Mövzu BİM sistemində beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birləşmiş Millətlərin Sənaye İnkişafı üzrə Təşkilatı (YUNİDO)
siyasi tövsiyələri sırasında inkişaf məsələləri üzrə (xüsusilə milli və beynəlxalq səviyyələrdə “optimal idarəetmə” sahəsi üzrə), bazar məsələləri və onun iqtisadi inkişafın məqsədlərinin reallaşdırılmasında rolu üzrə, yoxsulluq probleminin yüngülləşdirilməsi məsələləri üzrə, insan resurslarının inkişafı məsələləri üzrə, inkişafın əhəmiyyətli amilləri kimi demokratiya və insan haqları məsələləri dialoqun keçirilməsi təkliflərini göstərmək olar. Ticarət və ekologiya arasında qarşılıqlı əlaqənin nəzərə alınması ilə “dayanıqlı inkişaf”ın təmin edilməsinin zəruriliyi xüsusi olaraq qeyd edilib. 1996-cı ildə Midrandda (CAR) keçirilən 9-cu sessiya “dünya iqtisadiyyatının qloballaşması və liberallaşması şəraitində artıma və dayanıqlı inkişafa dəstək” mövzusuna həsr edilmişdi və YUNTAD-ı inkişaf etməkdə olan ölkələrin (xüsusilə daha az inkişaf etmişlərin), həmçinin keçid iqtisadiyyatlı ölkələrin beynəlxalq iqtisadi sistemə daha tam inteqrasiyası üçün dəstək verməyə istiqamətləndirdi. Konfrans “Artım və inkişaf məqsədilə partnyorluq” adlı yekun sənəd qəbil etdi. Sənəddə yuxarıda göstərilən məsələlərlə yanaşı, qloballaşma proseslərinin müxtəlif iqtisadi inkişaf səviyyələrinə malik ölkələrə fərqli təsirləri qeyd olunur və inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında, inkişaf etməkdə olan ölkələrin özlərinin arasında, həmçinin inkişaf proqramlarının həyata keçirən ölkələrin dövlət və özəl sektorları arasında sıx əməkdaşlığın vacibliyi vurğulanırdı. Midrand sessiyasında həmçinin qeyd edilmişdi ki, müəyyən mənada YUNKTAD heç də yaxşı günlərini yaşamır. Belə ki, YUNKTAD və ÜTT arasında müəyyən mənada ziddiyyətlər mövcuddur. ÜTT ticarət siyasətinin qlobal məsələlərini həll etsə də heç də bütün dövlətlər bu təşkilatın üzvü deyillər. Bununla yanaşı, YUNKTAD-da olan bürokratik sistem dünya ticarətinin mürəkkəb məsələlərini səmərəli həll etməyə imkan vermir. Lakin, Midrandda belə bir qərara gəlindi ki, dünya ictimaiyyəti hələ ki YUNKTAD-a ehtiyac duyur. Bu təşkilat universal xarakter kəsb edir və inkişaf kontekstində ümumi ticarət-siyasi prinsiplərin işlənməsi ilə məşğul olmalıdır. ÜTT isə sırf ticarət məsələlərini həll etməlidir. 2000-ci iln fevralında Banqkokda (Tailand) keçirilən 10-cu sessiya zamnı qəbul ediln bəyannamədə əsasən qloballaşmanın doğurduğu nəticələrə (bu prosesin iqtisadi inkişaf müsbət və mümkün mənfi təsirləri) diqqət yetirilirdi. Qəbul edilən sənədin ümumi məğzi bundan ibarətdir ki, qloballaşma iqtisadi artım və inkişaf üçün güclü və dinamik qüvvədir, lakin ona müəyyən dərəcədə təsir edilməlidir ki, o, “beynəlxalq səviyyədə uzunmüddətli və balanslaşdırılmış artımın
əsasını qoysun”. Bununla əlaqədar, Banqkok konfransının iştirakçıları milli səviyyələrdə həyata keçirilən siyasətlə beynəlxalq səviyyədə həyata keçirilən siyasi tədbirlər arasında daha dolğun razılaşdırmanın təmin edilməsinin vacibliyini qeyd edirdilər. Bu ilk növbədə, milli hökumətlər tərəfindən həyata keçirilən makroiqtisadi və sahələr üzrə siyasətlərə və beynəlxalq təşkilatlar, agentliklər və iqtisadi qruplaşmalar tərəfindən həyata keçirilən siyasətlərə aiddir. Fəaliyyətinin çoxtərəfli əsasda quran müxtəlif beynəlxalq institutların işlərinin daha səmərəli koordinasiyası da vacib məsələdir. 2004-cü ilin iyununda Sao-Paoloda (Braziliya) keçirilən 11-ci sessiya iqtisadi artım və inkişaf məqsədilə milli inkişaf strategiyaları və qlobal iqtisadi proseslər arasında ardıcıllığın genişləndirilməsi mövzusunda həsr edilmişdi. Bu mövzudan çıxış edilərək sessiya zamanı ticarət, investisiya, maliyyə, texnologiya və inkişafla əlaqədar digər mövuzlar üzrə dəyirmi masalar təşkil edilib. Müzakirələr zamanı ticarətin inkişaf məqsədlərinə xidmət etməsinin təmin edilməsi yolları diqqət mərkəzində olub və istehsal sektorunda rəqabət qabiliyyətliliyin artırılması məsələsinin vacibliyi vurğulanıb. YUNKTAD-ın fəaliyyətinin nəticələrini xarakterizə edərək, qeyd etmək lazımdır ki, təşkilatın bir çox qərarları və sənədləri tövsiyə xarakterli olublar. Bununla belə, YUNKTAD konkret və praktiki əhəmiyyətli nailiyyətlər də əldə edib. Onlar sırasında şağaıdakıları göstərmək olar: 1.
Ümumi imtiyazlar sistemi haqqında saziş (1971-ci il). Inkişaf etməkdə olan ölkələr tərəfindən sənayecə inkişaf etmiş ölkələrə güzəştli ixrac rejimini nəzərdə tutur (ildə təxminən 70 milyard dollar məbləğində). 2.
Məhdudlaşdırıcı işgüzar praktikaya nəzarət üzrə şoxtərəfli əsasda razılaşdırılmış prinsiplər və qaydalar haqqında saziş (1980-ci il). 3.
(1989-cu il). 4.
Beynəlxalq əmtəə (kakao, şəkər, kauçuk, cutu və cutu məhsulları, tropik ağaclar, buğda) sazişləri. Bu sazişlər əsasında müvafiq beynəlxalq təşkilatlar fəaliyyət göstərirlər. Bir sıra əmtəə sazişləri xammal əmtəələri üçün inteqrasiya edilmiş proqramın (XƏİP) reallaşdırılması zamanı imzalanıblar. Bu proqramın işlənməsi barədə qərar 1976-ci ildə qəbul edilib.
5.
Xammal əmtəələri (dəmir filizi, volfram, nis, nikel) üzrə hökumətlərarası tədqiqat qrupları. Bu qrupların işində həm istehsalçı, həm də istehlakçı ölkələr iştirak edirlər. 6.
(1989-cu il). Bu fond beynəlxalq bufer xammal ehtiyatlarının (bu ehtiyatlar bazarın sabitləşdirilməsi və qiymətlərin tarazlaşdırılması üçün istifadə edilir) yaradılmasını, ayrı- ayrı xammal əmtəələri üzrə tədqiqatların həyta keçirilməsini maliyyələşdirir. 7.
İnkişaf etməkdə olan ölkələrin borclarının ödənməsi şərtlərinin yüngülləşdirilməsi haqqında saziş. 50-dən artıq inkişaf etməkdə olan ölkə borclanmadan azad olma imkanından istifadə etmişlər. Bu məbləğ 6,5 milyard dollar təşkil edib. 8.
Borcun restrukturizasiyası sahəsində beynəlxalq hərəkətlərin rəhbər prinsiplərinin işlənməsi (1980-ci il). 9.
10.
BMT-nin dəniz nəqliyyatı sahəsində konvensiyalarının işlənməsi: xətti gəmiçilikdə davranış qaydaları haqqında (1974-cü il), beynəlxalq dəniz yük daşımaları haqqında (1980- ci il), beynəlxalq qarışıq yük daşımaları haqqında (1980-ci il), gəmilərin qeydiyyatı şərtləri haqqında (1986-cı il), saxlama və ipoteka girovu dəniz hüququ haqqında (1993-cü il). YUNKTAD-ın fəaliyyətinin əsas istiqamətlərindən biri də tarnsmilli şirkətlər üzrə proqramın reallaşdırılması çərçivəsində görülən işdir. Bu Proqram YUNKTAD tərəfindən 1993- cü ildən etibarən investisiyalar, texnologiyalar və müəssisələrin inkişafı şöbəsi vasitəsilə yerinə yetirlir. YUNKTAD çərçivəsində həmçinin investisiyalar, texnologiyalar, maliyyə məsələləri üzrə Komissiya da fəaliyyət göstərir. Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin çoxtərəfli tənzimlənməsi sisteminin formalaşmasına və inkişafına BMT-nin 14 ixtisaslaşmış təsisatı da müəyyən təsir göstərir. Bu təşkilatların əksəriyyəti barəsində əvvəlki mövzularda geniş məlumat verildiyindən burada yalnız onların bəzilərinin fəaliyyətinə toxunulacaqdır. Birləşmiş Millətlərin Sənaye İnkişafı üzrə Təşkilatı (YUNİDO) BMT-nin ixtisaslaşmış təsisatı olmaqla inkişaf etməkdə olan ölkələrin sənayeləşməsinə dəstək məqsədilə yaradılıb. Bu təşkilat milli və beynəlxalq resursların mobilizasiyası yolu ilə inkişaf etməkdə olan ölkələrin sənaye inkişafına nail olmaq istəyir. YUNİDO 1966-cı ildə yaradılıb. Ali orqanı iki ildə bir dəfə Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|