Modernizm ve Postmodernizm Süreçlerinin Tüketim Kültürüne Yansımaları

---

* Yrd. Doç. Dr., Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü.

** Arş. Gör., Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü.

Modernizm ve Postmodernizm Süreçlerinin Tüketim 

Kültürüne Yansımaları 

Harun Kırılmaz*          Fatma Ayparçası** 

[e-mail]          [e-mail]

Özet: Eskiden yeniye geçişi ifade eden modernizm kavramı yaşam tarzlarının farklı-

laşmasını, bireyselleşmeyi, geleneksel yapıya bağlı olmayan bir toplumsal yapıyı içeren 

ve sosyal, iktisadi ve siyasi açıdan birey-toplum-devlet ilişkisini şekillendiren bir süreci 

ifade etmektedir. Modernizmin içine düştüğü çıkmaza çare olarak ortaya atılan post-

modernizm kavramı ise küreselleşme, bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan deği-

şim, kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması gibi faktörlerin etkisiyle toplumsal değişim 

ve dönüşüme ilişkin pek çok alanda olduğu gibi üretim ve tüketim şekillerinde de köklü 

değişikliklerin yaşandığı bir dönemi yansıtmaktadır.

Modernleşme, üretim toplumundan tüketim toplumuna geçişi beraberinde getirmiş-

tir. Üretim kapasitesinin artması ve üretim şekillerinin değişmesi, küreselleşme ile her 

anlamda sınırların kalkması tüketim şekillerinin değişmesini zorunlu kılmıştır. Post-

modernizmle birlikte ise tüketim sadece yeme, içme, barınma gibi zorunlu ihtiyaçların 

ötesine geçerek hayat tarzı ve dinlenme faaliyetlerini de kapsayan son derece geniş bir 

alanı etkisi altına alarak tüketim kültürünün ortaya çıkmasına yol açmıştır.

Bu makalede modernizm, postmodernizm ve tüketim kültürü kavramlarına yer verile-

rek bu kavramlara yönelik değerlendirmeler üzerinde durulmaktadır. Makalenin temel 

problematiğini oluşturan tüketim kültürünün şekillenmesinde, modernizm ve postmo-

dernizm süreçlerinin etkileri ve yansımaları ortaya konmaya çalışılmaktadır. 

Anahtar kelimeler: Modernizm, Postmodernizm, Tüketim Kültürü.

Giriş

Toplumsal, siyasal ve ekonomik tezahürleriyle modernizm ve postmodernizm ol-

guları günlük yaşamsal pratiklerini de içine alacak şekilde etki alanını genişletmiş-

tir. Aydınlanma ile başlayan, Sanayi Devrimi ile devam eden dönüşüm içerisinde 

kapitalizmin sürekliliğini devam ettirmesi için tüketim olgusunun hayatın her ala-

nına girmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede gelenekselden, modernizm 

ve postmodernizme geçen süreçleri tüketim toplumu ve kültürüne doğru evrilmeyi 

İnsan&İnsan, Yıl/Year 3, Sayı/Issue 8, Bahar/Spring 2016, 32-58 

e-ISSN: 2148-7537, www.insanveinsan.org 

Gönderim 27 Ocak 2016

Düzeltilmiş gönderim 15 Mart 2016

Kabul 17 Mart 2016

---

33

gerçekleştiren dönemler olarak irdelemek mümkündür. Modernizmin ortaya çıkışı 

geleneksel yaşam alanından çağdaşlaşma ve batılılık şeklinde tezahür eden yeni bir 

dönemsel pratik olarak değerlendirilmektedir. Gelenekselliğin, dini argümanların 

yaşam alanını düzenlediği ve bu haliyle toplumsal hayatın dizayn edildiği, insanüstü 

bir durum olarak tanımlandığı görülmektedir. Bu da geleneksel yaklaşımların din ve 

dine ait olan her şey ile örtüştüğünü de göstermektedir.

Aydınlanma ve aklın merkeze alındığı yeni pratik olarak modern pratiklerin, gele-

nekselci anlayışları sarstığı gerçeği ortaya çıkmakta ancak modern ile gelenek ara-

sındaki rekabetin aslında var olma mücadelesine tekabül ettiği belirtilmektedir. Aynı 

argüman modernizmin, kendini konumlandırdığı ve rekabet düzlemini gelenekten 

yana değil postmodernizmden yana kullandığı bir ortama bırakmıştır. Postmoder-

nizm tartışmalarının sonunda varılan nokta, üretim yöntemlerinin değişmesi, ileti-

şim ağlarının farklılaşması ve tek tek bireylerin önemsendiği yeni bir dünya düzeni-

ne evrilme şeklinde gerçekleşmiştir. Bu süreç tüketim toplumu ve kültürü çerçeve-

sinde gündelik pratiklerin değişimi, yaşam tarzlarının her an tüketilip kendi içinde 

yeniden üretildiği bir düzenekte ilerlemektedir.

Modernizm ve postmodernizmin tüketim kültürüne etkilerinin incelendiği bu ma-

kalede  öncelikle  modernizm  ve  postmodernizm  kavramları  üzerinde  durulmuş, 

söz konusu kavramlara getirilen eleştirilere yer verilmiş ve özellikle postmodern 

dönemde tüketim toplumunda ve kültüründe ortaya çıkan değişiklikler irdelenmeye 

çalışılmıştır. Makalenin temel problematiği postmodern dönemde üretim, tüketim, 

küreselleşme, moda, medya gibi faktörlerin tüketim toplumu ve kültürü üzerindeki 

etkilerini incelemek ve söz konusu dönemin tüketim kültürünü ortaya koymaktır.

1. Modernizm

Temelinin 17. ve 18. yüzyıllarda atıldığı, 20. yüzyılın ortalarına kadar hayatın her ala-

nında kullanılan modernizm kavramı, Latince kökenli modo’dan türeme modernus 

kelimesinden gelmektedir.

1

 Modern kavramı 5. yüzyıldan bu yana sürekli olarak es-

kiden yeniye geçişi ifade etmek için kullanılmıştır.

2

 Kavram, İngilizcede 20. yüzyılın 

ortalarında genel kullanıma dâhil olmuş, çağdaşlaşma anlamında kullanılarak gün-

delik dilin bir parçası haline gelmiştir.

3

 Modernizm kavramını çağdaşlaşma anlamıy-

la değerlendirerek akla hep yeni, yeni olan, eskiden uzaklaşmış anlamına geldiğini ve 

kavramın yakın zamanın eş anlamlısı olarak kullanıldığını söylemek mümkündür.

4

Modernizm, Weber’e göre, doğu toplumlarının sorunudur. Weber’e göre bu toplum-

ların yapması gereken Batılı olabilmeyi başarmaktır.

5

 Modernliğe ulaşmak tarihin 

1 Krishan Kumar, Sanayi Sonrası Toplumdan Postmodern Topluma: Çağdaş Dünyanın Yeni Kuramları (Ankara: 

Dost Kitabevi, 1999), 88.

2 Jurgen Habermas, “Modernlik: Tamamlanmamış Bir Proje”, çev., Gülengül Naliş, Dumrul Sabuncuoğlu ve 

Deniz Erksan, Postmodernizm, haz., Necmi. Zekâ (İstanbul: Kıyı Yayınları, 1994), 31-32.

3 Perry Anderson, Postmodernitenin Kökenleri, çev., Elçin Gen (İstanbul: İletişim Yayınları, 2002), 9.

4 Sezgin Kızılçelik, Postmodernizm Dedikleri (İzmir: Saray Kitabevleri, 1996), 9.

5 Max Weber, Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, çev., Gökhan. Rızaoğlu (İstanbul: Roman Yayınları, 2013), 

22.

İnsan&İnsan (3/8, Bahar/Sprıng 2016)

---