Molum olduğu kimi, cinayətkarlığa qarşı mübarizonin
Yüklə 4,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- =■■■■ - —^ 20 =■■■ =
- Ədalət mühakiməsini yalnız məhkəmələr həyata keçirir.
kası ərazisində qanunların icra və tətbiq olunmasına nəzarəti həyala keçirən müstəqil dövlət orqanıdır (sonrakı fəsillərdə hüquq mühafizə fəaliyyətini həyata keçirən orqanlar və bu fəaliyyəti tənzimləyən hüquqi və normativ aktlar haqqında ətraflı bəhs olunacaqdır). Hüquq mühafizə orqanları başqa icra hakimiyyəti orqanları ilə sıx əməkdaşlıq və qarşılıqlı əlaqə şəraitində işləyir. Bu əməkdaşlıq olmasa, onların işlərində qarşıda qoyulan vəzifələrin həlli çətinləşər və ya qeyri-mümkün olar. Bununla bərabər, hüquq mühafizə orqanları qanunvericilikdə nəzərdə tutulan vəzifələrinə, funksiyalarına və həll etdikləri məsələlərin məzmununa görə digər icra hakimiyyəti orqanlarından köklü surətdə fərqlənirlər. Bu fərqlərin mahiyyəti müvafiq mövzuların şərhində ətraflı nəzərdən keçiriləcəkdir. 19 II FƏSİL Az ərbaycan Respublikasında mə hk ə m ə v ə ə dal ə t mühakim ə si 2.1. Məhkəmə hakiıniyyətiniıı anlayışı və əhəmiyyəti. Məhkəmənin Azərbaycan Respublikasının dövlət orqanları sistemində yeri Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə,
məhkəmə hakimiyyəti dövlət hakimiyyətinin bir qoludur. Azərbaycan Respublikasında məhkəmə hakimiyyətini ədalət mühakiməsi yolu ilə yalnız məhkəmələr həyata keçirir. Məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Ali Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının apellyasiya məhkəmələri, ümumi məhkəmələri və digər ixtisaslaşdırılmış məhkəmələri həyata keçirirlər. Məhkəmə hakimiyyəti konstitusiya, mülki və cinayət məhkəmə icraatı vasitəsilə və qanunla nəzərdə tutulmuş digər vasitələrlə həyata keçirilir. Beləliklə, məhkəmə hakimiyyətini həyata keçirən subyekt kimi hər bir dövlət orqanı deyil, yalnız cəmiyyətdə gedən proseslərə təsiretmə imkanları və vasitələri olan məhkəmələr çıxış edir. Məhkəmə hakimiyyətinin imkan və vasitələri dedikdə məhkəmələrin çoxtərəfli səlahiyyətləri nəzərdə tutulur. Məhkəmə hakimiyyətini həyata keçirən məhkəmələr qanunverici və icra funksiyalarını həyala keçirən orqanlardan çox fərqlənir. Bu fərq təkcə məhkəmələrin spesifik səlahiyyətlərində deyil, həm də məhkəmələrin quruluşunda, ilk növbədə isə məhkəmə korpusunun formalaşmasında əks olunmuşdur. Məhkəmə quruluşu və məhkəmə icraatı qaydası qanunla müəyyən olunur. Müasir dövrdə bütün növ və səviyyəli məh-
komolor qanunla müəyyən edilmiş proseduralara riayət olunmaqla yaranır. Bu, ilk növbədə, hakim vəzifəsini peşəkar, savadlı, qərəzsiz, ədalətlə, faktlara əsasən və qanuna müvafiq baxan adamlar tərəfindən tutulmasına təminat verir. Məhkəmələr heç bir dövlət orqanından asılı deyil və öz funksiyalarının həyata keçirilməsində müstəqildir. Lakin məhkəmə, icra və qanunverici orqanlar hamısı dövlət hakimiyyəti orqanlarıdır. Buna görə onlar qarşılıqlı fəaliyyət göstərir və ümumi məqsədlərə çatmaq üçün bir-birlərini tamamlayır. Məsələn, qanunvericilik hakimiyyətini həyata keçirən Milli Məclis hamı üçün, o cümlədən məhkəmələr və hakimlər üçün icrası məcburi olan qanunlar qəbul edir, məhkəmələrin maliyyələşdirilməsini təsdiq edir. Məhkəmələr, eyni zamanda, onlara verilmiş səlahiyyətlərdən istifadə edərək qanunverici və icra orqanlarının fəaliyyətinə təsir göstərə bilər. Məsələn, Konstitusiya Məhkəməsi qanunları Konstitusiyaya uyğun olmayan, icra orqanlarının qərarlarını isə qanunazidd hesab edə bilər.
Məhkəmənin məhkəmə hakimiyyətinin orqanı kimi xüsusiyyəti həm də ondan ibarətdir ki, onun fəaliyyəti üçün xüsusi qayda (prosedur) müəyyən edilmişdir. Bu qayda məhkəmənin səlahiyyətinə aid olan məsələlərin baxılmağa hazırlanmasının və
baxılmasının ciddi
surətdə dəqiqləşdirilməsin- dən ibarətdir. Qaydanın əsas məqsədi faktlara və qanuna müvafiq ədalətli qərarların qəbul edilməsinin təminatıdır. Məhkəmə fəaliyyətinin xüsusi qaydası
məhkəmələrdə icraatın açıq, çəkişmə prinsipi əsasında aparılmasına, hər kəsin müdafiə hüququnun təmin olunmasına, vətəndaşların qanun və məhkəmə qarşısında bərabərliyinə və digər prinsiplərə əsaslanır. Qanunverici və icra orqanları üçün müəyyən edilmiş qaydalar (reqlamentlər, qərarların qəbul edilmə qaydaları və s.) belə hərtərəfliyə və dəqiqliyə malik deyillər. .................................. .............................................................................................................................................................................. 21 ^=^==== 2.2. Məlıkəıııəbrin spcsiiık səlahiyyətləri. Hüquqi dövlətin fornıalaşniasının zəruri şərti kimi məhkəıııənin rüluııuıı və nüfuzunun artması Məhkəmə səlahiyyətlərinin arasında ən vacibi ədalət mühakiməsidir. Ədalət mühakiməsini yalnız məhkəmələr
səlahiyyətləri böyük sosial əhəmiyyət kəsb edir: 1)
2)
dövlət orqanlarının və vəzifəli şəxslərin hərəkətlərinin və qərarlarının qanunauyğunluğuna və əsaslı olmasına nəzarət; 3)
hökmlərin və digər məhkəmə qərarlarının icrasının təmin edilməsi; 4)
haqqında işlərə baxılması və həll olunması; 5)
məhkəmə təcrübəsinə aid məsələlər üzrə qüvvədə olan qanunvericiliyin izah edilməsi; 6)
Məhkəmələrin səlahiyyətinin dəyişdirilməsi məqsədi ilə müəyyən olunmamış hüquqi üsulların tətbiq edilməsi və fövqəladə məhkəmələrin yaradılması Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə qadağandır. Göstərilən səlahiyyətlərin həyata keçirilməsi üçün məhkəmənin məcburetmə vasitələri vardır. Məhkəmənin qəbul etdiyi qərarlar dövlətin adından çıxarılır və onların icrası məcburidir. Yəni qanun dövlət orqanlarından, təşkilati-hü- quqi formasından asılı olmayaraq bütün müəssisələrdən, təşkilatlardan, vəzifəli şəxslərdən və
vətəndaşlardan məhkəmənin göstərişlərinə şərtsiz tabe olmağı tələb edir. Məhkəmə göstərişlərinin reallığı ciddi təsiretmə vasitələri ilə qüvvətləndirilir. Məsələn, əgər hansısa şəxs iqtisad məhkəməsində işin həlli üçün vacib sənədi üzürsüz səbəblərdən təqdim etməzsə, məhkəmə onu cərimə etmək hüququna ma- = =
22 ■
Yüklə 4,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|