çıkışı da aynı düzlemde kendine yer arar. Tönnies’in düşünceleri bunlardan biridir. Sosyal bilimlerin ortaya çıktığı yüzyıl olan on dokuzuncu yüzyıldan itibaren, modern toplum çözümlemeleriyle karşılaşırız. Modern toplumu sermaye ve emek bağlamında değerlendiren Marx, işçi ve burjuvazi karşıtlığının yaşandığı ve temelinin emekten alınan artık değerin (kârın) oluşturduğu modern toplum, sanayileşmiş, kapitalist bir toplum, ama eşitlikten uzak bir toplum olarak görür. Kapitalizm tarihine bakıldığında, modern toplumun araçlarını ve ticari anlayışını görürüz. Günümüzde farklı bir yoldan devam eden kapitalizm, sosyalizm karşısında zafer kazanarak ve bu muzaffer halini sürdürerek belli aşamalardan geçmiştir. Bunlar “sanayi sermayesinin asıl olarak ulusal pazarlar içinde gelişmesi ile nitelenen piyasa kapitalizmi (yaklaşık 1700–1850 arası); pazarların genişleyip dünya pazarı haline geldiği, ulus-devletler çevresinde örgütlenmiş ama hem ucuz emek hem de hammadde sağlayan sömürgeler ile sömürgeci uluslar arasındaki temel sömürü asimetrisine dayanan, emperyalizm çağıyla özdeşleşen tekelci kapitalizm; ve son olarak, uluslar arası şirketlerin büyük bir hızla büyümesinin ve bunun 69 Kadir Canatan, “Modernizm ve Postmodernizm Perspektifinden Toplumsal Değişme”, sf.110–119, “Modernizmden Postmodernizme”, Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|