Moisey Kalankatuklu Albaniya tarixi
Yüklə 6,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Moisey Kalankatuklu ALBANİYA TARİXİ ALBAN SALNAMƏSİ Mxitar Qoş
390 Həmin gün onlar daha iki yepiskop seçib, müqəddəs yağa xeyir – dua verdilər. Sonra müqəddəs yağı bol – bol bütün şəhərlərə payladılar. Onlar bu kilsə məclisini bayram edib, şənlikləri müqəddəs Ruhun Ucalması bayram gününədək (17 sentyabr 1139 – cu il) davam etdirib hamılıqla Allah şöhrətinə dua oxuyub sevindilər. Areq ayında, bu ayın 18 – ci günündə, şənbə gününə açılan gecə ərzində, Müqəddəs Georgi bayramı günündə ( 30 sentyabr 1139 –cu il şənbə günü) 58 Allahın dünyaya qəzəbi tutdu. Yerin hiddəti və böyük dağıntılar dəhşətlə yayılaraq bu Albaniya torpağına da çatdı 59 , necə ki, deyilib: “(Allah) Yeri öz yerindən oynadır və onun rüknləri titrəyir” 1 və başqa yerdə də deyilib: “ (Allah) Yerə gözünü dikir, o da titrəyir”. 2 Bu zəlzələ nəticəsində bir çox yerlərdə ( şəhərlərdə), Parisos 60 və Xaçın 61 vilayətlərində istər düzən hissədə, istərsə də dağlarda çox yer dağıldı. Zəlzələdən paytaxt Gəncə şəhəri də əhalisi ilə birlikdə Cəhənnəmə vasil oldu. 62 Dağlıq mahallarda bir çox qalalar və kəndlər əhalinin başına uçulub tökülən monastırlar və kilsələrlə birlikdə dağıldə.Viran olmuş binalar və qalaların altında saysız – hesabsız adam tələf oldu. Bu hadisə erməni təqviminin 588- ci ilində baş vermişdi. Zəlzələnin baş verdiyi elə həmin gündə çar Davidin oğlu – Gürcüstan çarı Demetre 63 böyük bir qoşunla hərəkət edərək Arran vilayətinə gəldi. O, öz sərkərdəsi İvanenin başçılığı altındakı qoşunla paytaxt olan Gəncə şəhərinə çatdı. Onlar sağ qalmış şəhər əhalisi 1 İncil. Əyyubun kitabı, IX, 6. 2 Yenədə orada. Zəbur, 103, 32. 391 üzərinə amansızcasına və kobud surətdə hücum edərək, hamını qılıncdan keçirtdilər, ya da özlərinə qul etdilər. İşğalçılar əhəmiyyətli bir şəhər olan Gəncənin birdən – birə Cəhənnəmə çevrildiyini ( çünki burada qızıl yığınları insan cəsədləri ilə bir yerə qalanmışdı) gördülərsə də, əsla mərhəmət göstərmək istəmədilər. Qızıl və gümüş xəzinələrini qazıb çıxararaq özləri ilə apardılar. İşğalçılar öz basqınları və işgəncələri ilə (xalqa) zəlzələdən daha çox əzab verdilər. Zəlzələ zamanı bizim vardapetlərimiz Sərkis və Qriqor fəlakətin qəzəbinə dözə bilməyib, ömürlərini Allaha bağışladılar. Bir neçə gün keçdikdən sonra ərəb əmirlərindən farsca Cahandar kimi çağırılan Qara Sunqur adlanan birisi İran torpağından hərəkət edib, bu Arran vilayətinə gəldi və ölkəni bərpa edib möhkəmləndirməyə başladı. O, Gəncə şəhərinin dağılmış divarlarını bərpa edərək, şəhərin hüdudları daxilində sülh yaratdı. Bundan sonra o, gürcü çarının hakimiyyəti altında olan vilayətə yollanıb, onların əli ilə viran edilmiş öz vilayətlərinin intiqamını aldı.Qara Sunqur Gürcüstan ölkəsinə birinci və sonra ikinci dəfə həmlə edərək, onları dəhşətə gətirib tir – tir əsməyə məcbur etdi. Onların istehkamlarını ələ keçirib, özünə tabe etdi və oradan dağlıq Qeqam vilayətindən keçən yol ilə geri qayıtdı. Sonra o, Araz çayını keçib, Atrpatakan sərhədlərinə çatdı və erməni təqviminin 589 – cu ilində (15 fevral 1140 – 13 fevral 1141 – ci il) vəfat etdi. 64 Onun (Qara Sunqurun) yaxın adamlarından olub, Gəncə şəhərinin əmiri təyin edilmiş Qutluq adlı birisi 65 həyasızlaşaraq, 392 sultana qarşı çıxıb, öz knyazlığının sərhədlərindən kənara doğru yürüş təşkil etdi. O, böyük bir ordu ilə Gəncədən çıxıb, Xudaharay dağlıq vilayətinə doğru hərəkət edərək, Katolikos Qayası və bunun yaxınlığındakı Karapetans Kar ( Karapet Qayası) adlanan qalalara yanaşdı. Qutluq hər iki qalanı uzun müddət mühasirədə saxlayıb, çox böyük çətinliklə ələ keçirtdi və dağıdıb yandırmaqla onları viran qoydu. Müqəddəs kilsələr isə erməni təqviminin 591 –ci ilində (14 fevral 1142 – 13 fevral 1143 – cü il) Katolikos Qayası qalasını tamamilə dağıdıb talan etdiyi vaxta qədər pozğunların ayaqları altında tapdaq olunurdu. Nəticədə Qutluq üsyanı davam etdirərək bir neçə gün hakimiyyət sürdü. Lakin sonra İran ölkəsindən Çavlı adlı bir sipəhsalar gəldi. 66 O, başçılıq etdiyi ordusu ilə Qutluqun üsyan etmiş olduğu Gəncə şəhərinin lap darvazalarına yaxınlaşdı, şəhəri bir ay mühasirədə saxlayıb ələ keçirtdi və Qutluqu tutub, gözlərini çıxartdırdı. Çavlı ermənilərin 592 – ci ilində (14 fevral 1143 – 13 fevral 1144 –cü il) hamını özünə tabe etdi. Elə həmən ildə çar oğlu yepiskop Stepannos Xalınça Kar (Xalınç qayası) qalasında vəfat etdi. Çavlı isə lovğalıq edib, Xaçın dairələrinə doğru hərəkət edərək, onların bütün qalalarını ələ keçirtdi, kilsələri dağıtdı, monastırı yerli – dibli yandırdı, adlı – sanlı adamları öldürdü, qoşunları əsir aldı və müxtəlif vasitələrlə hər şeyi dağıdıb məhv etdi. 67 Sonra o, buranı tərk edib, yenidən İran ölkəsinə qayıtdı. 393 Sonrakı ildə (1144 -1145) Çavlı yenidən bu Arran vilayətinə qayıtdı və tələsik surətdə, çar Abbasın möhkəmlənmiş olduğu Tovuz qalasına həmlə etdi. O, böyük səylə bu qalanı uzun müddət mühasirədə saxladı və nəhayət, ələ keçirtdi. Lakin çar Abbas 594 – cü ildə ( 13 fevral 1145 – 12 fevral 1146 – cı il) gürcü çarının yanına yollandı. 68 Elə həmin ildə Kurikenin oğlu çar Davud Masnaberd qalasında ömrünü Allaha bağışladı və onun yerinə oğlu Kurike keçdi.
69 Çavlı isə ikinci dəfə, Xaçına,Tancikə 70 və Adahaya doğru hərəkət etdi, çünki onun hələ birinci səfərdə ələ keçirmiş olduğu bu qalalar əlindən çıxmışdı: Belə ki, həmin qalaların Çavlının əlində olduğu bu qısa müddətdə meşələrdəki mağaralarda gizlənmiş əyanlar öz qalalarına qayıdıb, ərəblərə qarşı üsyan etmişdilər. Bundan qəzəblənən Çavlı intiqam almaq niyyəti ilə onlara qarşı yürüş etdi. Çavlı qalaları ələ keçirə bilmədisə də, bütün vilayəti talan etdi. O, həmçının havari tərəfindən bina edilmiş Dadui Vank adlı müqəddəs monastırı 71 yerli – dibli yandırıb külə döndərdi. Sonra Çavlı Midiya ölkəsinə getdi və orada sultana qarşı üsyan edib, ermənilərin 595- ci ilində ( 13 fevral 1146 – 12 fevral 1147 – ci il) Zəngan şəhəri yaxınlığında əzabla öldürüldü. Böyük sülalədən və məşhur nəsildən olan Paxradin ( Fəxrəddin) adlı aşqa bir əmir Çavlı ordusuna və Çavlının idarəsi altında olan bütün vilayətlərə rəhbərliyi öz əlinə aldı. Sultanın əmri ilə Fəxrəddin bu Arran vilayətinə gəlib, onu bütünlüklə öz ixtiyarına keçirdi.
394 Lakin Fəxrəddin Gürcüstan çarına yamanlıq etmək arzusu ilə alışıb yanırdı və gürcü çarının idarəsi altında olan yerləri yandırıb külə döndərməklə hədələyirdi. Onun bu hədə - qorxusundan dəhşətə gələn ölkə monastırlarının rahibləri bütün dindarların xilası üçün Allaha yalvardılar. Allah – təala onların bu yalvar – yaxarını qəbul edib Gəncəni idarə etməyə başladığı vaxtdan bir neçə gün sonra Fəxrəddinin ömrünü əlindən aldı, yəni onu sultanın sülaləsindən olan Xazbek adlı əmirin qılıncı ilə öldürdü. Bu hadisə 596 – cı ildə (13 fevral 1147 – 12 fevral 1148 – ci il), 367 –ci Roma ilində və müsəlmanların 536 – cı ilində olmuşdur. 73 Yunanların imperatoru Aleksinin nəvəsi Kalucanın oğlu Mixail idi. Gürcüstanın çarı Georq Baqratuninin nəvəsi, Davidin oğlu Demetri idi. İran ölkəsinin sultanı isə Məlikşahın nəvəsi Məhəmmədin oğlu Məsud idi. 74 Parsın (Farsın) və Xujastanın ( Xuzistanın) Bzapay adlı əmiri Fəxrəddinin öldürüldüyünü eşidib, bunun sultanın əmri ilə edildiyini bilərək, ordu götürüb, sultanı hakimiyyətdən məhrum etmək məqsədilə ona qarşı hərəkət etdi. Xazbek isə öz ordusunu götürüb, sultanın köməyinə gəldi. Onların arasında şiddətli vuruşma oldu, ordular bir – birini qırıb tökdü. Döyüşdə Bzapay öldürüldü və böyük qarışıqlıq əmələ gəldi. 75 Bundan sonra Ərgiş adlı 76 əmir gəlib, sultanın heç bir göstərişi olmadan Gəncəni özünə tabe etmək istədi.Şəhərin rəisləri bundan xəbər tutub, onu şəhərə buraxmadılar. Rəislərin bu 395 hörmətsizliyindən qəzəblənən Ərgiş dağ mahallarına qalxıb üsyan edərək tərəkəmələrin qiyam başçılarına çevrilmiş adamları baçına topladı və onların köməyi ilə dağ mahallarında çoxlu dağıntılar törətdi və vilayəti ayrı – ayrı adamlar arasında böldü. Lakin Gəncə şəhərinə heç bir xəsarət yetirmədi ki, bəlkə bu yol ilə şəhəri ələ keçirsin. Şəhər əhalisi Demetre adlı Gürcüstan çarını köməyə çağırdı, çünki onun qızı sultanın hərəmi olcaqdı. Qızın adı Ruzuqan (Rusudan) idi. Ruzuqanın müqabilində sultan Gəncəni gürcülərə verməliydi. Buna görə də gürcü çarı öz ordusunu (köməyə) göndərdi. Qaçmağa üz qoyan Ərgiş İran torpağına qayıtdı. Bundan sonra isə sultan Məsud öz əmirlərindən Rəvvadi adlı birini 77 hakim olaraq Gəncə şəhərinə göndərdi. Gəncəyə gələn Rəvvadi vilayəti dağıtdıqları üçün tərəkəmələrdən intiqam almaq niyyətində idi. Lakin Rəvvadi tərəkəmələri məğlub edə bilmədi, çünki o, nə yüksək nəcabətli, nə də güclü idi. Buna görə də tərəkəmə başçıları ona həqarətlə baxırdılar. Onlar Rəvvadiyə qarşı üsyan qaldırdılar. Vilayətdəki qalaların heç də hamısı Rəvvadiyə tabe olmurdu. Rəvvadi də hərəkət edib onları mühasirəyə aldı, lakin heç birini ələ keçirə bilmədi. Tərəkəmələr çox böyük sahədə düzənləri və dağ mahallarını viran edib çəkildilər. Bundan qəzəblənən Rəvvadi tərəkəmələrin çoxlu varidatını talan edib aldı və beləliklə də onları özünə daha sərt düşmən etdi. Nəhayət, Rəvvadi sülh bağlayıb, tərəkəmələrlə dost oldu, hətta onlardan özünə arvad da aldı 78 və öz
396 qızını Herqanberd hakimi Azadinə (İzzədinə) 79 ərə verdi. Beləliklə də Rəvvadi vilayətdə sülhü bərqərar etdi. Bundan sonra Caraberd vilayəti və onun qalalarının knyazı Daranın oğlu Tavqan (Şahin) təkəbbür göstərib Arranı tutmaq istədi. Lakin sultanın oğlanlarından Çahrşah 80 Tavqanın üzərinə yeridi, onun özünü və qayınatası Kavahan Berd 81 hakimi olan Vasakın oğlu knyaz Qriqoru ələ keçirdi. Sultanın oğlu Tavqanın üzərinə etdiyi həmlə ilə Desmanın oğlu Həsəndən intiqam aldı, çünki onun Smbat adlı qardaşını mənasız bir vuruşda o (Həsən) öldürmüşdür; bu vuruşun səbəbi isə o idi ki, onlar öz qızlarını dinsizlərə ərə vermişdilər. Bu səbəbə görə də Qriqor özünə qürrələnərək kürəkəni Tavqanın yanına getdi və Tavqan da onunla birlikdə yola düşüb, Herqanberd yaxınlığında Qayköy adlı dağda məskən saldılar. Əvvəlcə Rəvvadi tərəkəmələrin başçısı Qurbuqayın kürəkəninə qarşı durmuşdu; vaxtı ilə Tavqan onu və onunla birlikdə Tutəkeank 82 adlı başqa birisini sultana itaət etməyə çağırmışdı. Onlar Divaxur (Şeytan tövləsi) dağında durmuşdular və Tavqana tabe olmurdular. Buna görə də müharibə baş verdi və Tavqanın ordusu darmadağın edildi, özü də öldürüldü. Onlar həmçinin Qriqoru və onunla birlikdə bir çox adlı- sanlı adamları da öldürdülər. Vilayətin xaçpərəstləri Qriqoru oradaca dəfn etdilər, bir il keçdikdən sonra isə oradan çıxarıb, Qandzasar monastırında 83 basdırdılar; Qriqorun sələfləri də həmin monastırda dəfn olunmuşdu. Onlar Çahrşahı tutub, Gəncə şəhərində Rəvadiyə 397 təslim etdilər, onu yalançı və xain hesab edib məsxərəyə və ümumun həqarətinə məruz qoydular və sonra azad buraxdılar. Çahrşah əvvəllər Rəvvadinin talan etmiş olduğu tərəkəmələrin yanına yollandı. Onlar sevinib, Şahdağ dağının bütün türklərini topladılar və ona çar kimi pərəstiş etdilər. Çahrşah bütün dağ mahallarını tərəkəmələr arasında böldü, özü böyük bir ordu ilə Gəncə şəhərinə qədər hərəkət edib, şəhəri mühasirəyə aldı. Rəvvadi Gürcüstan çarının yanına adam göndərib, ondan hərbi yardım istədi. Çar da onun köməyinə böyük bir ordu göndərdi. Bundan xəbər tutunÇahrşah indi Bərdə adlanan Firuzabaddan cənuba doğru qaçdı və üsyan etmiş tərəkəmələrin arasında qaldı. Bundan sonra Çarek qalasında 84 oturan Tapakarqanın nökəri Sevinc 85 əvvəllər onu öz qalasında mühasirədə saxlamış olduğu üçün Rəvadiyə qarşı kin bəslədiyindən Gəncə şəhərindən olan bir çox adamlarla ittifaqa girib, Naxçıvan şəhəri və vilayətinin hakimi Eltkuzun (Şəmsəddin İldəgizin) 86 yanına gəldi, onu da özü ilə götürüb hərəkət edərək, gəlib Gəncə şəhərini mühasirəyə saldı və bir ay sonra Çıraqbanlıq – Xaçaçuran günündə ( yanvarın 6- da) yerli əhalinin köməyi ilə şəhəri tutdu. Rəvvadi də şəhər əhalisinin rəyindən xəbərdar olub, könüllü surətdə Gəncəni təslim etdi. Lakin Eltkuz şəhər darvazalarına yaxınlaşdıqda əhali ona dedi: “ Əgər sən bizim düşmənimiz Çahrşahı məhv etməsən biz sənə tabe olmarıq”. Buna görə də Eltkuz tez yola düşüb Çahrşahı tutdu, onu ağacdan asıb qayıtdı və dediyimiz kimi şəhərə sahib oldu. 398 Rəvvadi Bəyabad şəhəri yaxınlığındakı öz doğma dairəsinə qayıtdı. 87 Eltkuz sultanın qadınlarından birini özünə arvad etmiş olduğundan, Məsudun ölümündən sonra öz arvadından olan Arslan şahı çar (sultan) elan etdi, özünə isə atabəy rütbəsini götürdü, çünki Eltkuz sultanın oğlanlarının atabəyi olan və onunla rəqabət aparan Xazbəyi öldürmüşdür. Beləliklə də, Eltkuz İran şahlığına sahib oldu, qüdrəti artdı və bütün böyük hakimləri məğlub edib, çoxunu özünə tabe etdi, üsyan etmiş tərəkəmələrin başçılarını məğlubiyyətə uğratdı. 88 Eltkuz Arran ölkəsindəki iğtişaşı yatırtdı, zalım ismayililər tayfasını sakitləşdirdi və beləliklə də, həmin tayfanın Alban ölkəsində tez – tez törətdiyi talanların qarşısı alındı. Lakin Gürcüstan çarı və Xaçın knyazları ilə müharibə hələ bitməmişdi, çünki onlar fürsət tapıb xəlvəti Haru qalasını tutmuş və orada olanların hamısını qılıncdan keçirmişdilər. Sonralar Gürcüstan çarı Demetre öldükdə onun yerinə oğlu David çarlıq etməyə başladı. 89 David öz tabeliyində olan erməni knyazlarına xüsusi ilə xeyirxah münasibət bəsləyən bir adam idi. O, knyaz Vaxramın oğlu, Tiflis şəhərinin hakimi Vasakı və onun Kürd və Sərkis adlı qardaşlarını səxavətlə mükafatlandırdı; David Baqratuninin oğlu çar Kivrikeni çağırıb sələflərinin onun (Davidin) əlindən almış olduqları malikanəni geri qaytarmağa vəd etdi. Beləliklə də, onu bəxşişlərlə yola saldı, həmçinin onunla yenidən görüşmək üçün sazişə gəldi. David bu niyyətdə idi ki, məşvərət edib, etiqad barəsində bütün həqiqəti öyrənsin və beləliklə də, 399 pravoslavlığa sitayiş etsin. Gürcüstan knyazları (Davidin) bu niyyətindən xəbər tutduqda on ları, hamıdan artıq isə Orbelian nəslini qəzəb bürüdü və onlar zəhər verib çar Davidi öldürdülər. Gürcüstan və Erməniyyə ölkələrini ağır və sürəkli bir fəryad bürüdü. Onlar Davidin qardaşı Georgini onun yerinə çar etdilər. 90 Georgi çarlığa keçdikdən sonra knyaz Vasakı həbs etdi, çünki şəhər hakimi olan Vasak Georgiyə qabaqlar Davidə göstərmiş olduğu qədər ehtiram göstərmirdi, xidmət və itaət etmirdi. Gürcüstanın başqa knyazları da Georgidən narazı idilər ( yaxud: Georgi həmin knyazlardan narazı idi).Knyaz Vasak qardaşı ilə birlikdə qaçıb, Ərzurum ( Feodosipol) şəhərinə getdi. Şəhər əmiri Saltuk onu sevinc və hörmətlə qəbul etdi, çünki vaxtı ilə Saltuk Ani şəhərini mühasirə edərkən gürcü ordusu tərəfindən məğlub edilib, Tiflisə, çar Demetrenin yanına gətirildikdə Vasak ona çoxlu xidmət göstərmişdi. 91 Buna görə də (Saltuk) ona hədiyyələr və çoxlu kənd verdi. Orada bir neçə ay qaldıqdan sonra Vasak vəfat etdi və şəhərdəki Ümmülilahə kilsəsində dəfn olundu. Onun bayrağı, şeypuru və hakimiyyəti qardaşı Kürdə verildi. Kürd də orada böyük hörmət sahibi idi. 92 Georgi isə çar olduqdan və mövqeyini möhkəmləndirdikdən sonra saysız igidliklər göstərdi, çoxlu vilayətlərə soxulub, döyüşlərdə bir çox yerləri dağıtdı. O, yepiskop Barseqin və onun qardaşlarının – Magistros Həsənin oğlanlarının çağırışı ilə Ani şəhərini bir və ya iki dəfə tutdu. Lakin sonra onlar ona müqavimət göstərib, şəhəri vermək 400 istəmədilər. Belə olduqda Georgi güclə şəhəri aldı və onun talan olunmasını əmr etdi. O, ordudakı bütün kişiləri, habelə qadınları, keşişləri, rahibləri lüt soyundurub müqavimət göstərdikləri üçün 93 onları rüsvay etdi. Şəhərə vali təyin edib 94 və müəyyən miqdarda qoşun qoyub, oranı tərk etdi. Düşmən həmlələrindən təngə gəlmiş əhali Georgidən xahiş etdi ki, onların ixtiyarını fars nəslindən olan əvvəlki hakimə versin. 95 Bu minval ilə tez – tez əldən - ələ keçən şəhər və vilayət rahatlıq bilmirdi. Sonra Georgi şəhərin ixtiyarını öz sərkərdəsi İvaneyə verdi. Lakin şəhər öz əvvəlki hakimlərinə qaytarılmayınca sülh bərqərar olmadı. 96 Bütün İran şahlığının knyazı olan Eltkuz isə bunları və onun (Georginin) gücünü görüb, öz ordusunu topladı və Qaq qalası 97 yaxınlığındakı düzənlikdə düşərgə saldı. O, Müqəddəs Sərkis monastırını yandırdı və buna görə də ordusuna böyük bədbəxtlik üz verdi,adamlarının çoxunu ilan çalıb öldürdü. Çar Georgi də çoxlu qoşun toplayıb gəldi və onun müqabilində mövqe tutub, döyüşə hazırlaşmağa başladı. Lakin Georginin sərkərdəsi Smbat Xalaquçeanın oğlu İvane bunu gizlində atabəyə və sultana xəbər verdi, çünki İvane onlarla müttəfiq idi və almış olduğu rüşvət onun gözlərini tutmuşdu. Döyüş başlanacaq gündən əvvəlki gecə onlar bu sirdən hali olub, hələ vuruşma başlanmamış öz çadırlarını yığışdırıb buranı tərk etdilər.
98 Lakin onlar xristianlara qarşı bəslədikləri öz bəd niyyətlərindən əl çəkə bilmədilər. Gözlənilmədən Ani şəhərinin
401 sərhədlərinə yaxınlaşıb Aşnak və Talin kəndlərini 99 tutdular, qalaları ələ keçirib, oradakı bütün kişi, qadın və uşaqlarla birlikdə yandırdılar. Çoxlarını əsir edib, uzaq qəbilələrə satdılar. Lakin çar Georgi qəfildən və azacıq qoşunla özünü Dəbil şəhərinə yetirib, uzun müddət iranlıların ərazisində qaldı, çoxlu qənimət ələ keçirdi və bütün ... sülaləsini məhv etdi. 100
402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 Moisey Kalankatuklu ALBANİYA TARİXİ ALBAN SALNAMƏSİ Mxitar Qoş 424 Buraxılışa məsul: Umud Rəhimoğlu Texniki redaktor: Mübariz Piri Kompyuter səhifələyicisi: Allahverdi Kərimov Kompyuter operatoru: Maral Rəisqızı Korrektor: Elmira Əliqızı 425 Yığılmağa verilmişdir 14.09.2006. Çapa imzalanmışdır 26.12.2006. Formatı
60x90 1 / 16 . Fiziki çap vərəqi 18.5. Ofset çap üsulu. Tirajı
10000. Sifariş
192. DÜST 5773 – 90, DÜST 4.482- 87 Kitab “CCB - PP” MMC məətbəsində çap olunmuşdur. Bakı, Şərifzadə küçəsi, 3. Yüklə 6,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|