Molum olduğu kimi, cinayətkarlığa qarşı mübarizonin
Yüklə 4,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
mübahisobro dair işlər üzrə qərarların) qanunvericiliklə müəyyən edilmiş xüsusi keyfiyyətləri var. Bunlardan biri hökmlərin, qərarların hamı üçün məcburi olmasıdır. Bu o deməkdir ki, cinayət işinə baxılması nəticəsində məhkəmə tərəfindən çıxarılmış və qanuni qüvvəsinə minmiş hökm, qərar və ya qərardad bütün dövlət hakimiyyəti, yerli idarəetmə orqanları, ictimai birliklər, vəzifəli şəxslər, habelə digər fiziki və hüquqi şəxslər üçün respublikanın bütün ərazisində məcburidir və mütləq icra olunmalıdır. Mülki işlər üzrə məhkəmə qərarlarının sosial və hüquqi əhəmiyyəti qanunla bir qədər başqa cür müəyyən edilir: qanuni qüvvəsinə mindikdən sonra onlar, bir qayda olaraq, avtomatik icra olunmur. Onların həyata keçirilməsi üçün maraqlı şəxsin istəyini bildirməsi, yaxud hansısa başqa şərtin başlanması lazımdır. Lakin əgər belə istək bildirmə olubsa, onda mülki iş üzrə məhkəmə qərarının icrası ölkənin bütün ərazisində və hamı üçün məcburidir. Məhkəmə qərarının icra olunmaması və yaxud onun icrasına mane olma günahkar şəxslərə qarşı müxtəlif növ sanksiyaların tətbiq olunmasına gətirib çıxara bilər. Məsələn, CM-nə görə, qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qətnaməsinin, hökmünün, qərardadının və ya qərarının icra edilməməsi, yaxud bunların icrasına mane olma müəyyən müddətə azadlıqdan məhrum etmə və ya cərimə ilə cəzalandırılır. Eyni hərəkətlər vəzifəli şəxs tərəfindən edildikdə bu müddət artırılaraq müəyyən vəzifələri tutmaq hüququndan məhrum edilməklə cəzalandırılır. 2.6. Ədalət mühakiməsi dövlət fəaliyyətinin xüsusi növü kimi Yuxarıda qeyd olunan xüsusiyyətlərdən başqa ədalət mühakiməsi dövləti fəaliyyətin xüsusi növü kimi yalnız konkret üsullarla həyata keçirilir. ----------------- 29 ^ Ədalət miilıakinıəsi aşağıdakı yolla həyata keçirilir: -
vətəndaşların, müəssisələrin, idarə və təşkilatların hüquq və mənafelərinə toxunan mübahisələr üzrə mülki, iqtisadi mübahisələrə dair işlərə məhkəmə iclaslarında baxılması və həll olunması; -
işlərə baxılması və günahkar şəxslərə qarşı qanunla nəzərdə tutulmuş cəza növlərinin tətbiq edilməsi, yaxud günahkarlara bəraət qazandırılması. Qeyd etmək lazımdır ki, konstitusiya icraatı da, yuxarıda göstərildiyi kimi ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsinin bir növüdür. Lakin bu icraatın aparılmasının ayrıca mövzuda açıqlanması daha məqsədəmüvafiqdir. Mülki və iqtisadi mübahisələrə dair işlər fiziki şəxslərin (Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının, xaricilərin, vətəndaşlığı olmayanların) və hüquqi şəxslərin (müəssisələrin, idarə və təşkilatların) qanuni mənafelərinə, əmlak və qeyri- əmlak hüquqlarına dair hüquq pozuntuları, yaxud mübahisələrin geniş dairəsini əhatə edir. Bunların arasında borcun ödənilməməsi, bağlanmış müqavilədən irəli gələn öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi (məsələn, məhsulun istehsalından, yaxud göndərilən yerə çatdırılmasından, xidmətlərin göstərilməsindən irəli gələn mübahisələrə dair), işdən qanunsuz azad olunması, mənzildən çıxarılması, mətbuatda təhqiredici məlumatların dərc olunması, valideynlik vəzifələrinin yerinə yetirilməməsi ilə bağlı işlərə daha çox rast gəlmək olar. Cinayət işlərinə cinayətlər, yəni cəza qorxusu altında Cinayət Məcəlləsi ilə qadağan edilmiş ictimai təhlükəli hərəkətlər aiddir. Bu kateqoriyalı işlərə baxılması yüksək dərəcədə məsuliyyət tələb edir, çünki burada söhbət insanın cinayətkar bilinməsi, yaxud bilinməməsi və ona qarşı cinayət cəzası növlərinin (cərimə, islah əmək işləri, azadlıqdan məhrumetmə, əmlakın müsadirəsi) tətbiq edilib-edilməməsindən gedir. = 30 = Ədalət mühakiməsi anlayışını dərk edərkən onu da yaddan çıxarmamaq lazımdır ki, digər işlərlə yanaşı dövlət orqanlarının, o cümlədən məhkəmələrin böyük diqqətini tələb edən işlərin daha bir kateqoriyası da var. Bu inzibati xətalar haqqında işlərdir. İnzibati xətalara görə məsuliyyət Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsində nəzərdə tutulmu.şdur. Ədalət mühakiməsinin daha bir xüsusiyyəti də ondadır ki, dövlət fəaliyyətinin bu növü yuxarıda qeyd olunduğu kimi qanunvericilikdə öz əksini tapmış xüsusi qaydaya (prosedura) riayət olunmaqla həyata keçirilə bilər. Belə ki, mülki və cinayət işlər məhkəmə iclaslarında baxılmalı və həll olunmalıdır. Bu isə o deməkdir ki, işə baxılması və ona dair qərarın qəbul edilməsi, yaxud
hökmün çıxarılması yalnız mülki-prosessual, iqtisad-prosessual, yaxud cinayət-prosessual qanunvericiliyə dəqiq riayət olunmaqla mümkündür. Bu qanunvericilikdə məhkəmə iclasına hazırlıq və onun aparılması zamanı (məhkəmə tərkibinin formalaşma qaydası, iclasda iştirak edə bilən və iştirak etməli şəxslərin dairəsi, onların hüquq və vəzifələri, konkret hərəkətlərin yerinə yetirilməsinin şərtləri və ardıcıllığı, dəlillərin yığılma və əks olunma qaydası) qarşıya çıxan ən vacib suallar tənzimlənir. Bütün prosessual göstərişlər həqiqətin müəyyən edilməsi və qanuna müvafiq, əsaslandırılmış və ədalətli qərarın çıxarılmasına yönəlibdir. Nəhayət, ədalət
mühakiməsinin fərqləndirici xüsusiyyətlərinə onun yalnız xüsusi orqan - məhkəmə (hakim) tərəfindən həyata keçirilməsi aiddir. Bu fəaliyyəti yerinə yetirməyə heç bir başqa orqan və vəzifəli şəxsin hüququ yoxdur.
Yüklə 4,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|