Mövzu Mikroiqtisadiyyata giriş

0 Q^s Q^qb Q^* D


Şəkil 2.10 “Qara bazarın” yaranması.

Şəkildə E_qb nöqtəsinə kölgə qiyməti uyğun gəlir. Deməli, həmin qiymət azad rəqabətli bazarda müvazinətlik qiymətindən yüksəkdir. SS və SS₁ təklif əyrilərinin fərqləri satıcıların əmtəəni açıq ticarətə deyil, qeyri-leqal bazarlara verməsi ilə əlaqədar risklərinin haqqını təşkil edir. Beləliklə, qiymət qoymanın bazar mexanizminin yuxarı və ya aşağı hədlə məhdudlaşdırmasından asılı olmadan inzibati tənzimlənmədə realizə olunan əmtəələrin həcminin ixtisarına səbəb olur. Bazar qiymətinin qoyulmasına inzibati müdaxilə bəzən gizli iqtisadiyyatın formalaşması və inkişafına şərait yaradır.

Dövlətin bazar proseslərinə təsiri üsullarından biri də əmtəə bazarına müraciət edənlərin sayının tənzimlənməsidir. Bazar iqtisadiyyatı inkişaf etmiş ölkələrdə belə alətlərə lisenziya və kvotalar aid edilir. Belə alətlər satılan və ya alman, xüsusilə ixrac-idxal əməliyyatlarında nemətlərin maksimal mümkün olan miqdarmı təyin edir. Aydındır ki, onlar azad bazardakı müvazinətli miqdardan az olmalıdır, çünki əks halda məhdudiyyət heç bir təsir göstərməz. Bu halda kvota həcminə nail olduqda, kvota verilmiş əmtəənin təklif əyrisi şaquli xarakterli olub, onun qiyməti azad bazardakı müvazinətli qiymətə nisbətən yuxarı olur. Deməli, satılan əmtəənin miqdarı müvazinətli səviyyədən az olacaqdır. Dövlətin bazar müvazinətliyinə təsirinin təhlilini yekunlaşdıraraq, qeyd edək ki, heç bir ölkə ondan imtina etmir. Lakin bu halda inzibati müdaxilənin nəticələrini düzgün müəyyən etmək vacibdir və seçilən alətlər nəzərdə tutulan məqsədlərə müvafiq olmalıdır. Tələb və təklif modeli ilə bazar qiymətlərinin tənzimlənməsinin müxtəlif proqramları və onların xərclərinin nəticələrini görmək olar.

Əsas anlayışlar.

Bazar

Bazar mexanizmi

Tələb

Tələbin həcmi

Alınmanın həcmi

Tələb cədvəli

Tələb əyrisi

Tələb qanunu

Təklif

Təklifin həcmi

Satışın həcmi

Təklif əyrisi

Təklif qanunu

Tələb artıqlığı (defisit)

Təklif artıqlığı (artıqlıq)

Bazar müvazinətliyi

Müvazinətli həcm və qiymət

Qarşılıqlı əvəz olunan əmtəələr

Qarşılıqlı tamamlanan əmtəələr

Normal əmtəə

Aşağı keyfiyyətli nemət və ya aşağı keyfiyyətli əmtəə İstehlakçılar bazarı İstehsalçılar bazarı Vergi və subsidiyalar Qiymətin yuxarı və aşağı həddi Gizli iqtisadiyyat ("qara bazar")

Özünü yoxlama sualları

Bazarların təsnifatı və fəaliyyət mexanizmi

Tələb və ona təsir edən amillər

Tələb qanunu və tələb əyrisi

Təklif və ona təsir edən amillər

Təklif qanunu və təklif əyrisi

Tələb və təklifin qarşılıqlı əlaqəsi. Bazar qiyməti

Stabil və dayanaqsız müvazinətlik

Bazarın müvazinətliyinin tənzimlənməsi vasitələri
Mövzu 3.Elastiklik və bazarın adaptasiya prosesi.