Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
| İKİNCİ BÖLÜM
POST’A BÜRÜNMÜŞ DÜNYA: POSTMODERN(LİK) İnsanoğlu Rönesans’tan beri ‘ileri’ye doğru adım adım çıktığı, akıllı ve düzenleyici bir yolculuğun içindedir. Bu yolcuğun en hızlı etabı Aydınlanma meşalesinin yaydığı ışık eşliğinde gerçekleşmiştir. Yirminci yüzyılın ikinci yarısından geriye doğru bakıldığında, Aydınlanma ışığının(modernite projesinin) dünyayı beklenen apaydınlık duruma kavuşturmadığı gibi, aksine insanın/insanlığın çıkınına hayli acı bıraktığı da bir realitedir. Tarihin öznesi olan insan, bu bağlamda geçmişe şüpheli bakan ve pişmanlık dolu bir itiraz yükseltmeye girişir. Geçmişe yönelik eleştirel değerlendirmenin sonucunda, dünyanın modern ideolojilerden ve ütopyalardan elde kalan mezarlık haline getirildiği savunulmuştur. Aydınlanma’dan itibaren insanın umutla beklediği gelecek, bu dönemde (yirminci yüzyılın ikinci yarısında) karanlığa gömülmüştür. Modern insan, sarsıntılar arasında dengesini kaybetmiş ve yardıma muhtaç bir durumdadır. Çıkış bulamayan insanoğlu, tarihe yeniden dönüp baktığında yaşadığı acıların ve bunalımların nedeni olarak modernitenin mirasını ve projesini görmektedir. Aydınlanmaya/moderniteye, ortaya çıktığı dönemden beri olumsuz bakan görüşler var olmuştur. Söz gelimi Rousseau, bu karşı çıkışların ilklerindendir. On dokuzuncu yüzyılda Romantizm, akılla donanmış bu dünyadan bıkıp, ‘duygu’yu sahneye çıkararak modernliğin insana yaptığı makyajı değiştirme girişiminde bulunmuştur. Aynı bağlamda modern bir düşünür olan Marx da modern toplum/kapitalist toplum eleştirisiyle modernitenin içindeki diğer farklı seslere dâhil olmuştur. Nietzsche’nin felsefesi de bu koroya dâhil olarak modern insanın kutsal bir şey bırakmadığını, tanrıyı öldürdüğünü iddia etmiştir. Kim bilir belki de Freud, modern çatışmanın yarattığı kişilik sorunsalında, bu büyük cinayetin arka plânını öğrenmek için modern insanı psikanaliz koltuğuna yatırmıştır. Kısaca modernite ve Aydınlanma dönemine yönelik eleştiriler olagelmiştir. Bu eleştirilerin günümüze en yakın olanlarından biri, Frankfurt Okulu etrafında gerçekleştirilendir. Ama bunlar modernliğin içinden gelen eleştirilerdir. Hâlbuki yirminci yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan postmodernizm, moderniteyi eleştirmekten ziyade onu yok etme, tarihe gömme isteği duymuştur. Postmodernizm, 39 üç-dört yüzyıllık bir dönemi kapsayan modernitenin macerasının sona erdiğini dile getirmiştir. Dünyayı anlamada ve açıklamada modernite perspektifinin ve enstrümanlarının yetersiz olduğunu iddia etmiştir. Yirminci yüzyıl dünya tarihinde büyük sarsıntıların yaşandığı bir dönem olarak tarihe eklenmiştir. Son imparatorlukların dağılıp yıkıldığı, yerine birçok ulus-devletin kurulduğu bu süreçte, I. Dünya Savaşı ile dünya haritasında değişiklikler görülmüştür. Aynı zamanda Sosyalist Rusya’nın kurulduğu ve periferisinde birçok ülkeyi etkilediği bu yüzyılın şafağında yaşanan sarsıntılardır. Faşizmin gölgesinde yürütülen ırkçı politikalar, II. Dünya Savaşı’nın sonunda insanlık tarihine trajik bir deneyim olarak katılmıştır. İki dünya savaşı arasında yaşanan ekonomik krizler, işsizlik ve yoksulluk da yirminci yüzyılın ilk yarısındaki sarsıntıların şiddetini yükseltmiştir. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren iki bloğa ayrılan dünya, bloklar arasında başlayan ve ideolojik silâhların/manevraların etkili olduğu bir soğuk savaşın etkisindedir. Postmodernizmin itirazı, akıl ve bilimle donanmış, insanlığı bunlar sayesinde dünya nimetlerine kavuşturacak olan Aydınlanma mirasının insanlığa pek hayrı olmadığını savunanların başında gelir. Postmodernizm, milenyum çağına girmeden önceki zamanda entelektüel ve toplumsal alana dâhil olan son tartışmadır diyebiliriz. Modernliğe dair itirazlarını çok farklı alanlardan -sanat, bilgi, felsefe ve sosyoloji gibi- seslendiren postmodernizmin, daha çok felsefi ve sosyal bilimsel yönünü önde tutarak konuya bakacağız. Yaşama sirayet etmiş veya yaşamı değiştirmiş kültür ve deneyimleri de unutmadan. Felsefe içerisinden baktığımızda: Felsefî bir akım olarak postmodernizmi tanımlamanın en iyi yollarından biri, onu bir şüphecilik –otorite, kabul gören bilgelik, kültürel ve politik normlar, vb. hakkındaki şüphecilik- biçimi olarak tanımlamak olacaktır; bu tanım, postmodernizmi, Batı düşüncesinde klâsik Yunan felsefesine kadar geriye giden uzun soluklu bir geleneğin içine yerleştirir. Şüphecilik, nihaî hakikatlere ya da nihaî hakikat olarak kabul edilen şeyi belirleyecek kriterlere sahip olduğunu iddia eden diğer felsefî teorileri yıkmaya girişen, temelde olumsuz bir felsefe biçimidir. Bu tür bir felsefe tarzını tanımlayan teknik terim, “anti-temelsel”dir. 79 79 Sim, s. 3. 40 İkinci olarak sosyoloji ve diğer alanlarda ortaya çıkan süreçleri dikkate aldığımızda: Sosyolojik olarak büyük sınıf teorisine yaslanan Marksist kaynaklı analizlerin, bilimsellikten ziyade ideolojik yönünün ağır bastığı ve toplumu anlamada yetersizliğine dair iddialar da bir yandan gündeme gelir. Diğer yandan ise modern toplumsal deneyim, üretim ve iletişim şekillerindeki değişimlerin sonucunda insan ve toplumun kalamayacağını varsayar. Bu nedenle ortaya çıkan yeni toplumsal görünümler ve yaşam tarzlarını anlamak için yeni bir bakış açısından yaklaşmak gerekir. Bu noktada biriken itirazlar, modern, sanayileşmiş, eğitimli Batı toplumunun ve insanının sonuna gelindiğidir. Modern aidiyetlerin tükendiği, yeni kimliklerin -etnik, sexist, dini- ön plâna çıktığı bir toplumsallıktır postmodern toplum. Kısacası bu bölümde, yirminci yüzyılın son çeyreğinde daha net bir görünüme kavuşan postmoderniteyi, postmodernizmi anlamaya ve izah etmeye çalışacağız. Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|