Mövzu 1: Büdcənin sosial- iqtisadi mahiyyəti və funksiyaları

 
9 
     Dövlət səhiyyə sistemi əsasən dövlət büdcəsi, eləcə də tibbi sığorta vasitələri , 
müəssisə,idarə,təşkilatların  gəlirlərindən  könüllü  ayırmalar,  hüquqi  və  fiziki 
şəxslərin  ianələri  və  istifadəsi  qanunvericiliyə  zidd  olmayan  digər  mənbələr 
hesabına maliyyələşdirilir. 
Dövlət səhiyyə sisteminin vəsaitləri: 
-  səhiyyənin  məqsədli  kompleks  proqramının  işlənib  hazırlanmasına  və  yerinə 
yetirilməsinə; 
- dövlət səhiyyə müəssisələrinin  maddi- texniki bazasının inkişafına; 
- müalicə- profilaktika və sanitariya- epidomoloji  müəssisələrin saxlanmasına; 
- güzəştli tibbi xidmətlərin göstərilməsinə; 
- tibbi və əczaçılıq işçilərinin hazırlanmasına və ixtisaslarının hazırlanmasına; 
- tibb elminin inkişafına və tədqiqinə; 
- epidemiyaların aradan qaldırılmasına yönəldilir. 
     Xəstələndikdə,  əmək  qabiliyyətini  itirdikdə  və  digər  hallarda  vətəndaşların 
tibbi- sosial yardım almaq hüququ vardır. 
     Tibbi və əczaçılıq işçilərinin, habelə elmi işçilərin , ali və orta tibb və əczaçılıq 
müəssisələrinin    professor-  müəllim  heyətinin    əmək  haqqı  onların    ixtisas 
dərəcəsinə,  sayına  və  yerinə  yetirdikləri    vəzifələrə  uyğun  olaraq  ödənilir    və  bu 
əmək müqavilələrində nəzərdə tutulur. 
     Tibbi  və  əczaçılıq  işçilərinin    əmək  şəraitləri  təhlükəli,  zərərli  amillərlə  bağlı 
olduqda    onlar  vəzifə  maaşlarına    əlavə  olaraq  kompensasiya  almaq,  eləcə  də 
qanunvericilikdə  müəyyən  edilmiş  digər  güzəştlərdən  istifadə  etmək  hüququna 
malikdirlər. 
     Əmək haqqının artırılmasına, əlavə ödənişlərin verilməsinə kompensasiyalar və 
güzəştlər  almaq  hüququna  malik  olan  tibb  işçilərinin  siyahısı  icra  hakimiyyəti 
orqanı tərəfindən müəyyən edilir. 
     Tibb  müəssisələri  əhaliyə  göstərilən  müvafiq  pullu  tibbi  xidmətlərin 
Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  icazə  verilmiş    diaqnostik,  profilaktik  və 
müalicə metodları  ilə təmin etməyə borcludurlar. 
     Tibb  müəssisələrinin    əlavə  maliyyələşdirilməsi  müəssisə,  təşkilat,  hüquqi  və 
fiziki  şəxslərə,  pullu    xidmətlərin  göstərilməsinə  görə  alınan    vəsaitlər  hesabına  
həyata  keçirilir.  Tibbi  xidmətlərin  qiymətləri    Səhiyyə  Nazirliyi  tərəfindən 
müəyyən edilmiş qayda üzrə tənzim edilir. Il ərzində indeksasiya gəlir- xərc smeta 
yenidən  dəqiqləşdirilir.  
KitabYurdu.az 
120

 
10 
     Səhiyyə  Nazirliyi  tərəfindən  təqdim  edilən  tibbi  xidmətlərin  qiymətləri 
respublika  üzrə  orta  qiymətlərdir.  Səhiyyə  müəssisə  rəhbərlərinə  əhalinin  sosial- 
iqtisadi    vəziyyətindən  asılı  olaraq  bu  qiymətləri  20%  artırıb-  azaltmaq  hüququ 
verilir.  Müstəsna  hallarda  tibbi  xidməti  qiyməti  göstərilən    hüquqlardan 
fərqlənərsə, razılaşdırılmaq üçün Səhiyyə Nazirliyinə təqdim edilməlidir. 
      Tibbi  fəaliyyətinin  subyektləri  arasında    münasibətlərində  tənzimlənməsində, 
onların hüquq və vəzifələrinin , bu fəaliyyəti  təşkilati- hüquqi əsaslarının müəyyən 
edilməsində 30 dekabr 1999- cu ildə qəbul edilmiş “ Özəl tibb fəaliyyəti haqqında” 
Azərbaycan Respublikası  Qanununun böyük əhəmiyyəti vardır. 
     Özəl tibb fəaliyyətinin  subyektləri dövlət və bələdiyyə səhiyyə müəssisələri ilə 
yanaşı,  səhiyyə  sahəsində  dövlət  siyasətinin  həyata  keçirilməsinə  və  əhalinin 
sağlamlığının qorunmasına  təminat verir. 
     Özəl tibb fəaliyyəti hüquqi və fiziki şəxslərin vəsaitləri, icbari və könüllü tibbi 
sığorta    vəsaitləri,  qanunvericiliklə  qadağan  olunmayan  digər  mənbələr  hesabına 
maliyyələşdirilir. 
     Özəl  tibb  fəaliyyəti  subyektlərinin  dövlət  təminatı  və  səhiyyənin  məqsədyönlü 
proqramlarının    həyata  keçirilməsində  iştirakı  onları  bu  işə  dəvət  edən(  razılıq 
verən)  müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanlarının  vəsaiti  və  icbari  tibbi  sığorta 
vəsaitləri hesabına maliyyələşdirilir. 
KitabYurdu.az 
121

Mövzu 11: Sosial müdafiə , sosial sığorta və sosial təminat xərcləri. 
 
1. Dövlətin sosial siyasətinin mahiyyəti və maliyyə təminatında büdcənin rolu. 
2. Sosial müdafiə, sosial sığorta və sosial təminatın təşkili əsasları. 
3. İcbari dövlət sosial sığortası və könüllü sosial sığorta. 
4.  Sosial  sığorta  və  sosial  təminatın  maliyyələşdirilməsinin  mənbələri.  Sosial 
sığorta xərcləri. 
5. Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə ödəmə. 
6. Əmək pensiyaları: yaşa görə , əlilliyə görə,ailə başçısının itirilməsinə görə. 
 
Ədəbiyyat 
1.Azərbaycan  Respublikası  regionlarının  2009-  2013-  cü  illərdə  sosial-  iqtisadi 
inkişafı. Dövlət Proqramı. 
2. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası.Bakı.Qanun 1999. 
3. Əmək pensiyaları haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. 
4. “Büdcə sistemi haqqında “Azərbaycan Respublikasının Qanunu.2002. 
5. Ş.Ş.Bədəlov,R.B.Məhərrəmov,F.Ə.Qurbanov. Büdcə sistemi. Bakı 2003. 
6. N.Novruzov,X.Hüseynov.Maliyyə.Bakı 2007. 
7.M.M.Sadıqov, S.Məmmədov. Maliyyə.Gəncə 2010. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
KitabYurdu.az 
122

     Sosial  siyasət,  Azərbaycan  Respublikasının  Konstitusiyası  və  digər 
qanunvericilik  aktları  ilə  tənzimlənən  və  əhalinin  hüquq  və  təminatlarını  həyata 
keçirməyə  imkan verən, dövlətin əsas istiqamətlərindən biridir. Bu cür hüquq və 
təminatların  həyata  keçirilməsi,  əhaliyə  sosial  müdafiə  xidmətlərin  göstərilməsini 
nəzərdə tutur. 
     Sosial  müdafiə  dedikdə  ,  xüsusilə  çətin  vəziyyətdə    olan  və  kənardan  kömək 
olmadan  yaşamaq  iqtidarında  olmayan  əhali  qrupunun  heç  olmazsa,  minimum 
tələbatını  təmin  etməyə  yönəldilmiş    dövlət  siyasəti  başa  düşülür.  Sosial 
müdafiənin  bu forması cəmiyyətin  iqtisadi və siyasi inkişafı ilə əlaqədar meydana 
çıxmış  və  inkişaf  edərək  hər  bir  dövlətin  imkan  və  maraqlarından  asılı  olaraq  
sosial müdafiə mexanizmi yaradılmışdır. 
     Azərbaycanda  sosial  müdafiə  sistemi  MBD  ölkələrinin  sistemlərinə  oxşar  olsa 
da,  ölkənin  sosial  durumu  bir  qədər  fərqlidir.  Dövlətin  himayəsində  milyonlarla  
qaçqın, Qarabağ müharibəsi əlili və çoxsaylı ailə var. Dövlət Sosial Müdafiə Fondu 
(  DSMF)  vətəndaşlara  pensiya,aztəminatlı  ailələrə    müxtəlif  müavinətlər  verir. 
Sosial xidmətlərin növlərinə aiddir: 
- uşaqlı ailələrə dövlət müavinətləri; 
- yaşa, əlilliyə, ailə başçısını itirməyə görə  pensiyalar; 
- işsizliyə görə müavinətlər; 
- Çernobıl AES – də baş vermiş qəzanın nəticələrinin aradan qaldırılması  
iştirakçılarına müavinətlərin ödənilməsi; 
- sair müavinətlər və kompensasiyalar. 
     Sosial  müdafiə  və  sosial  təminat  xərclərinin  ÜDM-də  xüsusi  çəkisi    ildən-ilə 
artmışdır. 
     Əhalinin  sosial  təminat  hüququ  müxtəlif  forma  və  metodlarla  həyata  keçirilir. 
Bununla  belə  hər  bir  dövlətdə    sosial  təminat  hüquq  sahəsində  vətəndaşların 
pensiya təminatı ən aparıcı yer tutmuşdur. 
     Azərbaycan  öz  müstəqilliyini  elan  etdikdən  sonra    qəbul  etdiyi  ilk  mühüm 
qanunlardan  biri  “Vətəndaşların  pensiya  təminatı  haqqında”  Azərbaycan 
Respublikası Qanunu olmuşdur. Həmin qanun 1993- cü il yanvarın 1- dən qüvvəyə 
minmişdir. Qanuna dəyişiliklər və əlavələr 13 iyun 1997- ci ildə qəbul olunmuşdur. 
Bu qanun iki mərhələdə: ilk mərhələ 1 avqust 1997- ci ildə və ikinci mərhələ isə 1 
avqust  1998-  ci  ildə  qüvvəyə  minmişdir.    Qanunda  əmək  pensiyaları    və  sosial 
pensiyaların növləri , onların şərtləri və ödənilməsi qaydası müəyyən edilmişdir.  
Aşağıdakı şəxslərin sosial müdafiəsi həyata keçirilir: 
KitabYurdu.az 
123

: wp-content -> uploads -> 2016
2016 -> Uğura İnan Dizayn cdr
2016 -> Gangguan Kepribadian Tingkat kompetensi 2
2016 -> Słowniczek obcych wyrazów występujących w tekście książki1
2016 -> Deja vu: Fingerprinting Network Problems
2016 -> Circadian Rhythms and Shift Work
2016 -> Konflikt oder Krise? Eine Definition
2016 -> Kontrakt om tilskud under Erasmus+ programmet til uddannelses- og praktikophold for elever I erhvervsuddannelserne
2016 -> Gambaran gaya hidup pada anggota komunitas