Modernizm ve Postmodernizm Süreçlerinin Tüketim Kültürüne Yansımaları

52

lanmanın devamlılığını göstermesi bakımından kapsayıcı niteliktedir. Modernizm 

sonrası olarak postmodernizm ise siyasal, ekonomik, kültürel ve sosyal alanların ta-

mamında yaygınlaşmaya başlayan son dönem ya da geç modernizm olarak dünyayı 

kuşatmaya devam etmektedir. Postmodernizmin etkisinin hissedilmesinde iletişim 

teknolojilerinin yeri önemlidir. Bu teknoloji sayesinde bireylerin tek tek hayatlarına 

dair izdüşümleri görmek mümkün olmaktadır. Dolayısıyla bireyselleşme bu döne-

min kilit taşını oluşturmaktadır ki bu durum çalışmanın ana araştırma alanıyla da 

tam olarak örtüşmektedir.

Modernizm olgusunu savunanlar da tıpkı gelenekselci yaklaşımı benimseyenler gibi 

varlıklarının ikamesini postmodernizm üzerinden yürütmeye başlamışlardır ki bu 

da postmodernizmin eleştirisinde kendini bulmaktadır. Bu varoluş savaşı bireyle-

rin davranışları üzerinden bir pratiğe dönüşmekte bu da tüketim toplumu ve kül-

türünün oluşmasına tekabül etmektedir. Tüketim toplumu ve bu topluma ait olarak 

kültür biçimlenmesi bilinen ortalama kültür algılamalarından farklı olarak gelişme 

göstermektedir. Hız, harcama ve anlık yaşama dair pratiklerin tezahürlerini bu yeni 

kültürde görmek mümkündür. Yeni kültürün oluşumunda etkili olan ise medya ve 

iletişim teknolojileridir. Bilgilendirme, yönlendirme ve özellikle harekete geçirme 

işlevi olarak medyanın etkisini görmek mümkündür. Sağladığı içeriklerle bireyleri 

mesaj yağmuruna tutan medya, tüketimi tetiklemekte bu da son tahlilde önce bi-

reyselleştirilen bedenin nesneleşmesine sonra da parça parça tüketilmesine zemin 

hazırlamaktadır.

Modernizm ve postmodernizm üzerine tartışmalar bir tarafta tutulmak kaydıyla, 

tarihsel süreçte her dönemin ruhunu yansıtan bir tüketim kültürünün ve bunun 

sonucunda ortaya çıkan tüketim toplumunun varlığını kabul etmek gerekmektedir. 

Geleneksel dönemin iktisadi yapısı ve faaliyetleri, üretim şekilleri, iş görme biçim-

leri, insanlar ve topluluklar arası iletişim şekilleri tüketim kültürünü etkilediği gibi; 

Fransız Devrimi, Sanayi Devrimi ve Bilimsel Devrim ile birlikte modern dönemde 

de başta iktisadi yapı faaliyetler ve üretim şekilleri olmak üzere toplumsal yapıda 

köklü değişiklikler ortaya çıkmış ve bu değişim pek çok alanı etkilediği gibi tüketim 

kültürü üzerinde ciddi etkilere neden olmuştur. Postmodernizmle birlikte ise kav-

ramsal nitelendirmelerin yapı bozuma uğradığı, küreselleşme, kitle iletişim araçları, 

medya, popülizm, moda gibi faktörlerin etkisiyle üretim ve tüketim şekillerin daha 

önce hiç olmadığı kadar değiştiği, toplumsal sınıflar arasında farklılıkların daha da 

şiddetlendiği ama tüketim açısından bakıldığında ise farklılığın bir o kadar azaldığı 

görülmektedir. Sonuç olarak, modernizm ve postmodernizmde tüketim kültürünün 

belirgin farklılara sahip olduğunu, postmodernizmle birlikte hayatın hemen her ala-

nında fast food tarzı bir tüketimin yaygınlaştığını ve bu süreçte küreselleşme, popü-

lizm, moda, kitle iletişim araçları ve medya gibi faktörlerin önemli rol oynadığını 

söylemek mümkündür.

Harun Kırılmaz / Fatma Ayparçası

---

53

Kaynakça

Althusser, Louis. İdeoloji  ve  Devletin  İdeolojik Aygıtları.  Çev., Alp Tümertekin. 

İstanbul: İthaki Yayınları, 2015.

Anderson, Perry. Postmodernitenin  Kökenleri. Çev., Elçin Gen. İstanbul: İletişim 

Yayınları, 2002.

Armağan, Mustafa. “Gelenek-Modernlik-Postmodernlik”. Bilim ve Hikmet Dergisi. 9 

(1995): 66-76.

Aslan, Gamze. “Ortaçağdan Günümüze Modernite: Doğuşu ve Doğası”. Adıyaman 

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4/7 (2011): 10-26.

Aslan, Seyfettin ve Abdullah Yılmaz. “Modernizme Bir Başkaldırı Projesi Olarak 

Postmodernizm”.  Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi 

Dergisi. 2/2 (2001): 93-108.

Ayhan, Bünyamin. “Küreselleşme Sürecinde Kitle İletişim Araçlarının Rolü”. Selçuk 

Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 3/1 (2003): 82-90.

Aytaç, Ömer. “Tüketimcilik ve Metalaşma Kıskacında Boş Zaman”. Kocaeli Üniversitesi 

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 11/1 (2006): 27-53.

Baudrillard, Jean. Tüketim Toplumu. Çev., Hazal Deliçaylı ve Ferda Keskin. İstanbul: 

Ayrıntı Yayınları, 2008.

Bauman, Zygmunt. Çalışma,  Tüketicilik ve Yeni Yoksullar. Çev., Ümit Öktem. 

İstanbul: Sarmal Yayınevi, 1999.

Berktay, Fatmagül. “Küreselleştikçe Parçalanan Bir Dünyanın Düşünsel İzdüşümü: 

Postmodernizm”.  İstanbul  Üniversitesi  Siyasal  Bilgiler  Fakültesi  Dergisi. 21 

(2000): 1-12.

Berman, Marshall. “Modernlik: Dün, Bugün ve Yarın”. Çev., Ümit. Altuğu. Birikim 

Dergisi. 34 (1992): 43-53.

Bıçkı, Doğan ve M. Zahid Sobacı. “Yerel Yönetimden Yerel Yönetişime: Post-Fordizm 

Bağlamında Yerel Yönetimleri Anlamak”. Yönetim Bilimleri Dergisi. 9/1 (2011): 

219-233.

Burke, Peter. Rönesans. Çev., Özkan Akpınar. İstanbul: Babil Yayınları, 2007.

Canatan, Kadir. “Gelenek, Din ve Modernite”. Bilgi ve Hikmet Dergisi. 9 (1995): 28-

40.

Ceylan, Şule Şahin. Geleneksel Toplumdan Modern Topluma Alternatif Uyuşmazlık 

Çözümü. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2009.

Çelik,  Ömer.  “İslamcı  Gelenek  ve  Gelenekçi  İslam”.  Bilgi ve Hikmet Dergisi. 9 

(1995): 22-28.

Çetin, Halis. “Liberalizmin Tarihsel Kökenleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve 

İdari Bilimler Dergisi. 3/1 (2002): 79-96.

Çiğdem, Ahmet. Aydınlanma Düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.

Dağtaş, Banu ve Erdal Dağtaş. Medya, Tüketim Kültürü ve Yaşam Tarzları. Ankara: 

Ütopya Yayınları, 2009.

İnsan&İnsan (3/8, Bahar/Sprıng 2016)

---

54

Davies, Norman. Avrupa Tarihi. Çev., Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi, 

2006.

Demir, Şeyhmus, Mutlu Sesli ve Veysel Yılmaz. “Türk Modernleşmesi: Eleştirel Bir 

Bakış”. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 2 (2008): 77-90.

Dönmezer, Sulhi. Toplumbilim. 12. Baskı. İstanbul: Beta Yayınevi, 1999.

Erdoğan, İrfan ve Korkmaz Alemdar. Popüler Kültür ve İletişim. Ankara: Erk 

Yayınları, 2005.

Featherstone, Mike. Postmodernizm ve Tüketim Kültürü. Çev., Mehmet Küçük. 2. 

Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2005.

Foucault, Michel. “Of Other Spaces”. Diacritics. 16 (1986): 22-27.

Gartman, David. “Postmodernism; or, The Cultural Logic of Post-Fordism?”. The 

Sociological Quarterly. 39/1 (1998): 119-137.

Gellner, Ernest. Mülakat. Konuşan: Şahin Alpay. Türkiye Günlüğü. 24 (1993): 57-65.

Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. Çev., Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı 

Yayınları, 1998.

Giddens, Anthony ve Cristhopher Pierson. Modernliği Anlamlandırmak. Çev., Murat 

Sağlam ve Serhat Uyurkulak. İstanbul: Alfa Yayınları, 2001.

Guenon, Rene. Gelenek ve Gelenekçilik. Çev., Mahmut Kanık. İstanbul: Yedi İklim 

Yayınları, 1987.

Güz, Hanife. “Reklamın İki Yüzünün Psikolojik, Ekonomik ve Toplumsal Çerçevede 

Değerlendirilmesi”. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 1/2 (2000): 135-

146.

Habermas, Jurgen. (1994). “Modernlik: Tamamlanmamış Bir Proje”. Çev. Gülengül 

Naliş, Dumrul Sabuncuoğlu ve Deniz Erksan. Postmodernizm. Necmi Zekâ. 

İstanbul: Kıyı Yayınları, 1994, 31-44.

Harvey, David. Postmodernliğin Durumu: Kültürel Değişimin Kökenleri. Çev., Sungur 

Savran. 7. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları, 2014.

Heller, Agnes ve Ference Feher. Postmodern Politik Durum. Çev.,  Şükrü  Argın. 

Ankara: Öteki Yayınları, 1993.

Horkheimer, Max ve Thedor W. Adorno. Aydınlanmanın Diyalektiği: Felsefi 

Fragmanlar. Çev., Oğuz Özügül. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 1995.

Horkheimer, Max. Akıl Tutulması. Çev., Orhan Koçak. İstanbul: Metis Yayınları, 

1994.

Huberman, Leo. Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla. Çev., Murat Belge. İstanbul: 

İletişim Yayınları, 2000.

İlter, Tuğrul. “Modernizm, Postmodernizm, Postkolonyalizm: Ben-Öteki İlişkileri 

ve Etnosantrizm”. Küresel İletişim Dergisi. 1 (2006): 1-16.

İnönü, Erdal. “Bilimsel Devrim ve Türkiye”. Osmanlı Bilimi Araştırmaları. 2 (2004): 

103-116.

Jameson, Fredric. Postmodernizm: Ya Da Geç Kapitalizmin Mantığı. Çev., Nuri 

Plümer. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1994.

Harun Kırılmaz / Fatma Ayparçası

---

55

Kahraman, Hasan Bülent. Modernite ile Postmodernite Arasında Türkiye. İstanbul: 

Everest Yayınları, 2004.

Karaca, Yasemin. “Reklamlarda Kadın İmgesi ve Tüketim Kültürü Oluşturmadaki 

Rolü: Ulusal Televizyon Reklamlarına İlişkin Bir Uygulama”. Doktora Tezi, 

Süleyman Demirel Üniversitesi, 2010.

Kaypak, Şafak. “Modernizmden Postmodernizme Değişen Kentleşme”. Küresel 

İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi. 2/4 (2013): 80-95.

Kellner, Douglas. “Toplumsal Teori Olarak Postmodernizm: Bazı Meydan Okumalar 

ve Sorunlar”. Çev., Mehmet Küçük. Modernite versus Postmodernite. Mehmet 

Küçük. Ankara: Vadi Yayınları, 1994, 227-259.

Keyman, E. Fuat. Türkiye’de Radikal Demokrasi. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1999.

Kılıç, Ahmet Faruk ve Sıddık Ağçoban. “Gelenek ve Modernizm Bağlamında İslam”. 

Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15/28 (2013): 223-242.

Kızılçelik, Sezgin. Postmodernizm Dedikleri. İzmir: Saray Kitabevleri, 1996.

Kızılçelik, Sezgin. “Postmodernizm: ‘Modernlik Projesi’ne Bir Başkaldırı”. Türkiye 

Günlüğü. 30 (1994): 90-105.

King, Cheryl Simrell. “Postmodern Public Administration: in the Shadow of 

Postmodernism”. Administrative Theory & Praxis. 27/3 (2005): 517-532.

Kirman, Mehmet Ali. Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 

2004.

Köker, Levent. Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları, 

2004.

Kumar, Krishan. Sanayi Sonrası Toplumdan Postmodern Topluma: Çağdaş Dünyanın 

Yeni Kuramları. Ankara: Dost Kitabevi, 1999.

Küçük, Mehmet. Modernite Versus Postmodernite. Ankara: Vadi Yayınları, 1994.

Küçük, Serhat. “Batı’nın Batılılaşması: Zihinsel Dönüşümün Eylemsel Kökeni”. Celal 

Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11/2 (2013): 431-440.

Lyotard, Jean François. Postmodern Durum. Çev., Ahmet Çiğdem. 2. Baskı. İstanbul: 

Vadi Yayınları, 1997.

Maillet, Jean. İktisadi Olayların Evrimi. Çev., Ertuğrul Tokdemir. İstanbul: Remzi 

Kitabevi, 1983.

Mutlu, Oya. “Arzunun Devrimi ve Medya”. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi 

Dergisi. 4/1 (2005): 38-41.

Möngü, Bahtinur. “Postmodernizm ve Postmodern Kimlik Anlayışı”. Atatürk 

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2/17 (2013): 27-36.

Nyström, Harry. “The Postmodern Challenge From Economic to Creative 

Management”. Creativity and Innovation Management. 9/2 (2000): 109-114.

Odabaşı, Yavuz. Tüketim Kültürü: Yetinen Toplumdan Tüketen Topluma. İstanbul: 

Sistem Yayıncılık, 2006.

Omay, Umut. Emeğin Kültür ve Manipülasyon Teorisi. İstanbul: Beta Yayınları, 2009.

İnsan&İnsan (3/8, Bahar/Sprıng 2016)

---

56

Özkiraz, Ahmet. Modernleşme Teorileri ve Postmodern Durum. Konya: Çizgi 

Kitabevi, 2003.

Reith, Gerda. “Consumption and its Discontents: Addiction, Identity and the 

Problems of Freedom”. The British Journal of Sociology. 55/2 (2004): 283-300.

Rousseau, Jean-Jacques. İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı. Çev., Rasih Nuri 

İleri. İstanbul: Say Yayınları, 2010.

Rousseau, Jean-Jacques. Bilimler ve Sanatlar Üzerine Söylev. Çev., Sabahaddin 

Eyüboğlu. İstanbul: Say Yayınları, 2009.

Russell, Bertrand. Batı Felsefesi Tarihi II Ortaçağ. Çev., Muammer Sencer. İstanbul: 

Say Yayınları, 1997.

Sarıbay, Ali Yaşar. Türkiye’de Modernleşme Din ve Parti Politikası: MSP Örnek Olayı. 

İstanbul: Alan Yayınları, 1985.

Schapiro, J. S. Çağdaş  Düşüncede  Toplumsal Tepki. Çev., Mehmetcan  Köksal  ve 

Mehmet Harmancı. İstanbul: Köprü Yayınları, 1966.

Slattery, Martin. Sosyolojide Temel Fikirler. Ümit Tatlıcan. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 

2007.

Spicer, Michael W. “Public Administration Enquiry and Social Science in the 

Postmodern Condition: Some Implications of Value Pluralism”. Administrative 

Theory & Praxis. 27/4 (2005): 669-688.

Stark, Werner. İktisadi Düşünce ve Toplumsal Gelişme. Çev., Mustafa Özel. İstanbul: 

İz Yayınları, 1997.

Şaylan, Gencay. Postmodernizm. Ankara: İmge Kitabevi, 2009.

Şentürk, Ünal. “Tüketim Toplumu Bağlamında Boş Zamanların Kurumsallaştırdığı 

Bir Mekân: Alışveriş Merkezleri (AVM)”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler 

Enstitüsü Dergisi. 13 (2012): 63 -77.

Tarhan, Ahmet Bora. “Türkiye’de Postmodernizmle Değişen Siyasetin Siyasal 

İktidara Yansıması”. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2010.

Tekeli, İlhan. “Türkiye’de Siyasal Düşüncenin Gelişimi Konusunda Bir Üst Anlatı”. 

Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 3: Modernleşme ve Batıcılık. İstanbul: 

İletişim Yayınları, 2002: 19-42.

Topçuoğlu, N. Nur. Basında Reklam ve Tüketim Olgusu. Ankara: Vadi Yayınları, 1996.

Touraine, Alain. Modernliğin Eleştirisi. Çev.,  Hülya  Tufan.  İstanbul:  Yapı  Kredi 

Yayınları, 1995.

Türköne, Mümtazer. Siyaset. Ankara: Lotus Yayınları, 2006.

Urhan, Veli. “Modernizm, Postmodernizm ve Personalizm”. Doğu Batı. 2/8 (1999): 

143-169.

Vergin, Nur. Siyasetin Sosyolojisi. İstanbul: Doğan Kitap, 2008.

Weber, Max. Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. Çev., Gökhan Rızaoğlu. İstanbul: 

Roman Yayınları, 2013.

Yanıklar, Cengiz. Tüketimin Sosyolojisi. İstanbul: Birey Yayınları, 2006.

Harun Kırılmaz / Fatma Ayparçası

---

57

Yıldırım, Emre. “Modernitenin Eleştirisi ve ‘Milliyetçi Söylem’ Bağlamında 

Milliyetçiliğe Yeniden Bakmak”. Amme İdaresi Dergisi. 48/1 (2015): 1-33.

Yıldırım, Murat. “Modernizm, Postmodernizm ve Kamu Yönetimi”. Uluslararası 

İnsan Bilimleri Dergisi. 7/1 (2010): 703-719.

Yılmaz, Aytekin. Modernden Postmoderne Siyasal Arayışlar. Ankara: Vadi Yayınları, 

1996.

Yılmaz, Hüseyin. “Gelenek, Gelenekçilik, Gelenekselcilik”. Muhafazakâr Düşünce 

Dergisi. 3 (2005): 35-50.

İnsan&İnsan (3/8, Bahar/Sprıng 2016)

---

58

Reflection of Modernism and Postmodernism Processes on 

Consumption Culture 

Harun Kırılmaz          Fatma Ayparçası

Abstract: Modernism concept expresses the transition from the old to the new, and a 

process which consists of differentiation of life styles, individualization, and a social 

structure not depending on traditional structure and which shapes individual-society-

state relationship in terms of social, economic and political aspect. Postmodernism 

concept, suggested as a solution to the dilemma that modernism fell into, reflects a period 

when radical changes were experienced in numerous fields related to social change 

and transitions and also in production and consumption ways with the effect of the 

factors such as changes experienced in globalization, information and communication 

technologies and spreading of mass communication devices.

Modernization has brought along a transition from the production society to the 

consumption society. Increase of production capacity and change of production ways 

has mandated change of consumption ways and removal of the borders in every sense 

by globalization. Consumption has gone beyond the vital needs such as food, drink 

and sheltering along with postmodernism, and has influenced an extremely large 

area consisting of life style and relaxation activities, and has led to the emergence of 

consumption culture.

Modernism, postmodernism and consumption culture concepts are dealt with in 

the present article and evaluations of these concepts are scrutinized. In shaping of 

the consumption culture making up the basic problem of the article, the effects and 

reflections of modernism and postmodernism processes are revealed.

Keywords: Modernism, Postmodernism, Consumption Culture.

İnsan&İnsan, Yıl/Year 3, Sayı/Issue 8, Bahar/Spring 2016, 32-58 

e-ISSN: 2148-7537, www.insanveinsan.org 

Received 27 January 2016

Received in revised form 15 March 2016

Accepted 17 March 2016