Korrupsiyaya qarşı mübarizə:
Mövcud vəziyyət və qarşıda duran vəzifələr
2003-cü ildə cənab İlham Əliyev Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti seçildikdən sonra ölkəmizdə korrupsiyaya qarşı mübarizə yeni
mərhələyə qədəm qoymuşdur. Belə ki, dövlət başçısı tərəfindən mahiyyəti
qabaqlayıcı və inzibati tədbirlərin birgə həyata keçirilməsi olan qətiyyətli
siyasi iradənin ortaya qoyulması nəticəsində korrupsiyaya qarşı səmərəli
mübarizənin aşağıdakı 4 sütun üzərində qurulması mümkün olmuşdur:
1.
Beynəlxalq standartlara cavab verən qanunvericilik bazasının
yaradılması;
2.
Dövlət idarəetməsində şəffaflıq;
3.
Ədalətli məhkəmə sistemi;
4.
Səmərəli antikorrupsiya qurumları.
Qanunvericilik və institusional tədbirlər.
Avropa Şurasının “Korrupsiya ilə əlaqədar cinayət məsuliyyəti
haqqında” və “Korrupsiya ilə əlaqədar mülki məsuliyyət haqqında”
konvensiyalarına, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının “Korrupsiyaya qarşı”
Konvensiyasına qoşulan ölkəmizdə milli dövlətçilik ənənələrinə və müvafiq
dünya standartlarının tələblərinə cavab verən qanunvericilik bazası
formalaşdırılmış,
Azərbaycan
Respublikasının
Cinayət
Məcəlləsinə
korrupsiyaya qarşı mübarizənin gücləndirilməsi məqsədi ilə bir sıra əlavə və
dəyişikliklər edilməklə yanaşı, “Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında”,
“Cinayət yolu ilə əldə edilmiş pul vəsaitlərinin və ya digər əmlakın
leqallaşdırılmasına və terrorçuluğun maliyyələşdirilməsinə qarşı mübarizə
haqqında” qanunlar və digər normativ-hüquqi aktlar qəbul edilmişdir.
Korrupsiyaya qarşı mübarizənin müntəzəmliyinin və onun həyata
keçirilməsinə
məsul
olan
qurumların
konkret
vəzifələrinin
müəyyənləşdirilməsi məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
tərəfindən “Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Dövlət Proqramı (2004-2006-
cı illər)”, “Şəffaflığın artırılması və korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Milli
Strategiya” və onun həyata keçirilməsi ilə bağlı 2007-2011-ci illər üçün
Fəaliyyət Planının təsdiq olunmasının əhəmiyyəti xüsusi vurğulanmalıdır.
Milli Strategiyanın məqsədi korrupsiya ilə mübarizə sahəsində həyata
keçirilən tədbirlərin davam etdirilməsi, normativ hüquqi bazanın və
institusional mexanizmlərin təkmilləşdirilməsi, dövlət və yerli özünüidarə
orqanlarının fəaliyyətində şəffaflığın artırılması və bu sahədə dövlət
siyasətinin həyata keçirilməsinin təmin edilməsindən ibarətdir.
Dövlət idarəetməsində şəffaflığın təmin edilməsi məqsədi ilə dövlət
qulluğuna qəbulun müsabiqə və şəffaflıq əsasında həyata keçirilməsi,
vəzifədə irəli çəkilmə üçün şəffaf prosedurların tətbiq edilməsi, daxili
təhlükəsizlik və daxili nəzarət (audit) qurumlarının yaradılması və
məvaciblərin mərhələli artırılması üçün zəruri olan bütün normativ-hüquqi
aktlar qəbul olunmaqla təşkilati tədbirlərin həyata keçirilməsi prosesinə
başlanmışdır.
Korrupsiyanın qarşısının alınması sahəsində ixtisaslaşmış orqan olan
Azərbaycan
Respublikasının
Korrupsiyaya
qarşı
mübarizə
üzrə
Komissiyasının təsis edilməsinin əhəmiyyəti xüsusi vurğulanmalıdır.
“Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında” Azərbaycan Respublikası
qanununun 4.2-ci maddəsinə müvafiq olaraq 03 may 2005-ci il tarixdə
Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Komissiya 15 nəfər üzvdən ibarət olmaqla
təşkil edilmiş və əsasnaməsi təsdiq edilməklə fəaliyyətə başlamışdır.
Komissiyanın 5 üzvü Azərbaycan Respublikası Prezidenti, 5 üzvü Milli
Məclis, 5 üzvü isə Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən təyin edilmişdir.
Fəaliyyətə başladığı andan qısa müddət ərzində Komissiya tərəfindən
korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində dövlət siyasətinin formalaşdırılması,
bu sahədə dövlət orqanlarının və digər qurumların fəaliyyətinin
əlaqələndirilməsi, korrupsiyaya qarşı mübarizənin vəziyyətinin və
səmərəliliyinin təhlil edilməsi, korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Dövlət
Proqramlarının icrasına nəzarətin həyata keçirilməsi, korrupsiya ilə əlaqədar
hüquqpozmalarla bağlı məlumatların toplanması, təhlil edilməsi,
ümumiləşdirməsi və müvafiq dövlət orqanlarına təkliflərin verilməsi, habelə
korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində dövlət orqanları və digər qurumlarla
əməkdaşlıq sahələrində mühüm nailiyyətlər əldə edilmişdir.
Baş prokuror yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinin
yaranması və fəaliyyəti.
Korrupsiya ilə əlaqədar cinayətlərin yüksək ictimai təhlükəlilik
dərəcəsi, habelə ölkəmizin qoşulmuş olduğu BMT-nin “Korrupsiyaya
qarşı”Konvensiyasının 36-cı maddəsinin hər bir iştirakçı dövlətin öz hüquq
sisteminin əsas prinsiplərinə uyğun olaraq korrupsiya ilə mübarizə
aparmaq üçün ixtisaslaşmış orqanların mövcudluğunun təmin edilməsi
barədə öhdəliyinin icrası qaydasında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
2004-cü ilin 3 mart tarixli “Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında
Azərbaycan Respublikasının Qanununun tətbiq edilməsi barədə” Sərəncamı
əsasında Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya
qarşı mübarizə idarəsi yaradılmışdır.
Ölkəmizin mövcud hüquq sistemi və prokurorluğun dövlət orqanları
sırasında yeri və rolunun, yerinə yetirdiyi funksiyaların xarakterinin
korrupsiya ilə bağlı cinayətlər üzrə həyata keçirilən ibtidai istintaq sahəsində
ixtisaslaşmış qurumun müstəqilliyinin təmin olunmasına əsaslı zəmin
yaratması bu qurumun Baş Prokurorluqda yaradılmasını şərtləndirən
amillərdən ən əsası olmuşdur.
İdarənin əsas vəzifələri sırasına korrupsiya ilə əlaqədar
hüquqpozmalara dair daxil olmuş məlumatlara baxıb araşdırma aparılması,
korrupsiya ilə bağlı cinayətlərlə əlaqədar cinayət işi başlayıb ibtidai istintaq
aparmaq, həmin cinayətlərin qarşısının alınması, aşkar edilməsi və açılması
məqsədi ilə əməliyyat-axtarış fəaliyyətinin həyata keçirilməsi, korrupsiyaya
qarşı mübarizənin səmərəliliyinin artırılması üçün təklif və tövsiyələr
hazırlamaq və sair daxil edilmişdir.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə aparılmasının bütün hüquq-mühafizə
orqanları və dövlət qurumlarının prioritet vəzifəsi olmasını nəzərə alaraq
İdarə tərəfindən yalnız yüksək ictimai təhlükəli, mürəkkəb, çoxepizodlu
korrupsiya hüquqpozmaları ilə əlaqədar cinayət təqibi həyata keçirilir.
Fəaliyyətə başladığı vaxtdan Baş prokuror yanında Korrupsiyaya qarşı
mübarizə idarəsinin bütün səyləri ölkəmizdə həyata keçirilən sosial-iqtisadi
islahatların əsas təminatı olan ictimai-siyasi sabitliyin qorunmasına,
mütəşəkkil cinayətkarlığın təzahürü kimi korrupsiyaya qarşı kəsərli
mübarizənin təmin olunmasına istiqamətləndirilmişdir. İdarə tərəfindən
2005 ildən bu günə kimi rüşvət alma, vəzifədən sui-istifadə etmə, vəzifə
səlahiyyətlərini aşma, qulluq mövqeyindən istifadə etməklə özgə əmlakını
talama və digər faktlar üzrə 700 nəfər şəxs barəsində 386 cinayət işinin
istintaqı
tamamlanaraq
baxılması
üçün
müvafiq
məhkəmələrə
göndərilmişdir.
Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı
mübarizə idarəsi tərəfindən Əsasnaməsinə müvafiq olraq müətamadi olaraq
ölkədə korrupsiyaya qarşı mübarizənin vəziyyətini öyrənilməklə, bu
qəbildən olan hüuqpozmalarla bağlı məlumatlar toplanılaraq təhlil edimiş və
korrupsiyaya qarşı mübarizənin səmərəliliyinin artırılması üçün tövsiyələr
hazırlanmışdır. Həmçinin bir sıra qurumlarda korrupsiya hüquqpozmaları
barədə müraciətlərə baxılması vəziyyəti və bəzi sahələrdə mövcud olan
korrupsiya hüquqpozmaları ilə əlaqədar aşkar edilmiş qanun pozuntuları və
onları doğuran səbəb və şəraitin aradan qaldırılması məqsədilə təqdimatlar
verilmişdir.Cinayət xarakterli materiallar və istintaqı başa çatdırılmış işlər
üzrə verilmiş təqdimatlara əsasən bir sıra işçilər intizam qaydasında
cəzalandırılmış, aşkar edilmiş qanun pozuntularının aradan qaldırılması üçün
zəruri tədbirlərin görülməsi təmin edilmişdir.
Baş prokuror yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinin
fəaliyyətində yeni informasiya texnologiyalarının tətbiqi sahəsində
məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilməklə, bu qəbildən olan cinayətlər
barədə vahid informasiya bazası yaradılaraq 2009-cu ilin yanvar ayından
mütəmadi və fasiləsiz fəaliyyəti təmin olunmuşdur.
Korrupsiyaya
qarşı
mübarizə
sahəsində
beynəlxalq
əməkdaşlıq.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində fəaliyyət göstərən beynəlxalq
təşkilat və qurumlarla, habelə digər dövlətlərin korrupsiyaya qarşı mübarizə
sahəsində ixtisaslaşmış orqanları ilə işgüzar və səmərəli əlaqələrin
qurulmasına və təcrübə mübadiləsinə xüsusi əhəmiyyət verilmişdir.
Prokurorluq orqanları, o cümlədən Baş prokuror yanında Korrupsiyaya qarşı
mübarizə idarəsi korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində BMT-nin
Narkotiklər və Cinayətkarlığa qarşı mübarizə aparan Ofisi (UNODC), Avropa
Şurasının Korrupsiyaya qarşı Dövlətlər Qrupu (GRECO), Beynəlxalq
Antikorrupsiya Orqanları Assosiasiyası (IAACA) və digər beynəlxalq
təşkilatlar, xarici ölkələrin hüquq-mühafizə orqanları və korrupsiyaya qarşı
mübarizə sahəsində ixtisaslaşmış qurumları, o cümlədən Avropa İttifaqının
Şərqi Əməkdaşlıq və Qonşuluq Siyasəti kontekstində həyata keçirilən və
Avropa standartlarına uyğun şəkildə təşkilati quruluş prosesinə dəstək
vermək məqsədi daşıyan Tvinninq Proqramı çərçivəsində Litva
Respublikasının Baş Prokurorluğu və Xüsusi İstintaq Xidməti (STT) ilə
əməkdaşlıq edir.
Bütün bunların və Azərbaycan Respublikasının Korrupsiyaya qarşı
mübarizə üzrə Komissiyası ilə sıx və işgüzar əlaqələrin qurulması sayəsində
Avropa Şurasının Korrupsiyaya qarşı Dövlətlər qrupu (GRECO) və İqtisadi
İnkişaf və Əməkdaşlıq Təşkilatının (OECD) Şərqi Avropa və Mərkəzi Asiya
üzrə Antikorrupsiya Şəbəkəsi tərəfindən İstanbul Fəaliyyət Planına əsasən
dəyərləndirmə hesabatlarında korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində
Azərbaycan
Respublikasında
həyata
keçirilən
tədbirlər
müsbət
qiymətləndirilmişdir.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Komissiya və digər hüquq-
mühafizə orqanları ilə qarşılıqlı əməkdaşlıq.
Bundan əlavə, İdarə tərəfindən Azərbaycan Respublikasının üzv
olduğu “Korrupsiya cinayətləri ilə əlaqədar cinayət məsuliyyəti haqqında”
Konvensiyanın 21-ci maddəsinə müvafiq olaraq milli orqanlarla və onların
arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi məqsədilə bir sıra mühüm tədbirlər
həyata keçirilmişdir.
İdarə tərəfindən aparılan ilkin araşdırma, analitik təhlil və cinayət
işlərinin istintaqının nəticələrinə əsasən korrupsiyaya daha çox məruz qalan
sahələr, korrupsiya hüquqpozmalarına şərait yaradan hallar, habelə onların
aradan qaldırılmasına dair müvafiq təkliflər hazırlanaraq Azərbaycan
Respublikasının Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Komissiyasına
göndərilmişdir.
Korrupsiyaya
qarşı
mübarizə
sahəsində
əməkdaşlığın
təkmilləşdirilməsi ilə əlaqədar olaraq Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinin
təşəbbüsü ilə Baş Prokurorluqla Daxili İşlər Nazirliyi arasında “Korrupsiya ilə
mübarizə sahəsində prokurorluq və daxili işlər orqanları arasında qarşılıqlı
əməkdaşlıq haqqında” 15 aprel 2009-cu il tarixli və Baş Prokurorluqla
Vergilər Nazirliyi arasında “Korrupsiya ilə mübarizə sahəsində prokurorluq
və vergi orqanları arasında qarşılıqlı əməkdaşlıq haqqında” 30 aprel 2009-
cu il tarixli birgə əmrlər imzalanmışdır.
Bundan əlavə, Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu ilə
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsi, Azərbaycan
Respublikasının Hesablama Palatası və Azərbaycan Respublikası Mərkəzi
Bankı yanında Maliyyə Monitorinqi Xidməti arasında qarşılıqlı əməkdaşlıq
barədə Razılaşma Memorandumları imzalanmışdır.
Vətəndaş cəmiyyəti institutları ilə birgə fəaliyyət
Azərbaycan Respublikasının Baş Prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı
Mübarizə İdarəsi tərəfindən korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində
vətəndaş cəmiyyəti institutlarının rolunun artırılması, qeyri-hökumət
təşkilatları, özəl sektorun nümayəndələri və digər tərərfdaşların cəlb
edilməsi kimi vəzifələrin həyata keçirilməsi istiqamətində müvafiq işlər
görülməklə bu sahədə sıx münasibətlərin qurulmasına xüsusi önəm
verilir.Vətəndaş cəmiyyətinin üzvləri idarənin təşkilatçılığı ilə keçirilən
tədbirlərə daim dəvət olunur, eyni zamanda idarənin əməkdaşları, onların
təşkil etdikləri beynəlxalq tədbirlərə, seminarlara treninqlərə qatılırlar.
31 may- 02 iyun 2007-ci il tarixlərdə Bakı şəhərində “Transperensy
international” təşkilatının Avropa və Mərkəzi Asiya ölkələri üzrə illik
regional görüşü və “Korrupsiyaya qarşı mübarizə və keçid dövrü
ölkələrində islahatlar” mövzusunda konfransı, Beynəlxalq Antikorrupsiya
Orqanları Assosiasiyasının rəhbər orqanı olan İcraiyyə Komitəsinin 2008-ci
ilin 31 mart- 2 aprel tarixlərində Bakıda keçirilmiş bu əməkdaşlığın təzahürü
kimi qiymətləndirilə bilər.
Bundan əlavə, 15 aprel 2011-ci il tarixdə Bakı şəhərində Azərbaycan
Respublikasının Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Komissiyası, Azərbaycan
Respublikasının Baş Prokurorluğu və Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə
QHT-lərin Məlumat və Əməkdaşlıq Şəbəkəsinin birgə təşkilatçılığı ilə
keçirilmiş Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Forum da xüsusi
vurğulanmalıdır. Adıçəkilən tədbirdə Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə
Komissiyanın üzvləri, Baş Prokurorluğun əməkdaşları, bir sıra nüfuzlu
beynəlxalq təşkilatların diplomatik korpusunun rəhbərləri və Qeyri-hökümət
təşkilatlarının çoxsaylı nümayəndələrinin iştirakı ilə səmərəli müzakirələr
aparılmış və qərara alınmışdır ki, bu cür tədbirlər gələcəkdə regionlarda da
təşkil olunmaqla korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində dövlət qurumları və
vətəndaş cəmiyyəti institutları arasında qarşılıqlı əməkdaşlıq və informasiya
mübadiləsi daha da inkişaf etdirilsin. Habelə, korrupsiyaya qarşı mübarizə
sahəsində Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin əhəmiyyətli rolunun olmasını
nəzərə alaraq bu sahədə görülmüş tədbirlər barədə İctimai Televiziyada
silsilə maarifləndirici verilişlərin efirə verilməsi nəzərdə tutulmuşdur.
Eyni zamanda o da qeyd edilməlidir ki, İdarə ilə qeyri-hökumət
təşkilatları arasında qarşılıqlı əlaqələrin formalarından biri kimi korrupsiya
hüquqpozmaları barədə həmin qurumlardan daxil olan müraciətlər üzrə
araşdırmalar aparılır.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində qarşıda duran
vəzifələr və yeni həyata keçirilən tədbirlər
Dövlət başçısının 2010-cu ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına
həsr olunmuş Nazirlər Kabinetinin iclasında verdiyi göstərişlərə müvafiq
olaraq, Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Komissiyanın cari ilin yanvar
ayının 27-də keçirilmiş yığıncağında ölkəmizdə həyata keçirilən quruculuq
işlərinə, istisadi, sosial və siyasi sahədə aparılan islahatlara kölgə salan,
Azərbaycanın işgüzar nüfuzuna xələl gətirən neqativ halların aradan
qaldırılması, bu istiqamətdə işin təşkilinə görə cavabdeh olan dövlət
təsisatlarının məsuliyyətinin artırılması, əhalinin haqlı narazılığına səbəb
olan, sahibkarlığın inkişafına süni əngəllər yaradan, müxtəlif xidmət
sahələrində mövcud olan korrupsiya halları barədə vətəndaşların
müraciətlərinə təxirəsalınmadan baxılması ilə əlaqədar qarşıya konkret
vəzifələr qoyulmuş, rüşvətxorluğa və korrupsiya kimi neqativ təzahürlərə
qarşı daha ciddi mübarizə aparılması tələb edilmişdir.
Son dövrlər dövlət orqanlarının fəaliyyətində şəfaflığın və
səmərəliliyin artırılması məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
2011-ci ilin fevral və mart aylarında bir sıra fərmanlar imzalanmışdır. Bu
fərmanlar Daxili İşlər Nazirliyinin yol patrul xidməti və Gömrük Komitəsi
əməkdaşlarının sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, bu sahələrdə
xidmətlərin göstərilməsi zamanı prosedurların sadələşdirilməsi, bir sıra
xidmətlərin “vahid pəncərə” sistemi əsasında tətbiqinin həyata keçirilməsini
nəzərdə tutur.
Həmçinin, görülmüş tədbirlər sırasında 16 fevral 2011-ci il tarixdə
qəbul edilmiş “Normativ hüquqi aktlar haqqında” Azərbaycan
Respublikasının Qanunu ilə korrupsiyaya qarşı mübarizə ilə ələqədar
normativ hüquqi aktların ekspertizasının aparılması qaydasının müəyyən
edilməsini, Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə komissiyanın dəstəyi ilə dövlət
orqanları tərəfindən tətbiq edilən rüsüm və taariflər barədə məlumatlar
almaq məqsədi ilə “
www.rusum.az
” saytı, dövlət qrumlarının
nümayəndələrinin və vətəndaşların münasibətlərinin etik davranış
çərçivəsində tənzimlənməsinə dəstək vermək, bu sahədə maarifçilik və
məlumatlandırma məqəsədi ilə “
www.etika.az
” saytlarının yaradılmasını
qeyd etmək olar.
Təsadüfi deyil ki, dövlət başçısı cənab İlham Əliyev Azərbaycan
Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2011-ci ilin birinci rübünün sosial-iqtisadi
inkişafının yekunlarına həsr olunmuş iclasında korrupsiya və rüşvətxorluğa
qarşı mübarizənin gücləndirilməsinin artıq nəticələr verdiyini vurğulayaraq,
eyni zamandabu cür neqativ hallara qarşı mübarizənin daha genişmiqyaslı
və çoxşaxəli olmasını zəruri saymaqla, inzibati tədbirlərin daha da
gücləndirilməsi istiqamətində konkret göstərişlər vermişdir.
Prokurorluq orqanlarının əməkdaşları bundan sonra da göstərilən
yüksək etimadı doğrultmaq üçün bütün səylərini səfərbər edəcək, öz
vəzifələrinə məsuliyyətlə yanaşmaqla respublikanın digər hüquq mühafizə
orqanları ilə əlaqəli şəkildə korrupsiya hüquqpozmalarına qarşı daha ciddi
və səmərəli mübarizə tədbirlərinin həyata keçirilməsini təmin edəcəklər.
Dostları ilə paylaş: |