Modul № yorug’likning korpuskulyar xususiyati

Stoletov qonuni
deb ataladi.
To’xtatuvchi kuchlanish 
U
t
yorug’lik intensivligiga bog’liq emas. Milliken 
yuqorida bayon qilingan asbobda o’lchashlar o’tkazib, katodni monoxromatik 
yorug’lik bilan yoritilganda 
U
t
yorug’lik chastotasiga qarab, chiziqli qonun 
bo’yicha o’zgarishini aniqladi;




a
U
T
(26.3)
bu yerda 
a
va 

- konstantalar. 
a
bunda katod materialiga bog’liq emas. 
Oxirgi munosabatdan yorug’lik ta’sirida elektronlar katoddan uchib chiqib 
ketishi uchun



a
, yoki






0
(26.4) 
shartning bajarilishi zarurligi kelib chiqadi. 
Shunga muvofiq to’lqin uzunligi uchun quyidagi shart kelib chiqadi: 




ca
2


(26.5) 

0
chastota yoki 

0
to’lqin uzunligi 
fotosamaraning qizil chegarasi
deyiladi. 
To’xtatuvchi kuchlanish nolga aylangan holdagi chastotani aniqlab, 

0
ni topish 
mumkin. Shunday qilib, tashqi fotosamaraning tajribadan aniqlangan qonunlari 
quyidagilar: 
1. Fotosamara vaqtida moddadan manfiy elektronlar ajralib chiqadi. 
2. Fotosamaraning qizil chegarasi mavjud. 
3. Fotoelektronlarning kinetik energiyasi faqat tushayotgan yorug’likning 
chastotasigagina bog’liq bo’ladi. 
4. Fototokning to’yinish qiymati yorug’lik intensivligiga bog’liq. Intensivlik 
qancha katta bo’lsa, 
I
T
shuncha katta bo’ladi. 
Fotosamara qonunlari yorug’likning to’lqin nazariyasi tasavvurlari asosida 
tushuntirib berila olmaydi. Bu tasavvurlarga asosan elektromagnit yorug’lik 
to’lqini ta’sirida modda elektronlari amplitudasi to’lqin amplitudasiga proporsional 
bo’lgan majburiy tebranma harakat qilishi lozim. Tebranish etarli darajada 
intensivlikka ega bo’lganida elektronning modda bilan bog’lanishi buzilib, 
elektronlar tashqariga kattaligi tushayotgan yorug’lik amplitudasiga, ya’ni uning 

---

intensivligiga bog’liq bo’lgan tezlik bilan uchib chiqadi. Haqiqatda esa bunday 
bog’lanish yo’q - e
lektronlarning chiqishi faqat tushayotgan yorug’lik 
chastotasiga bog’liq. 
Eynshteyn, agar Plank taxmin qilganidek yorug’lik 
x

porsiya tarzida 
chiqarilgani kabi xuddi o’shanday porsiyalar bilan yutiladi degan taxmin kiritilsa, 
fotosamaraning hamma qonuniyatlarini juda oson tushuntirish mumkin deb 
ko’rsatdi. Eynshteynning fikricha, elektronning olgan energiyasi unga 
x

kvant 
shaklida berilib, elektron energiya kvantini to’liq ravishda o’zlashtiradi. Bu 
energiyaning 
e

chiqish ishiga teng bo’lgan qismi elektron jismni tashlab chiqib 
ketishi uchun sarf bo’ladi. energiyaning qolgan qismi moddani tashlab chiqqan 
elektronning 
W
k
kinetik energiyasini yuzaga keltiradi. Agar 
W
1
=0 bo’lsa, 
W
k 
e
nergiya maksimum bo’ladi. Bu holda: 



e
m
m


2
1

(26.6) 
munosabat bajarilishi kerak. Bu ifoda