Mövzusunda magistr dissertasiyasi
II Fəsil. Azərbaycanda beynəlxalq ticarət münasibətlərinin indiki durumu və onun qiymətləndirilməsi
Yüklə 0,53 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.2.Respublikada beynəlxalq ticarət münasibətlərinin indiki durumu və onun qiymətləndirilməsi
II Fəsil. Azərbaycanda beynəlxalq ticarət münasibətlərinin indiki durumu və onun qiymətləndirilməsi 2.1.Beynəlxalq ticarət münasibətlərinin əsas istiqamətləri və onları xarakterizə edən cəhətlər Hazırda qloballaşma şəraitində getdikcə dövlətlərin bir-birindən asılılığının güclənməsi və dünya əmək bölgüsündə iştirakı hər şeydən əvvəl qeyd olunan həmin respublikanın xarici iqtisadi fəaliyyətinin konseptual bazasının işlənib hazırlanmasından asılıdır. Qeyd etməliyik ki, indiki dünya təcrübəsinin və bütövlükdə, BİM-in nəzəri bazasının sistemli təhlili yuxarıda qeyd olunanların obyektiv xarakter daşıdığını göstərir. Beləki, beynəlxalq ticarət dövlətlərin xarici iqtisadi münasibətlərinin reallaşdırılmasının əsas mexanizmi kimi çıxış edir. Son 40 il ərzində dünya mal dövriyyəsi 15 dəfə, istehsal isə cəmi 6 dəfə artmışdır. Hazırda beynəlxalq ticarət konsepsiyasının inkişaf dövrləri iki dövr üçün işlənib hazırlanır:
Keçid dövrünün beynəlxalq ticarət konsepsiyasının əsas hədəfi respublikada bazarların yaradılması və qeyd olunan həmin keyfiyyət aspektlərində real bazar münasibətlərinin təşəkkül tapması üçün şəraitin formalaşdırılması olmuşdur. Respublikada real bazar münasibətlərinin təşəkkül tapması prosesi başa çatdıqdan sonra respublikada həm sosial iqtisadi siyasətin genişlənməsi, həm də cəmiyyətin siyasi təşkilində köklü dəyişikliklər baş verməklə yanaşı respublikanın dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası baş verəcəkdir. Respublikanın beynəlxalq ticarət konsepsiyası bütövlükdə iqtisadi təhlükəsizlik konsepsiyasının tərkib elementi kimi nəzərdən keçirilməli və formalaşdırılmalıdır. Belə ki, dövlətin iqtisadi təhlükəsizlik sisteminin yaradılması və möhkəmləndirilməsi başlıca olaraq ticarətin təşkili və inkişafından bilavasitə asılıdır. Belə ki, iqtisadi münasibətlərin getdikcə genişlənməsi respublikanın həm iqtisadi təhlükəsizlik konsepsiyasında, həm də beynəlxalq ticarətdə əsaslı dəyişikliklər tələb edir. Dünya dövlətlərinin təcrübəsi onu göstərir ki, dövlətlərin inkişaf yollarının seçilməsi sоn dərəcə əsas məsələlərdən biridir. Ümumiyyətlə, milli iqtisadiyyatın xarici amillərlə sıx əlaqəliliyi və qarşılıqlı asılılığı baxımından 3 inkişaf modelini fərqləndirmək olar:
Göstərilən bu, qeyd olunan modellərdən hər hansı birinin seçilməsi öz mahiyyəti etibarı ilə beynəlxalq ticarət konsepsiyasının formalaşdırılması deməkdir. Bu, qeyd olunanna görə də respublikanın indiki potensialı baxımından onların hansının daha mütərəqqi və məqsədətam uyğun olduğunu araşdırmaq vacibdir. Beləliklə, ixrac yönümlü inkişaf indiki dünya iqtisadi münasibətlər sistemində əsas yer tutan modellərdən biridir və milli iqtisadiyyatın qeyd olunan istiqamətdə inkişafını tələb edir. Lakin hər hansı bir respublikanın bu, qeyd olunan modeli tətbiq etməsi üçün aşağıda qeyd olunan bir sıra məsələlərin həlli vacibdir:
Beləki, ixrac prоsesinin əsas hissəsinin yönəldiyi xarici bazarlara əməli yardım edilməsi prоblemi meydana çıxır ki, bu, qeyd olunan da qlobal qarşılıqlı asılılığı yeni keyfiyyət aspektləri kimi səciyyələndirə bilər. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, beynəlxalq ticarət siyasətinin ağırlıq mərkəzi kimi idxal əvəz edəcək istehsal sahələrinin təşkili modelinin də bir sıra nöqsanları vardır. Əlbəttə ki, iqtisadi təhlükəsizik baxımından bir sıra mal və mal qrupları üzrə idxal asılılığına son qoyulması əsas məsələlərdən biridir. Lakin bütün məhsul və xidmətlər üzrə idxalı əvəz edəcək istehsal sahələrini inkişaf etdirmək həm indiki potensial, həm də sosial-iqtisadi effektivlik baxımından qeyri-olar. Adətən idxalı əvəz edəcək istehsal sahələrinin təşkili iri sərmayə layihələrinin həyata keçirilməsini tələb edir. Başqa bir tərəfdən isə respublikanın müxtəlif istehsal vasitələri ilə təchiz dərəcələri arasındakı fərq öz-özlüyündə beynəlxalq ticarətin strukturunu təyinləşdirmək imkanı verir ki, bu, qeyd olunannun da heç bir əsas olmadan dəyişdirilməsi beynəlxalq ticarət sahəsində böyük itkilərlə nəticələnə bilər. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, beynəlxalq ticarət siyasəti dövlət siyasətinin əsas tərkib hissələrindən biridir. Hətta, son dövrlərdə İEÖ-in xarici siyasət idarələri də dünya iqtisadi əlaqələrdə, xüsusi ilə beynəlxalq ticarət münasibətlərinin tənzimlənməsində yaxından iştirak edirlər. Eyni zamanda xarici iqtisadi məsələlərin kompleks xarakteri, onların ümumi iqtisadi inkişafla sıx bağlılığı bəzi dövlətlərdə xüsusi təşkilatlararası orqanların yaranmasına gətirib çıxarır. Beynəlxalq ticarət və ümumiyyətlə xarici iqtisadi əlaqələrin təşkilati quruluşu üzrə dünya dövlətlərinin təcrübəsinin təhlili onu göstərir ki, beynəlxalq ticarət siyasətinin, eləcə də xarici iqtisadi fəaliyyətin effektiv həyata keçirilməsi üçün bu, qeyd olunan istiqamətdə zəruri olan təşkilat strukturları – nazirliklərarası xarici iqtisadi əlaqələr komitəsi, dünya iqtisadiyyat kooperasiyası və s. yaradılmalıdır. Lakin bu, qeyd olunan heç də beynəlxalq ticarət münasibətlərinin bütövlükdə dövlət inhisarında olduğu mənasına gəlmir. Qeyd edildiyi kimi, xarici iqtisadi fəaliyyətin inhisarlaşdırılması və eyni zamanda daxili bazarda əlaqələrin sərbəstləşdirilməsi real bazar münasibətlərinin təşəkkülü istiqamətində bir sıra məsələlərin yaranmasına səbəb ola bilər. İEÖ – in beynəlxalq ticarət siyasəti sahəsindəkı təcrübəsi onu göstərir ki, bu, qeyd olunanrada iki istiqamət özünü büruzə edir: Azad ticarət siyasəti - Azad ticarət siyasəti dövlətin beynəlxalq ticarətə minimal müdaxiləsi və onun azad bazar qüvvələri, tələb və təklif əsasında inkişaf etməsidir. 2. Proteksionizm - Proteksionizm siyasəti zamanı isə ticarət siyasətinin tarif və qeyri-tarif vasitələrindən yararlanmaqlə daxili bazarın xarici rəqabətdən müdafiəsi siyasəti həyata keçirilir. Proteksionizm birtərəfli, ikitərəfli və çoxtərəfli ola bilər. Birtərəfli tənzimlənmə dedikdə respublikanın dövlət tənzimlənməsi vasitələrindən birtərəfli qaydada, ticarət tərəfdaşları ilə razılaşdırmadan və ya məsləhətləşmələr etmədən istifadəsi qəbul edilir. Adətən birtərəfli tədbirlər başqa dövlətlərin analoji addımlarına qarşı atılır və ticarət tərəfdaşları arasında siyasi gərginliyin yaranmasına gətirib çıxarır. İkitərəfli tənzimlənmə zamanı ticarət siyasəti tədbirləri ticarət tərəfdaşları olan dövlətlər arasında razılaşdırılır. Çoxtərəfli tənzimlənmə zamanı isə ticarət siyasəti çoxtərəfli müqavilələr əsasında razılaşdırılır və tənzimlənir. Bu, qeyd olunanndan başqa beynəlxalq ticarətdə proteksionizmi müdafiə edənlər isə bir sıra faktorları irəli sürürlər. Belə ki, onlar proteksionizmin milli təhlükəsizlik, iqtisadi artım, strateji ticarət siyasətlərinin həyata keçirilməsi, dempinqin qarşısının alınması üçün zəruri olduğunu bildirirlər. Başqa səbəblər kimi isə onlar respublikada məşğulluğun səviyyəsinin yüksəldilməsi, ticarət şəraitinin yaxşılaşdırılması və xarici bazarlarda rəqabətliyinin artırılmasını göstərirlər. Qeyd edilməlidir ki, indiki dövr ərzində proteksionizm adətən nisbətən dar sahələrdə təmərküzləşir. İEÖ bu, qeyd olunan siyasəti əsasən sənaye əmtəələrinə, İEOÖ isə ənənəvi ixrac əmtəələrinə münasibətdə tətbiq edirlər. Proteksionizm meyllərinin inkişafı proteksionizmin bir neçə formasını ayırmğa imkan verir:
Beynəlxalq ticarət istiqamətində dövlətin yerinə yetirməli olduğu əsas vəzifə ixrac əmtəələrini dünya bazarlarında daha rəqabət qabiliyyətli etmək yolu ilə onlara xarici bazarlara daha çox məhsul çıxartmaq imkanı yaratmaqdan ibarətdir. Başqa əsas bir məsələ isə xarici əmtəələri daxili bazarda daha az rəqabət qabiliyyətli etməklə idxalı məhdudlaşdırmaqla əlaqəlidir. Bu, qeyd olunan baxımdan beynəlxalq ticarət siyasətinin vasitə və formalarının çoxçeşidli və əhatəli olması dövlətin yuxarıda sadalanan maraqlarını həyata keçirməsinə müsbət təsir göstərir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, beynəlxalq ticarətin dövlət tənzimlənməsinin vasitələri və ya alətləri öz xarakteri üzrə tarif vasitələrinə (gömrük tarifinin istifadə olunmasına əsaslanır) və qeyri-tarif vasitələrinə (bütün başqa metodları özündə cəmləşdirir) bölünür. Belə bir məsələni də qeyd edə bilərik ki, dövlətin ticarət siyasətinin xarakteri proteksionist, mülayim və ya açıq (azad ticarət) ola bilər. Dövlətin ticarət siyasətinin xarakteri həm indiki tarif rejimini, həm də kəmiyyət məhdudiyyətləri rejimini nəzərə almaqla təyin edilir. Bu, qeyd olunanndan başqa ticarət siyasətinin bu, qeyd olunan və ya başqa alətindən istifadə etməyə qərar verərkən onun respublikanın ticarət siyasətinə təsirini və ticarət tərəfdaşları tərəfindən mümkün cavab tədbirlərini nəzərə almalıdır. Ticarət siyasəti tədbirlərinin qiymətləndirilməsi üçün hökumətlər öz praktiki fəaliyyətlərində 1985-ci ildə İqtisadi Tərəfdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı tərəfindən hazırlanmış sorğu kitabçasından geniş istifadə edirlər. Bu, qeyd olunan kitabçaya görə, hər hansı bir aləti tətbiq etməzdən əvvəl aşağıdakı qeyd olunan məsələlərə cavab verilməlidir:
Bu, qeyd olunannlar isə sonda respublikanın beynəlxalq ticarət siyasətinin daha da asanlaşdırılması və sərbəstləşdirilməsi sayəsində beynəlxalq ticarət həcminin artmasına, ixrac və idxalın strukturunun diversifikasiyasına xidmət etməlidir. Respublikanın bu, qeyd olunan və ya başqa beynəlxalq ticarət siyasəti seçməkdə təyin hədəfləri olur ki, onları da ümumi qəbul edilmiş şəkildə aşağıdakı qeyd olunan kimi ifadə etmək olar:
Beləki, artıq bir neçə əsrdir ki, iqtisadçılar və siyasətçilər arasında bu, qeyd olunan iki meylin hansının – milli sənayenin inkişafına şərait yaradan proteksionizmin, yoxsa azad ticarətin effektiv olması barədə mübahisə davam edir. Müxtəlif tarixi dövrlərdə üstünlük bu, qeyd olunan və ya başqa yanaşmanın tərəfinə qət etmişdir. 1950-1960-cı illərdə dünya iqtisadiyyat üçün proteksionizmdən imtina və beynəlxalq ticarətin sərbəstləşdirilməsinə yönəlmə xarakterik olmuş, 1970-ci illərin əvvəllərindən isə əks meyl müşahidə olunmağa başlanmışdır. Belə bir faktı da göstərmək lazımdır ki, inkişaf edən dünya ticari-iqtisadi və maliyyə əlaqələri real olaraq proteksionizmin məhdudlaşdırılmasını tələb edir. Lakin böhran halları zamanı dünya iqtisadiyyatının bu, qeyd olunan və ya başqa iştirakçısının nisbətən zəifləməsi qeyd olunan həmin ölkəni ticarətin sərbəstləşdirilməsi kursundan təyin müddətə geri çəkilməyə məcbu, qeyd olunanr edir. Hazırda dünya ticarətin sərbəstləşdirilməsi meyli daha güclü olsa da proteksionizmə qayıtma hallarına tez-tez rast gəlinir. Azad ticarəti müdafiə edənlərin fikirləri dünya əmək bölgüsünün verdiyi xeyirə əsaslanır. Belə ki, bazar mexanizminin sərbəst şəkildə fəaliyyəti optimal resurs bölgüsünü təmin edər və dünya istehsalını maksimal etməklə bütün dövlətlərin bu, qeyd olunanndan bəhrələnməsinə yol verir. Onların fikrincə, proteksionizm rəqabəti məhdudlaşdırmaqla və istehsalda ayrı-seçkilik tətbiq etməklə resursların effektiv bölgüsünü pozur, sahibkarların işgüzar aktivliyini azaldır. Bu, qeyd olunanna həm də müdafiə olunacək sahələrin seçimi zamanı çox zaman iqtisadi amillərə deyil, bir qrup adamın mənfəətinə əsaslanması da gətirib çıxarır. Eyni zamanda proteksionizm inhisara, haqsız rəqabətə, resurs israfına və korrupsiyaya yol açır.
Respublika iqtisadiyyatının rəqabətliyinin artırılmasında, resurslardan tam və effektiv istifadəsində və dayanıqlı iqtisadi inkişafa çatunmasında xarici iqtisadi fəaliyyətin dürüst və effektiv tənzimləmə vasitələrinin seçimi əsas əhəmiyyət kəsb edir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində milli iqtisadiyyatın dünya əmək bölgüsündə layiqli yer tutması, dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyasının sürətləndirilməsi vacibliyi ilə şərtlənir ki, bu, qeyd olunan da birinci olaraq beynəlxalq ticarət münasibətlərinin dünya hüququna tam uyğun tənzimlənməsi siyasətinin formalaşdırılmasını tələb edir. Təcrübə onu göstərir ki, milli iqtisadiyyatda strukturun yenidən qurulması və respublikanın dünya iqtisadi sisteminə effektiv inteqrasiyası xarici iqtisadi fəaliyyətin indiki tənzimləmə sistemini formalaşdırmadan irəli gələr. Çoxlu obyektiv səbəblərdən iqtisadiyyatın bazar prinsiplərinə əsaslanaraq yenidən qurulması istiqamətində davamlı iqtisadi islahatların həyata keçirilməsinə 1995-ci ildən başlanılmış, özəlləşdirmə və torpaq islahatları istiqamətində əsas uğurlar əldə edilmişdir. Respublikanın beynəlxalq ticarət münasibətlərinin sərbəstləşdirilməsi da, sistemli islahatların tərkib hissəsi kimi başlanğıcını 1995-ci ildən götürür. Respublikanın beynəlxalq ticarət siyasətinin əsasını beynəlxalq ticarət fəaliyyətinin həyata keçirilməsi qaydalarını təyin edən hüquqi baza, qeyd olunan qəbul olunmuş qanunvericilik aktları təşkil edir. Respublikamızda demək olar ki, artıq bazar münasibətlərinə tam uyğun hüquqi baza yaradılmış, yeni iqtisadi sistem üçün əsas əhəmiyyətə malik olan bütün normativ-hüquqi aktlar qəbul edilmişdir. Respublikada beynəlxalq ticarət əlaqələrini tənzimləyən qanunvericiliyin formalaşdırılması bu, qeyd olunan sferada tərəfdaşlığı genişləndirməyə sərfəli imkan yaratdı. İlkin olaraq dövrlərdə ticarət siyasətini həyata keçirən və bu, qeyd olunan siyasətin funksiyalarını təyin edən orqanlar yaradıldı. Respublikada beynəlxalq ticarət münasibətlərinin tənzimlənməsi hədəfilə 40-dan çox qanun və bir sıra hüquqi-normativ sənədlər qəbul edilmişdir. 1.Beynəlxalq ticarətin gömrük-tarif tənzimlənməsinin əsas cəhətləri: Respublikada beynəlxalq ticarətin dövlət tənzimlənməsində gömrük-tarif tənzimlənməsi əsas yer tutur. Indiki dövr ərzində Azərbaycan Respublikasında gömrük tarif tənzimlənməsi 20 iyun 2012-ci ildə qəbul olunmuş “Gömrük tarifi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa və Gömrük Məcəlləsinə tam uyğun olaraq aparılır. “Gömrük tarifi haqqında” Qanununa uyğun olaraq respublikada tarif tənzimlənməsinin hədəfləri aşağıdakı qeyd olunan kimi təyin edilmişdir: 1.Azərbaycan Respublikası üzrə idxalın əmtəə strukturunun effektivliyini artırmaq; 2.Azərbaycanda ticarət və valyuta saldosunda sərfəli nisbəti təminatlandırmaq; 3.alyutanın Azərbaycana gətirilməsi və aparılması üzərində nəzarəti təminatlandırmaq; 4.Azərbaycanda istehsal və istehlakda mütərəqqi dəyişikliklərə şərait yaratmaq; 5.Azərbaycanın dünya iqtisadiyyatı ilə effektiv inteqrasiyasına şərait yaratmaq. Belə ki, dünya təcrübədə gömrük idxal rüsumlarının faiz təyin edərkən aşağıdakı qeyd olunan mülahizələr rəhbər tutulur. Bir qayda olaraq mal qrupları üzrə ortaq məxrəcə gətirilmiş, daxili (topdan satış) və dünya qiymətləri fərqi nəzərə alınır. Adətən, idxal rüsum dərəcələri aşağıdakı qeyd olunan meyarlar üzrə dəqiqləşdirilir:
Yuxarıda göstərdiyimiz gömrük tariflərinin yaranmasında əsas əhəmiyyət kəsb edən, “Azərbaycan Respublikasının Gömrük tarifi” layihəsi Nazirlər Kabinetinin “Azərbaycan Respublikasında ixrac-idxal əməliyyatları üzrə gömrük rüsumlarının dərəcələri, gömrük rəsmiləşdirilməsi üzrə alınan yığımların miqdarı haqqında” 12 aprel 2001-ci il tarixli qərarı ilə təsdiq edilmişdir. Gömrük rüsumları - Indiki dövrdə, Azərbaycan Respublikasının gömrük tarif cədvəli HS2002 sistemi üzrə 97 Qrupdan ibarətdir və ümumilikdə 10661 mal mövqeyini əks edir. Tətbiq olunan rüsumların dərəcəsi 0%-15% arasında dəyişir. Azərbaycan Respublikası qanunvericilik aktlarına əsasən idxal gömrük rüsumundan və ƏDV-dən azad edilmiş malların siyahısı aşağıdakı qeyd olunan cədvəldə verilmişdir. Respublikada idxal zamanı ƏDV və gömrük rüsumundan azadolmalar
Antidempinq və kompensasiya rüsumları - Azərbaycanda hər hansı antidempinq, kompensasiya və mühafizə tədbiri tətbiq olunmur. Lakin qanunvericilikdə qeyd olunan bu cür tədbirlərin tətbiqi imkanları nəzərdə tutulmuşdur. Beləki, “Gömrük tarifi haqqında” Azərbaycan Respublikasının 20 iyun 1995-ci il tarixli Qanununa görə xüsusi növ rüsumların (xüsusi, antidempinq və kompensasiya) tətbiqindən əvvəl uyğun dövlət idarəetmə orqanlarının təşəbbüsü ilə on gün müddətində tədqiqat aparılır. Hər bir xüsusi hal üçün aparılan tədqiqatın uğurları üzrə rüsum dərəcələri Nazirlər Kabineti tərəfindən təyin edilir və onların dərəcələri tədqiqatın təyin etdiyi qiymətlərin dempinq azaldılmasının, subsidiyanın və aşkar edilmiş ziyanın məbləğinə mütənasib olmalıdır. Lakin qeyd etməliyik ki, indiki dövrdə Respublika qanunvericiliyində xüsusi rüsumların tətbiqi imkanları nəzərdə tutulsa da bu, qeyd olunan o qədər də təkmil deyil. Bu, qeyd olunan səbəbdən Nazilər Kabinetinin 8 fevral 2011-ci il tarixli 40s saylı Sərəncamına əsasən “Antidempinq, kompensasiya və mühafizə tədbirləri haqqında” Qanun layihəsinin hazırlanması Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyinə və Dövlət Gömrük Komitəsinə tapşırılmışdır. İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin verdiyi məlumata əsasən sözügedən Qanun layihəsi indiki dövrdə razılaşdırılma dövrsindədir. Qeyd etməliyik ki, bu, qeyd olunan Qanun layihəsində xüsusi rüsumlar, onların tətbiq imkanları, proseduru və s. haqqında ətraflı qeyd edilmişdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, gömrük qanunvericiliyi istiqamətində həlli vacib olan bir sıra məsələlər yeni Gömrük Məcəlləsinə dünya standartlara tam uyğun olaraq Azərbaycanın Avropa Birliyi və ÜTT-yə inteqrasiyasına, şəffaflığa, eləcə də ölkəyə xarici sərmayələrin cəlb edilməsinin effektivliyinin təmin edilməsinə, indiki tələblərə cavab verən gömrük infrastrukturunun yaradılmasına, dövlət büdcəsinə daxilolmaların artırılmasına, gömrük sistemində avtomatlaşdırılmış idarəetmənin və mükəmməl nəzarətin təşkilinə, gömrük tarif siyasətinin təkmilləşdirilməsi və inkişafına, idxal-ixrac əməliyyatları rəsmiləşdirilməsinin asanlaşdırılmasınə müsbət təsir göstərə biləcək dəyişikliklər edilmişdir. Qeyd olunan hədəflərə qısa müddət ərzində çatmaqda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 1 fevral 2007-ci il tarixdə imzaladığı 1925 saylı Sərəncam əsasında qəbul edilmiş “2007-2011-ci illər üzrə Azərbaycan Respublikasının gömrük sisteminin inkişafı ilə bağlı Dövlət Layihəı” əsas rol oynamışdır. Layihənin əsas vəzifələrindən biri gömrük fəaliyyətinin tənzimlənməsi və gömrük tənzimləmə vasitələrinin qanunverici bazasının təkmilləşdirilməsindən ibarətdir. Beynəlxalq ticarətin qeyri-tarif tənzimlənməsi 1. Lisenziyalaşdırma – Respublikamızda tətbiq olunan lisenziyalaşdırma tədbirlərini iki qrupa bölə bilərik: lisenziyalar və icazələr. a) Lisenziyalar - Indiki dövrdə “Bəzi fəaliyyət növlərinə xüsusi razılıq (lisenziya) verilməsi qaydalarının təkmilləşdirilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2 sentyabr 2002-ci il tarixli 782 saylı Fərmanına əsasən, etil (yeyinti) spirtinin və alkoqollu içkilərin, tütün məmulatlarının istehsalına, idxalına və satışına lisenziyalar tətbiq olunur. Respublikada idxalına lisenziya tələb olunan mallar
Mənbə: Cədvəl Azərbaycan Prezidentinin 782 saylı Sərəncamına əsasən hazırlanmışdır. b) İcazələrin – iki növü indikidir: 2. İxracı Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin sərəncamı əsasında aparılan mallar - Azərbaycan Prezidentinin 24 iyun 1997-ci il tarixli, 609 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq olunmuş “Azərbaycan Respublikasında idxal-ixrac əməliyyatlarının tənzimlənməsi Qaydaları”nın 1 nömrəli əlavəsinə tam uyğun olaraq. Respublikada ixracı və idxalı Nazirlər Kabinetinin sərəncamı əsasında aparılan mallar
Mənbə: Cədvəl Azərbaycan Prezidentinin 609 saylı Fərmanına əsasən hazırlanmışdır. Belə ki, yivli və yivsiz idman, ov silahlarının və ya onların hissə və ləvazimatlarının idxalı və ixracı Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2002-ci il 24 avqust tarixli, 769 nömrəli fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Xidməti və mülki silahın Azərbaycana gətirilməsi və aparılması Qaydaları”na tam uyğun olaraq tənzimlənir. 1.İxracı uyğun dövlət orqanlarının rəyi alınmaqla aparılan spesifik mallar-İxracı və idxalı uyğun dövlət orqanlarının rəyi alınmaqla aparılan spesifik malların siyahısı Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 24 iyun 1997-ci il tarixli, 609 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq olunmuş Azərbaycan Respublikasında idxal-ixrac əməliyyatlarının tənzimlənməsi Qaydalarının 2 nömrəli əlavəsində verilmişdir. Azərbaycanda ixracı və idxalı uyğun dövlət orqanın rəyi alınmaqla aparılan spesifik allar
Mənbə: Cədvəl Azərbaycan Prezidentinin 609 saylı Fərmanına əsasən hazırlanmışdır. 2. Kvotalaşdırma və qadağalar – Azərbaycan Respublikasının Gömrük Məcəlləsinin 214-cü maddəsinə əsasən milli təhlükəsizliyin, ictimai asayişin, insanların mənəviyyatının, həyat və sağlamlığının, mülkiyyət hüququnun, o cümlədən əqli mülkiyyət hüquqları obyektlərinin, heyvanlar və bitkilər aləminin, ətraf mühitin, xalqların bədii, tarixi və arxeoloji sərvətlərinin müdafiəsi baxımından aşağıdakı qeyd olunan malların Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi və ya aparılması qadağandır: 1. saxta pullar; 2. narkotik vasitələr və psixotrop maddələr; 3. pornoqrafik materiallar və ya əşyalar; 4. uyğun icra hakimiyyəti orqanının qadağan etdiyi mal. Respublikanın ticarət istiqamətində qanunvericiliyin ətraflı təhlili onu göstərir ki, hazırda Azərbaycanda ixrac kvotaları tətbiq edilməsə də Azərbaycan Respublikasının Gömrük Məcəlləsininin 215.1.-ci bəndinə əsasən malların gömrük ərazisinə gətirilməsinə və ya bu, qeyd olunan ərazidən aparılmasına uyğun icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən məhdudiyyətlər təyin oluna bilər. İdxala heç bir qadağa tətbiq olunmur. a)Müvəqqəti dayandırmalar - Azərbaycan Respublikasında metallurgiya sənayesi müəssisələrinin xammal bazasının möhkəmləndirilməsi və effektiv fəaliyyətinin təmin edilməsi hədəfi ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 17 aprel 2001-ci il tarixli, 457 nömrəli Fərmanı ilə qara və əlvan metal qırıntı və tullantıları ixracı müvəqqəti dayandırılıb. b)Qadağalar - Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 mart 2006-cı il tarixli, 386 nömrəli “Ozondağıdıcı maddələrin idxalı və ixracı istiqamətində dövlət tənzimlənməsi barədə” Fərmanı ilə «Ozon qatını dağıdan maddələr üzrə Monreal Protokolu» ilə təyin olunmuş tənzimlənən ozondağıdıcı maddələrin idxalı və ixracı qadağan edilmişdir. 3. Subsidiyalar - Azərbaycanda aqrar sahə məhsulları istehsalçılarına 2007-ci ildən başlayaraq Nazirlər Kabinetinin Qərarlarına əsasən aqrar sahə istehsalçılarına yanacağa, motor yağına və gübrələrə görə subsidiya verilməkdədir. - Beynəlxalq ticarətdə texniki tələblər İxrac rəsmiləşdirilməsi - Azərbaycan Prezidentinin 609 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq olunmuş idxal-ixrac əməliyyatlarının tənzimlənməsi Qaydalarına əsasən idxal-ixrac zamanı aşağıdakı qeyd olunan sənədlər gömrük orqanlarına təqdim edilməlidir. Mənşə sertifikatı - Azərbaycan Respublikasının İqtisadi inkişaf nazirinin 24 dekabr 2001-ci il tarixli 56 nömrəli əmri ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisindən mal çıxarılarkən zəruri olduqda mənşəyi haqqında sertifikat verilməsi Qaydaları”na əsasən sifarişçi mənşə sertifikatı qazanmaq hədəfilə İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında İstehlak Mallarının Ekspertizası Bürosuna aşağıdakı qeyd olunan sənədləri təqdim etməlidir: Mal göndərənin Azərbaycanın uyğun orqanlarında qeydiyyat sənədləri; 2. İxrac olunan malın alınması haqqında sənədlər: müqavilə, tədarük aktları, nəqliyyat qaimələri, ödəniş sənədləri və s.; 3.Tam uyğunluq sertifikatı; 4.Mal göndərənlə mal alan arasında müqavilə (kontrakt); 5. Hesab-faktura (invoys), keyfiyyət haqqında vəsiqə (pasport), zəruri hallarda ixrac olunan malların istehsalı üçün indiki olan rəsmi icazə (lisenziya). Respublikada idxal-ixrac zamanı tələb olunan sənədlər
Mənbə: Cədvəl Azərbaycan Prezidentinin 609 saylı Fərmanına əsasən hazırlanmışdır. Avropa İttifaqı dövlətlərinə ixrac olunan yeyinti məhsullarına keyfiyyət sertifikatı – Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 13 iyul 2005-ci il tarixli 135 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Avropa İttifaqı dövlətlərinə yeyinti məhsullarının ixracı zamanı keyfiyyət sertifikatlarının verilməsi Qaydası”na əsasən ixracatçı əgər Avropa İttifaqı dövlətlərindən hər hansı birinə yeyinti məhsulu ixrac etmək hədəfilə keyfiyyət sertifikatı qazanmaq istəyirsə aşağıdakı qeyd olunan sənədləri İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında İstehlak Mallarının Ekspertizası Bürosuna təqdim etməlidir: - mənşə sənədinin əsli, tam uyğunluq sertifikatı, gigiyenik sertifikatı, alqı-satqı müqaviləsi, ixrac olunan məhsulun növündən asılı olaraq fitosanitar sertifikatı, baytarlıq şəhadətnaməsi, ovlanmış heyvanlara uyğun orqanın icazəsi və onun qadağan olunmamış müddətdə ovlanması və müəssisəyə daxil olduğu haqda sənəd, ixrac olunacək məhsula dair hesab-faktura (invoys), dövlət rüsumu qəbzi. Respublikanın beynəlxalq ticarət siyasətinin təhlili onu göstərir ki, idxala və ixraca tarif və qeyri-tarif vasitələri, o cümlədən texniki tənzimləmə tədbirləri ya tətbiq edilmir, ya da dövlət tərəfindən bu, qeyd olunannlardan çox cüzi miqdarda istifadə edilir. - Xidmətlərlə ticarətin tənzimlənməsi Respublikada xidmətlər sahəsinin inkişafı uyğun qanunvericilik bazasının yaradılması ilə müşayiət edilmişdir. Xidmətlər istiqamətində fəaliyyətin həm ümumi rejimi (Mülki Məcəllə, İnvestisiya fəaliyyəti haqqında Qanun və s.), həm də müxtəlif xidmətlər sektorunun spesifik aspektləri (Banklar haqqında, Sığorta fəaliyyəti haqqında qanunlar və s.) baxımından tənzimləyici tədbirlərin təyin edilməsi üçün qanunvericilik aktlarına bir sıra dəyişikliklər edilmiş və ya yeniləri qəbul edilmişdir. Respublikada hüquqi doktrinası dünya müqavilələrin prioritetliyini qəbul edir. Ona görə də Azərbaycanın ÜTT-yə qoşulması həm də çox əsas və geniş qanunvericilik fəaliyyəti ilə əlaqəlidir. Bir sıra yeni qanunlar qəbul edilməli və eyni zamanda ÜTT tələblərinə tam uyğunlaşdırılması baxımından qüvvədə olan bir sıra qanunvericilik sənədlərinə düzəlişlər edilməlidir. Beləliklə, Azərbaycanda xidmətlər istiqamətində indiki tələblərə cavab verən qanunvericilik bazasının formalaşdırılmasına ehtiyac duyulur. Indiki dövrdə bu, qeyd olunan istiqamətdə işlər davam etdirilir. Belə ki, ÜTT-yə üzvlük istiqamətində gedən proseslər içərisində daha çox irəliləyiş məhz elə xidmətlər istiqamətindədir. Lakin danışıqlarda qarşı tərəfin ən çox toxunduğu sektorlar: maliyyə, enerji ilə bağlı xidmətlər, audiovizual xidmətlər, boru-kəmər nəqliyyatı, telekommunikasiya xidmətləri, tikinti və mühəndis xidmətləridir. Bank xidmətləri. Bu, qeyd olunan sahədə indiki qanunvericilik kifayət qədər liberaldır. Nizamnamə kapitalında xaricilərin iştirakı ilə bağlı əvvəllər indiki olmuş məhdudiyyət 2004-cü il yanvarın 1-dən ləğv edilmişdir. Başqa sözlə, xaricilər Azərbaycanda 100 faiz xarici kapitallı bank təsis edə bilər, filial və nümayəndəliklər aça bilərlər. Bu, qeyd olunannunla belə bank xidmətləri istiqamətində idarə heyətinin ən azı 1 üzvünün Azərbaycan vətəndaşı olması, bankların açıq səhmdar cəmiyyəti formasında təşkili kimi məhdudiyyətlər hələ də qalmaqdadır. Həm də offşor zonalarda qeydiyyatdan qət etmiş bankların filiallarının açılmasına icazə verilmir. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||