Moqalaqe da ekonomika azeri indd
Yüklə 3,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MÖVZU 6. MÜQAVİLƏ VƏ MÜLKİ MƏSULİYYƏT Əsas terminlər/ anlayışlar: F Ə
- • Mülki məsuliyyət • İstehlakçının hüquqları • Səmərəli faiz
- Müqavilə
- „Saziş“ (Rechtsgeschäft)
- (Georg Arnold Heise, 1778-1851 illər) istifadə etmişdir. İstehlakçı
43 Yəqin elə bir vəziyyətlə üzləşmisiniz ki, mağazada istehlakçı əldə etdiyi əşyanı qaytarmaq istəyir, mağazanın meneceri isə buna qarşı çıxır və bu, mübahisəyə çevrilir. Yəqin sualınız yaranmışdır: tərəfl ərdən hansı doğru və hansı yanlışdır? Biz əvvəllər söhbət açmışdıq ki, ticarət könüllü münasibətdir. Hər iki tərəf öz istəyi ilə bu münasibətə qoşulur, - nəyisə satır və ya alır. Gəlin nəzər salaq ki, alış-veriş prosesi nəyi təqdim edir? Bunu hamımız dəfələrlə görmüşük: tərəfl ərdən biri digər tərəfə hər hansı bir malı verir və əvəzinə ondan məbləğ götürür (və ya əksinə - əvvəlcə məbləği götürür və sonra malı verir). Amma bu, alış-veriş prosedurunun yalnız yekun hissəsidir. Bundan əvvəl münasibətin daha mühüm hissəsi gəlir – alınan malın və ona ödənilən qiymət haqqında tərəfl ərin danışıqları və razılığı. Bu danışıqlar saziş adlanır.
Saziş yalnız alqı-satqıya aid deyil. İnsanlar hər hansı bir əşyanın borc verilməsi, hədiyyə edilməsi, borc pul verilməsi, mənzil kirayə edilməsi və ya başqa əmlak məsələlərində razılığa gələ bilərlər. Saziş şifahi və ya yazılı ola bilər. Bəzi hallarda, saziş sözsüz də ola bilər və yalnız əməldə ozünü göstərə bilər (məsələn, ictimai nəqliyyata minmək bu yolçuluq üçün təyin edilmiş haqqın ödənilməsinə razılığı bildirir və ya öz-özünə xidmət göstərən mağazada malın piştaxtadan götürülüb kassaya gətirilməsi onu bildirir ki, bu malın alınması haqqında sazişə razılığımı bildirirəm). Sazişə qoşulmanın bizim iradəmizdən asılı olmasına bax- mayaraq, sazişdən çıxılma və ya onun ləğv edilməsi haqqında eyni sözləri deyə bilmərik. Əgər siz mağazada əşyanı əldə etmisiniz və sonra səbəbsiz olaraq onu geri qaytarmaq niyyətiniz vardırsa, o zaman mağaza sizin istəyinizi razı salmağa borclu deyil. Əgər əşyanın nöqsanı olarsa, bu halda hüququnuz var ki, mağazadan bu nöqsanı düzəltməyi, yaxud da əşyanı dəyişdirməyi tələb etsin, əgər mağazanın buna imkanı yoxdursa, o zaman əşya geri qaytarılmalı və sizə ödədiyiniz məbləğ geri qaytarılmalıdır. ƏMLAK ƏLAQƏLƏRİ ƏMLAK ƏLAQƏLƏRİ MÖVZU 6. MÜQAVİLƏ VƏ MÜLKİ MƏSULİYYƏT Əsas terminlər/ anlayışlar: F Ə S İ L VI • Saziş • Ziyanın ödənilməsi • Müqavilə • Nöqsanlı məhsul • Mülki məsuliyyət • İstehlakçının hüquqları • Səmərəli faiz 44 VƏTƏNDAŞ VƏ İQTİSADİYYAT. MAİA QONAŞVİLİ, LİA TODUA İstənilən sazişin bağlanılması (sazişin hansı formada olmasına baxmayaraq) bu sazişin tərəfl ərinin hüquq və öhdəliklərinə səbəb olur ki, bunların pozulduğu halda, ikinci tərəf onun üçün vurulan zərərin ödənilməsini tələb etsin. birtərəfl i, ikitərəfl i və ya çoxtərəfl i iradənin ifadə edilməsi. O, hüquqi əlaqələrin əmələ gəlməsinə, dəyişdirilməsinə və ya dayandırılmasına yönəlmişdir. Müqavilə – saziş növlərindən biri ki, onu bağladıqda iki və ya çox şəxsin razılığı gərəkdir.
Gürcüstanda nöqsanlı malın qaytarılmasının ümumi qaydası yoxdur, əgər ki mağaza sizinlə digər şərtdən ibarət yazılı müqavilə bağlamamışdırsa. Buna görə də mağazada mal aldıqda, imzaladığınız sənədlərə diqqət verin!
Məsələn, mağazada soyuducu seçdiyiniz halda mağa- za ilə razılaşırsınız ki, onu evinizə gətirsinlər və soyuducunun və onun çatdırılma pulunu da ödəyirsiniz. Mağaza seçilən malı razılaşdırılmış müddət ərzində sizə çatdırmalıdır. Əgər soyudu- cu vaxtında çatdırılmasa, o zaman hüququnuz var ki, ödənilmiş məbləğin geri qaytarılmasını tələb edəsiniz və mağaza da tələbini- zi yerinə yetirməyə borcludur. Belə ki, sazişlər öhdəliklərə səbəb olur ki, bunların yerinə yetirilmədiyi halda pozuntuya yol verən tərəf məsuliyyət daşıyır. Bu məsuliyyət mülki məsuliyyət adlanır. Sazişlərin əsasən əmlak məsələləri üzrə bağlanıldığına görə, mülki məsuliyyət də əsasən əmlak xarakterlidir və əmlakın qaytarılması, təmiri və ya pul təz- minatının ödənilməsini əhatə edir. Mülki məsuliyyət bəzən saziş xaricində də bağlanılır, - əgər biz bilaixtiyar kiminsə əmlakına ziyan verəriksə, o zaman onun sahibi tələb etdiyi halda, bu ziyanı ödəməliyik. Qeyd etmək lazımdır ki, başqasına vurulan ziyan üçün şəxsin məsuliyyət daşımaq qabiliyyəti Gürcüstan qanunvericiliyi ilə 10 yaşından tanınır. Tərəfl ərdən birinin mülki məsuliyyətdən yayındığı halda, digər tərəfi n hüququ var ki, məhkəməyə müraciət etsin. Məhkəmə qərarının icrasında isə ona artıq dövlətin icraiyyə orqanları yardım edəcəklər. 45 FƏSİL VI. ƏMLAK ƏLAQƏLƏRİ Müqavilə eynilə sazişdir və iki və ya çox tərəf arasında bağlanılır. Bununla yanaşı, müqavilənin hər zaman möhür və imza ilə təsdiqlənmiş iki nüsxədə tərtib edilmiş yazılı sənəd olduğunu təsəvvür etmək lazım deyil. Müqavilə özəl şəxslərin istənilən sazişidir, onunla tərəfl ər arasında mülki hüquqlar və öhdəliklər yaranır. Bu, həm gündəlik kiçik müqavilələr (məsələn, avtobusla yolçuluq, çörək alınması, pulun borc verilməsi, əşyanın borc verilməsi və s.), eləcə də mürək- kəb və böyük maliyyələrlə əlaqədar müqavilələr ola bilər (məsələn, bankdan borc götürülməsi, evin alınması, torpağın icarəsi və s.). Müqavilə təkcə insanlar arasında deyil, eləcə də hüquqi şəx- slərlə (fi rma, təşkilat) bağlanıla bilər. Müqavilə tərəfi dövlət də ola bilər. Bütün hallarda müqavilə iştirakçılarının əlaqəsi bərabər hü- quqlara əsaslanmışdır. Hər iki tərəfi n hüquq və öhdəlikləri var və ikinci tərəfdən onları qorumağı tələb edə bilər. Müqavilə vicdanla yerinə yetirilməlidir. Saziş bağlanıldığında da vicdanlı olmaq vacibdir. Saziş şəxsi iradəsi ilə öhdəliyin üzərinə götürülməsidir! Müqavilənin hər iki tərəfi sağlam düşüncə ilə bu öhdəlikləri üzərinə götürməlidir. Onların kifayət qədər məlumat- ları, vaxt və imkanları olmalıdır ki, bu qərarı dərk etsinlər. İnsanı saziş bağlamağa məcbur etmək, aldatmaq, çaşdırmaq olmaz. Bu, nəinki yanlış məlumatın çatdırılmasında; eləcə də, məsələn, elə bir məlumatın gizlədilməsində ifadə oluna bilər ki, hansının olduğu halda insan bu sazişə girməzdi. Əgər saziş bağlanıldığı zaman hər hansı bir tərəf məcbur edilərsə, qəsdən aldadılarsa və ya çaşdırılar- sa, o zaman zərərçəkmiş tərəf bu sazişin batil elan edilməsini tələb edə bilər.
sözdür və “hüquqi akt” mənasını bildirir. “Saziş” və “iradənin ifadə olunması” hüquqi sistemin xa- rakterizə edilməsi üçün ilk dəfə onlardan XVIII əsrin alman hüquqşünası, Corc Arnold Heyze
etmişdir. İstehlakçı – maldan və xidmətdən şəxsi tələblərinin razı salınması üçün istifadə edən insan.
- faiz sahəsidir ki, istehlakçı tərəfi ndən çəkilir və hesab zamanı nəzərdə tutulan maliyyə xərcləridir. Yüklə 3,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|