Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Postmodernizm ve Roman
; Sim, s. 143. 49 pek de kayda değer bir düşünce olarak görülmemektedir. Her ne kadar postmodernizme karşı görüşler ileri sürse de postmodernizmin yaşanan sorunlara bir çözüm olması bir yana sorunun bir parçası olarak görür. Kısaca Eagleton’ın ‘postmodernizmin yanılsamaları’ adlı kitabında verdiği postmodernizme dair verdiği tanım, entelektüel tokluk hissi verebilir: Postmodernizm sözcüğü genellikle çağdaş kültürün bir biçimine göndermede bulunur; buna karşılı postmodernlik klâsik hakikat, akıl, kimlik ve nesnellik nosyonlarından, evrensel ilerleme ya da kurtuluş fikrinden, bilimsel açıklamanın başvurabileceği tekil çerçeveler, büyük anlatılar ya da nihaî zeminlerden kuşku duyan bir düşünce tarzıdır. Postmodernlik, Aydınlanma’nın bu normlarına karşı dünyanın olumsal, temelsiz, çeşitli, istikrarsız, belirlenmemiş nitelikte ve bir dizi dağınık kültürlerden ya da yorumlardan ibaret olduğunu bildirir; bu da hakikat, tarih ve normların nesnelliği, doğanın verili oluşu ve kimliklerin tutarlılığı hakkındaki belli ölçüde bir kuşkuculuğu besler. 95 Eagleton’un da temsil ettiği Marksist gelenek açısından bakıldığında, süreci postmodern olarak nitelemek yerine kapitalizmin yeni pazarlar arzusuyla küreselleştiği ve sermayenin hareket alanını genişletmek için oluşturduğu neo-liberal manevralarla ulus-devlet ekonomisini aşması olarak görülmektedir. Aynı paralelde sürece ‘yeni dünya düzeni’ kavramlaştırması da yapılmaktadır. Gelinen noktada yaşanan gelişmeleri olumsuz kabul edip, bu gelişmelere karşı çıkan toplumsal-siyasal hareketler de postmodern dönemin yeni ‘isyan’ biçimini ve ‘muhalefet’ini temsil eder. Bu hareketler kısaca, emek ve diğer kimlik hareketleri, “antikapitalist” adı altında toplanmaktadır. 96 Postmodernizmi daha iyi bir şekilde kavramak için, karşı olduğu modernite/Aydınlanma düşüncesine ve sanatsal olarak modernizmin(bir açıdan modern temalardan uzak olsa da) ana kavramları yerine hangi kavramları geçirdiğine bakmak daha doğru olabilir. Bu bağlamda postmodernizm ile anlatılmak istenen, ‘tarihsel geçmiş duygusunun yitirilmesi’, ‘şizoit kültür’ , ‘dışkı kültürü’, ‘gerçekliğin yerini imajların alması’, ‘simülasyonlar’, ‘zincirinden boşalmış gösterenler’ vb. nosyonlarla dolu, bir gevşek kavramsal karmaşa görürüz…‘Postmodern’ teriminin henüz üstünde anlaşma sağlanmış bir anlamı yok – terimin türevleri olan postmodernlik, postmodernite, postmodernleşme ve 95 Terry Eagleton, Postmodernizmin Yanılsamaları , (Çev.: M. Küçük), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 1999, s. 9. 96 Eagleton, Postmodernizmin Yanılsamaları , s. 81. 50 postmodernizmden oluşan terim ailesi sıklıkla kafa karıştıran ve birbirinin yerine geçebilen tarzlarda kullanılıyor. 97 Yukarıdaki pasajda Featherstone’un gösterdiği kavramsal karmaşa durumu, postmodernizmin anlaşılmasını ya da anlamında ortak bir nüans bulmayı zorlaştırmaktadır. Aslında ‘post’lu kavramların anlamsal olarak birbirinden farklılıkları, bu işi daha da zorlaştırır. Bu karmaşadan kurtulmak için felsefî alanda dayanaklarını modernliğin karşı duvarına yaslanarak bulan postmodernizm: genel geçerlik iddiası taşıyan önermelerin reddedilmesi, dil oyunlarında, bilgi kaynaklarında, bilim adamları topluluklarında çoğulculuğun ve parçalanmanın kabul edilmesi, gerçeklik, hakikat, doğruluk anlayışlarının tartışılmasına yol açan dilsel dönüşümün yaşama geçirilmesi; mutlak değerler anlayışı yerine yoruma açık seçeneklerle karşı karşıya gelmekten çekinmemek; korkmamak; güvensizlik duymamak gerçeği olabildiğince (sonsuz) yorumlamak, belli bir zaman ve mekânın sözcüklerini kullanmak yerine gerçekliği kendi bütünlüğü özerkliği içinde anlamaya çalışmak, insanı ruh-beden olarak ikiye bölen anlayışlarla hesaplaşmak, tek ve mutlak doğrunun egemenliğine karşı çıkmak. 98 Buna göre postmodernizm, modern algılayışı hatalı bulan, gerçekliğin tekçi açıklanamayacağını savunan, epistemolojik açıdan gerçekliğin perspektife bağlı olarak göreceli olduğunu belirten, bu açıdan Vattimo’nun dediği gibi postmodernizmin bir “yorum çağı” olduğunu söyleyebiliriz. 99 Kavramın yaslandığı düşünce tarihine baktığımızda ise postmodernizm on dokuzuncu yüzyılın Alman düşüncesini ortaya çıkaran dehaların “düşüncelerinin Fransızcaya iyi bir tercümesinden/yorumundan başka bir şey değildir.” 100 Bizatihi postmodern fikirlere baktığımızda Fransız entelektüellerin başat olduğunu görebiliriz. Bu durumda entelektüel ya da akademik dünyada kavramın ‘Fransız öpücüğü’ kadar baştan çıkarıcılığının kaynağını bulduğumuzu savunabiliriz. Bu kışkırtıcı etki, postmodernizmi, ona karşı olsun ya da olmasın, akademik dünyada veya düşünce dünyasında herkesin diline dola(ndır)dığı bir kavram haline getirmiştir. Postmodernizm, yaratığı kaotik anlam dünyasında, insana herhangi bir anlama yaslanma veya onun peşinden gitme olasılığını vermeyerek, kendisini bir bakıma 97 Mike Featherstone, Postmodernizm ve Tüketim Kültürü , (Çev.: Mehmet Küçük), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2005, s. 33–34. 98 Kale, Felsefiyat , s. 417. 99 Sarıbay, ss. 175–184. 100 Murphy, ss. 1-7. 51 korumaya almıştır, ama insanoğlu için elinde dayanacağı bir şeylerin olması gerekir. Çünkü insan, geçmiş ve gelecek arasındaki bağı bugünde kurabilen ve böylece yaşamı anlamlı kılan bir varlıktır. Bu bağı kurmak için insanın bir kök bulması ve bunun dallarının yarına uzanacağının umudunu taşıması gerekir. Eğer bu bağı postmodernizm akımı içerisinde kurmanın bir anlamı yoksa ya da zaten bağları koparmak niyetindense postmodernizmin varlık olarak insanı tehlikeli bir yalnızlığa bıraktığını ileri sürebiliriz. Nitekim hakikatin sürekli değiştiği veya oyuna dönüştüğü bir yaşamda aklın (insanın ayırıcı özelliği olarak akıl, modern akıl değil) iflâs eşiğine geleceğini belirtebiliriz. Kısaca postmodernizmin yarattığı ya da olduğunu var saydığı dünya, parçalanmış, herkesin kendi göreliliğinde görünen bir dünyadır. Bu bağlamda formüllere karşı olan akımın, kendisini anlaşılır kılacak bir formülleştirme yapmaması da anlaşılabilir, zaten postmodern(izm) bundan kaçınır. İşte bu formülsüzlük hali postmodern(ist) teorilerin güven vermeyen yumuşak karnıdır. Son olarak modernizme-postmodernizme karşıtlıkları edebiyat eleştirisi çerçevesinde inceleyen Ihap Hassan’ın oluşturduğu kavramsal karşıtlıklara -ekleme yaparak- başvurduğumuzda modernizm-postmodernizm tartışmasında konunun anlaşılmasına yardımcı olacaktır: Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|