Mövzu 1: İnformatika fənni, predmeti və onun tərkib hissəLƏRI



Yüklə 2,08 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/46
tarix14.07.2018
ölçüsü2,08 Mb.
#55577
növüMühazirə
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   46

  9 

İstənilən xarici qurğudan maşının yaddaşına proqram daxil edilir. İdarəetmə qurğusu yaddaşdakı 

proqramı  nəzərə  alaraq  onun  icra  olunmasını  təşkil  edir.  Daxil  edilmiş  əmrlərə  uyğun  olaraq  riyazi-

məntiqi qurğu riyazi və məntiqi hesablamaları yerinə yetirir. Beləliklə hesablama maşını insanın köməyi 

olmadan hesablama işlərini həyata keçirir. 

Elektron lampalar üzərində qurulmuş bütün hesablama maşınlarını birinci nəslə aid edirlər. Bu 

nəsl hesablama maşınları 1945-1950-ci illəri əhatə edirlər. 

 

1948-ci  ildə  tranzistorun  ixtira  edilməsi,  bir  neçə  il  sonra,  təxminən  1955-ci  ildə  tranziızistorlar 



üzərində qurulmuş ikinci nəsil elektron hesablama maşınlarının yaranmasına gətirib çıxarmışdır. 

Üçüncü nəsil hesablama maşınları 1960-68-ci  illəri əhatə  edir. 1964-cü ildən başlayaraq inteqral 

sxemlərin  əsasında  qurulmuş    hesablama  maşınlannı  üçüncü  nəslə  aid  etmək  olar.  İnteqral  sxemlərin 

hesablama texnikasında istifadəsi hesablama maşınlarının ölçülərinin kiçilməsinə, etibarlığının artmasına, 

tələb etdiyi enerjinin azalmasma və s. texniki göstəricilərinin yaxşılaşdırılmasına səbəb oldu. 

1971-ci ildə ABŞ-da və digər inkişaf etmiş kapitalist ölkələrində yeni inteqral sxemlərdən istifadə 

etməklə  EHM-lər  ixtira  olunur.  Belə  inteqral  sxemlerin  daxilində  onlarla,  yüzlərlə,  hətta  minlərlə 

tranzistor elementi  yerləşdirmək mümkün olür. Onlara texnikada böyük  inteqral  sxenılər (BİS) deyirlər. 

BİS-in yaranması yeni nəsil - dördüncü nəsil hesablama maşınlarının, mikroEHM- (mikrokompüterlərin) 

yararanasına səbəb oldu. 

 Keçən əsrin sonuncu onilliyində inkişaf etmiş kapitalist ölkələrində  beşinci nəslə aid hesablama 

maşınları  barəsində  müxtəlif  layihələr  irəli    sürülmüş  və  işlənib  hazırlanmışdır.  Ümumiyyətiə  bu  nəsil 

hesablama  maşınlarının  yaradilması  layihəsi  1979-cu  ildə  Yaponiya  mütəxəssisləri  tərəfindən  irəli 

sürülmüşdür. Sonrakı illərdə belə layihələr ABŞ və Qərbi Avropa ölkələrində də işlənib hazırlanmışdır. 

Beşinci  nəsil  hesablama  maşınlarının  istifadəçi  ilə  öz  aralarında  yeni  münasibət  yaradacaqları  nəzərdə 

tutulmuşdur. 

Bu  nəsil  elektron  hesablama  maşınları  keçən  əsrin  90-cı  illərində  yaradılmışdır  və 

təkmilləşdirilməkdə  davam  etdirilir.  Beşinci  nəsil  hesablama  maşınlarında  biliklərin  səmərili  işlənməsi 

sisteminin  yaradılmasına  imkan  verən  onlarla  paralel  işləyən  mikrorosessorlardan,  həmçinin  eyni 

zamanda  onlarla  əmr  proqramlärını  həyata  keçirə  bilən  paralel  (vektor)  quruluşlu  daha  mürəkkəb 

mikroprosessorlardan geniş istifadə edilmişdir. 

Gələcəkdə  altıncı  nəslə  aid  hesablama  maşınlarımn  hazırlanması  və  ,        tətbiqi      nəzərdə   

tutulmuşdur.   Belə   hesablama   maşınlannda   müasır , kompüterlərin imkanlarından kənarda olan, həll 

edilməsi çətinlik törədən   bütün məsələlərin həll oluranası nəzərdə tutulur. 

 Altıncı nəsil hesablama maşınları öptık-elektron elementləri bazası üzərində qurulacaq və onların 

işləmə sürəti çox böyük olacaqdır. Onların   işləməsi üçün lazım olan enerjini elektronlardan daha sürətli 

olan fotonlar həyata keçirəcəkdir. 

Altıncı  nəsil  kompüterlər  təbii  dili  başa  düşməlidir.  Bunun  üçün  onların  "çox  şeyi  bilmələri  və 

bacarmaları" lazımdır. Biliklərə malik olaraq onları işləyib təhlil etmək, istifadəçinin istənilən sorğusuna 

ləngimədən və ətraflı cavab vermək və s. üçün kompüterlerin işləmə sürətlərinin yüksək olması vacibdir. 

Mütəxəssislər  tərəfindən  təxmini  hesablanmışdır  ki,  yerinə  yetirəcək  bütün  işləri  dəqiq  həyata 

keçirməkdən  ötrü  onlar  bir  saniyədə  trilyonlarla  əməliyyatı  (müasir  dövrdə  istifadə  edilən  fərdi 

kompüterlərdən milyonlarla dəfə  çox) aparmalıdırlar.  İntelektual,  yəni  şüurlu kompüterlərin  yaradılması 

üçün də ciddi elmi tədqiqatlar aparılır. Kompüterlərin şüurunu insanın şüurundan fərqləndirməkdən ötrü 

onu  süni  intellekt  adlandırmaq  qəbul  olunmuşdur.  Altıncı  nəsil  kompüterlərdə  informasiyamn 

işlənməsinin insan beynində olduğu kimi həyata keçirilməsi məsələsi tədqiqatçılar arasında böyük marağa 

səbəb  olmuşdur.  Nəticədə  çox  mikroprosessorun  («neyron»un)  birgə  işləyəcəyi  kompüterlərin 

yaradılması  nəzərdə  tutulur.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  mikroprosessorların  informasiyam  təhlil  etmə 

sürətləri  neyronunkuna  nisbətən  aşağı  olmasma  baxmayaraq  onlarm  birgə  işləməsi  nəticəsində 

hazırlanacaq  kompüterlərin  məhsuldarlığım  xeyli  artırmaq  mümkün  olacaqdır.  Bu  nəslə  aid  olan  optik 

elementlər əsasmda yaradılan kompüterlərə də böyük ümüdlər bəslənilir. Elmi tədqiqatlar əsasında nəzəri 

hesablamalar  göstərir  ki,  optik  kompüterlər  bir  saniyə  ərzində  yüzlərlə  trilyon  əməliyyat  yerinə  yetirə 

biləcəklər.  Belə  kompüterlərdə  ən  mürəkkəb  məsələləri  həll  etmək  mümkün  olacaqdır.  Bu  nəslə  aid 

hazırlanan kompüterlərdə digər istiqamət molekulyar biologiyanın tətbiqi ilə bağlıdır. Belə kompüterlərin 

tərkibində molekulyar və molekul qruplarından istifadə etmək nəzərdə tutulmuşdur.  

Müasir hesablama sistemlərini əsasən üç böyük sinfə bölmək olar: 

1.

 

Mini - EHM (buraya fərdi kompüterlər də daxildir). 




  10 

2.

 



Meynfreym  

3.

 



Superkompüterlər. 

Fərdi  kompüterlər  və  onların  quruluşu  ilə  ayrıca  tanış  olacağıq.  Meynfreym  –  ümumi  məqsədli 

universal  elektron-hesablama  maşınıdır.  70-ci  illərdə    dünya  kompüter  parkının    böyük  hissəsini 

meynfreym    kompüterləri    təşkil  edirdi.  Fərdi  kompüterin  inkişafı    ilə  əlaqədar  olaraq  meynfreymlərin 

tətbiq  sahələri  azalmağa  başladı.  Buna  baxmayaraq  bu  kompüterlərdən    müdafiə,  maliyyə  və  sənaye 

sahələrində  geniş  istifadə  olunur.  Meynfreym  kompüterləri    böyük,  mürəkkəb  hesablamalar  aparmaqla 

yanaşı  özünə  çoxlu  sayda  terminal  birləşdirir.  Təyyarə  və  qatarlara  sərnişin  biletlərinin  satışını 

mərkəzləşdirilmiş qaydada ilə həyata keçirən hesablama sistemlərində meynfreymlərdən istifadə olunur.   

Superkompüter  –  çox  prosessorlu  elektron-hesablama  sistemidır.  İlk  supekompüter    amerikalı 

mühəndis-elektronçu  Seymur  Krey  tərəfindən  1975-ci  ildə  yaradılmışdır.  Superkompüterlərdə    çoxsaylı 

mikroprosessorların  paralel  işlənməsi  nəticəsində  yüksək    məhsuldarlığı  əldə  etmək  olur. 

Superkompüterlərin  qiyməti    100  milyonlarla  dollarlarla  ölçülür.  Bu  kompüterlərdən  böyük  həcmli 

problem  məsələlərin  həllində  istifadə  edilir.  Belə  məsələlərə  qalaktikanın  öyrənilməsi  kosmik  və  nüvə 

tədqiqatlarını və s. aid etmək olar. 

EHM-larının  təsnifatında  da  qeyd  olunduğu  kimi  hal-hazırda  ən  geniş  istifadə  olunan  EHM-ları 

fərdi EHM-larıdır. Başqa sözlə kompüterlər müasir həyatın müxtəlif sahələrində geniş tətbiq imkanlarına 

malikdir. 

 

MÖVZU 2. KOMPÜTER, ONLARIN TƏRKIBI VƏ STRUKTURU. FƏRDI KOMPÜTERLƏ- 

                    RIN QURULUŞU VƏ ONLARA QOŞULA BILƏN TEXNIKI VASITƏLƏR.  

                    PROQRAM TƏMINATI. SISTEM, TƏTBIQI VƏ INSTRUMENTAL PROQ- 

                    RAMLAR 

 

Kомпцтерляр  йалныз  харижи  юлчцляриня  эюря  дейил,  ейни  заманда 



функсионал  имканларына  эюря  дя  бир-бириндян  фярглянирляр.  Фярди 

компцтерлярин  структур  схеми  ашаьыдакы  шякилдя  эюстярилмишдир.  (шякил 

1.) 

Fərdi kompüterlərin quruluşu aşağıdakı kimidir: 



-

 

əsas aparat hissəsini özündə birləşdirən sistem bloku. Bloka qida bloku, ana lövhə (ana plata), 



mikriprosessor, mikrosxemlər, yaddaşlar, sərt disk, elastiki (yumşaq) disk sürücüsü, CD ROM, DVD və s. 

daxildir; 

-

 

Mətn və qrafik məlumatı özündə əks etdirən monitor (displey); 



-

 

Istifadəçi  tərəfindən  istənilən  informasiyanı  fərdi  kompüterə  daxil  etmək  üçün  əlaqə  qurğusu 



olan klaviatura

-

 



Monitorun ekranı  üzərində  yerləşən xüsusi göstərici- kursoru ekran boyu istənilən istiqamətdə 

hərəkət etdirən MOUSE qurğusu

-

 

Fərdi  kompüterin  periferiya  qurğuları  (əlavə  qurğular)-  printer,  skaner,  plotter,  strimmer, 



rəqəmli kamera və s. 

Fərdi kompüterlər masaüstü, portotiv və ovuc kompüterləri kimi bölünürlər. 



Sistem bloku: 

Sistem bloku  kompüterdə istifadə edilən texniki qurğuların əsas birləşmə qovşağı olub, daxilində 

iş  üçün  lazım  olan  ən  əhəmiyyətli  hissələr,  xaricdə  isə  bloka  qoşulan  əlavə,  xarici  qurğular  yerləşir. 

Kompüterin sistem blokuna xaricdən qoğulan qurğularına periferiya qurğuları deyilir. Periferiya qurğuları 

fərdi  kompüterdə  köməkçi  əməliyyatları  yerinə  yetirmək  üçün  istifadə  edilir  və  aşağıdakı  kimi 

qruplaşdırılırlar: 

-verilənləri daxil edən qurğular (klaviatura, xüsusi manipulyatorlar, skaner və rəqəmli kameralar); 

-verilənləri xaric edən qurğular (skanerş plotter); 

-verilənləri saxlayan qurğular (strimmerlər, toplayıcılar və maqnitooptik qurğular); 

-verilənləri mübadilə edən qurğular (faks-modemlər və şəbəkələr); 

Masaüstü kompüterlərin sistem blokları üfiqi (desktop) və şaqulu (mini-tower, biq tower) formada 

istehsal edilirlər.  

Sistem  bloku  daxilində  yerləşən  qida  bloku  xətdən  alınan  gərginliyi  daxildəki  qurğular  arasında 

lazımi şəkildə bölüşdürür. 




Yüklə 2,08 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   46




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə