Mövzusunda magistr dissertasiyasi


Azərbaycanın ÜTT ilə qarşılıqlı xeyirlı münasibətlərinin formalaşdırılması –beynəlxalq ticarət münasibətlərinin tənzimlənməsinin əsas istiqaməti kimi



Yüklə 0,53 Mb.
səhifə4/5
tarix17.10.2017
ölçüsü0,53 Mb.
#5171
1   2   3   4   5

3.2.Azərbaycanın ÜTT ilə qarşılıqlı xeyirlı münasibətlərinin formalaşdırılması –beynəlxalq ticarət münasibətlərinin tənzimlənməsinin əsas istiqaməti kimi

ÜTT-nin fəaliyyətinin əsas hədəfi dünya ticarətinin sərbəstləşdirilməsi dünya səviyyədə açıq ticarətin təmin edilməsidir.

ÜTT-yə qəbul qəbul mürəkkəb prosedurları özündə birləşdirən hər bir ölkə üçün xarakterik xüsusiyyətlər kəsb olunan məsələdir. Belə ki, Azərbaycan ÜTT-yə qoşulmaqla inteqrasiya münasibətlərinin möhkəmləndirilməsi və ölkə iqtisadiyyatının inkişafına çatacaq.

Respublikamızın ÜTT-yə üzvlüyü qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi ilə bilavasitə əlaqəlidir. Hazırda tənzimləmə, intellektual mülkiyyət və sərmayəlar istiqamətində elə qanunlar var ki, onlar dünya standartlara, eləcə də ÜTT-in tələblərinə cavab vermir. Bu, qeyd olunanrada gömrük, lisenziyalaşdırma, kvotalar və ÜTT-nın əsasını təşkil edən və dünya ticarətin tənzimlənməsi üçün çərçivə yaradan Uruqvay Raundu Müqavilələrindəki prinsiplərə və normalara tam uyğun bütün başqa nəzarət növləri üçün tənzimləyici, rejim yaratmaq tələb olunur. Uruqvay Raundu prinsipləri və normaları heç bir mülahizələrdən asılı olmayaraq, ümumiyyətlə respublikanın ticarəti üçün xeyirlıdır. Onlar əməliyyat xərclərini azalıdırlar və respublikanın ticarətdə rəqabət bacarığını artırırlar. Belə ki, ÜTT-yə qəbul respublikanın ticarət siyasətini proqnozlaşdırmağa imkan verəcək , şəffaflıq artacaq, dünya ticarət tərəfdaşları çoxalacaq və iqtisadi münaqişələr daha effektiv həll olunacaq. Qeyd edək ki, aqrar sahə sazişi daxilində müzakirə olunan əsas məqamlar bu, qeyd olunan sahəyə subsidiyaların yuxarı həddinin və tariflərin təyinləşdirilməsini önə çəkir.

Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinin ÜTT qəbulu üzrə katibliyinin araşdırmalarına görə, xarici iqtisadi münasibətlər istiqamətində təhlillər onu göstərir ki, investorlar əsasən sərmayə mühiti daha sərfəli olan və sərmayə siyasəti proqnozlaşdırıla bilən dövlətləri axtarırlar. ÜTT-yə üzvlük isə xarici sərmayələrin cəlb edilməsinə uğurlu dərəcədə müsbət təsir göstərir, çünki “şıffaflıq” ÜTT-nin əsas prinsiplərindən biridir. Bu, qeyd olunannunla yanaşı, xarici sahibkar ÜTT-nin başqa əsas prinsipi olan – “milli rejim”in (xarici və yerli sahibkarlar arasında ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi) tətbiq edildiyi dövlətlərə ehtiyat etmədən sərmayə yönəldir. Bu, qeyd olunan baxımdan, Azərbaycanın ÜTT-yə qəbulu ilə əlaqədar danışıqlar zamanı tutacağı mövqe 4 əsas istiqamətdə:


  • Malların ticarəti

  • Xidmətlərin ticarəti

  • Əqli mülkiyyət

  • ÜTT-nin qaydalarından kənara çıxan məsələləri üzrə təyin edilmişdir.

ÜTT-nin fəaliyyətinin geniş olmasını əhatə edən hüquqi normativ aktlar,müqavilələr daxil edilmişdir. Bu, qeyd olunannlar sənaye, aqrar sahə , toxuculuq, emal, bank və UKT xidmətlərini, hökumət satın mallarını, qida məhsullarının təhlükəsizliyinə sanitar nəzarəti, intellektual mülkiyyəti və bir çox başqa sahələri əhatə edir.

Göstərmək lazımdır ki, Respublikamızın iqtisadi maraqlarına tam uyğun olmayan öhdəliklərin qəbul olunmasının qarşısını almaq hədəfilə, bir sıra tədbirlərin sırasında biznes dairələri ilə daimi məsləhətləşmələrin aparılması və bu, qeyd olunannunla da üzvolma prosesində şəffaflığın təmin edilməsi durmalıdır:

Sənayenin ən nisbətən zəif və eyni zamanda ixrac potensiallı sahələri, eləcə də müxtəlif mallar üzrə prioritet istiqamətləri təyinləşdirilməli və onların keçid dövrü ərzində müdafiəsi hədəfilə gömrük rusumlarından, kreditlərdən, subsidiyalardan və vergi güzəştlərindən effektiv istifadə olunmalıdır. Ortalama idxal gömrük rüsumunun səviyyəsi nisbətən eyni səviyyədə qalmaq şərti ilə, istehsalı effektiv olmayan mallara ən aşağı rüsum, başqalərinə yüksək idxal gömrük rüsumu tətbiq edilməlidir. Gömrük tariflərinin müdafiəsi tələb olunan sənaye sahələrinin təhlükəsizliyini təmin edən yuxarı hədd dərəcələri işlənib hazırlanmalı, danışıqlar zamanı çatunmuş idxal gömrük rüsumlarının yuxarı hədd faizn üzvolmadan sonra azalma tempinin əsas ticarət tərəfdaşları və eləcə də eyni mallar üzrə rəqib hesab olunan dövlətlərin azalma templərindən yüksək olmamasına nəzarət edilməlidir.

Bu, qeyd olunannunla yanaşı aqrar sahə üçün əsas əhəmiyyət kəsb edən məhsullara idxal gömrük rüsumlarının yüksək hədd faizn qəbul edilməsinə çatunmalıdır. Aqrar sahənda daxil dəstəyin səviyyəsini və növlərini əks etdirən tədbirlər planı işlənilməlidir. Məhdudiyyətlər qoyulan subsidiyaların növlərinin üzvolmadan sonra ən maksimal səviyyədə istifadə olunması üçün uyğun araşdırmalar aparılmalı və təkiflər hazırlanmalıdır. GATT daxilində inkişaf etməkdə olan dövlətlərə tətbiq olunan xüsusi və diferensiallaşdırılmış rejimə əsasən verilən güzəştlər sistemli surətdə öyrənilməli, onların Azərbaycan tərəfindən istifadə olunması araşdırılmalıdır.

ÜTT Katibliyinə veriləcək xidmətlərlə ticarət üzrə ACC5 cədvəli hazırlanmalıdır. Bu, qeyd olunan cədvəldə respublikada bütün xidmət sahələrində xarici və yerli sahibkarlara tətbiq olunan siyasət, güzəştlər rejimi, üstünlüklər göstərilməlidir. Sənədlərin hazırlanması ilə eyni vaxtda xidmətlərin təhlili aparılmalıdır. Belə ki, indiki vəziyyəti aydınlaşdırmaq, liberallaşdırmanın miqyasını təyinləşdirmək və onun gələcək təsirinin ilkin qiymətləndirməsini reallaşdırmaq lazımdır.Bu, qeyd olunan bir daha yerli biznes dairələrinə məsləhətləşmələr zamanı dürüst tövsiyələr vermək, daxili bazarın maraqlarına tam uyğun qərar çıxarmağa imkan yaradacaqdır.

Əqli mülkiyyətlə bağlı danışıqlar ÜTT-nin tələblərinə tam uyğun olaraq Azərbaycan, sənaye mülkiyyətinin və əqli mülkiyyətin müdafiəsi istiqamətində əksər Konsvensiyaların üzvüdür. Eyni zamanda müəllif hüququ istiqamətində milli qanunvericiliyin artıq ümumən tam uyğunlaşdırılması aparılmışdır. Bu, qeyd olunannunla belə, bir sıra tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Bu, qeyd olunannlardan WIPO-nun ifalar Fonoqramlar, eləcə də Müəlliflik hüquqi haqqında Müqavilələrə və Roma Konvensiyasına qoşulması istiqamətində işlər aparılmalıdır.Bu, qeyd olunanndan əlavə onu da qeyd etmək lazımdır ki, sənaye mülkiyyəti üzrə qanunvericiliyin TRIPS qaydalarına tam uyğunlaşdırılması üzrə hələ də təyin işlər görülməlidir. “İnteqral sxem topologiyaları hüquqi müdafiəsi haqqında” və “Folklorun hüquqi müdafiəsi haqqında” yeni qanunlar qəbul edilmişdir. Folklorun hüquqi müdafiəsi haqqında

dünya Konvensiyanın hazırlanıb qəbul olunması ilə bağlı dünya səviyyədə Azərbaycan fəal iştirak edir və öz təkliflərini WIPO –ya göndərmişdir.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, aparılan işlər zamanı xüsusi diqqət Ermənistan tərəfindən Azərbaycanın bədii, musiqi əsərlərinin və başqa əqli mülkiyyət növlərinin mənimsənilməsi faktlarına qarşı ÜTT -nin mübahisələrin həlli mexanizmi sayəsində bu, qeyd olunan respublikanın cəzalandırımasına çatunmalıdır.

4. ÜTT-nin qaydalarından kənara çıxan məsələlər ÜTT-nin məcbu, qeyd olunanri olmayan Müqavilələri kateqoriyasına daxildir. Lakin son üzvolmalar zamanı inkişaf etmiş ÜTT üzvləri yeni üzv olan dövlətlərin qeyd olunan həmin Müqavilələrin tətbiqinə dair öhdəliklər götürməsinə cəhd etmişlər və bir çox hallarda bu, qeyd olunanna çatmuşlar.Bu, qeyd olunanna görə də, ÜTT-nin məcbu, qeyd olunanri olmayan qaydalarının öyrənilməsinə və qeyd olunan həmin qaydalar üzrə öhdəliklərin götürülməsi cəhdlərinə hazır olmağa xüsusi diqqət yetirilməlidir. Bu, qeyd olunan işdə dövlət qurumları müstəsna rol oynamalıdır.

Azərbaycanın Höküməti Respublikanın ÜTT -yə üzv olmaqda hədəfi Dünya iqtisadiyyatı sisteminə inteqrasiya prosesini sürətləndirmək, üzv olan dövlətlərin bir-birinə verdikləri güzəştlərdən xeyirlənmək, ÜTT tərəfindən qəbul edilmiş ümumi qaydalar əsasında ticarət əməliyyatları reallaşdırmaqdən ibarətdir. Bu, qeyd olunanndan başqa Respublikada aparılan iqtisadi islahatlara dünya təşkilatlar və eləcə də dövlətlər tərəfindən yardımın artırılmasına çatmaq, daha çox həcmdə bilavasitə xarici sərmayəları cəlb etməkdən ibarətdir.

Beləki, ÜTT-də aparılan danışıqların hər bir yeni raundu dünya ticarətin daha da sərbəstləşdirilməsi ilə nəticələnir. Belə bir şəraitdə hər bir yeni üzv olmuş ölkə daha sərt şərtlərlə təşkilata qəbul edilir. MDB dövlətlərindən Qırğızıstan, Gürcüstan , Moldova və Ermənistan artıq ÜTT-nin üzvüdürlər. Bu, qeyd olunan dövlətlərin üzvolma şərtləri inkişaf etməkdə olan dövlətlərin deyil, daha çox inkişaf etmiş dövlətlərin şərtlərinə tam uyğundur.

Başqa MDB dövlətləri isə üzvolma danışıqlarının müxtəlif dövrlərindədirlər. Rusiya və Ukrayna danışıqları başa çatdıraraq yekun protokolların imzalanması dövrsinə çatmışlar. Eyni zamanda üzv olduqdan sonra bu, qeyd olunan dövlətlər də təyin öhdəliklərin götürülməsi hədəfi ilə Azərbaycanla danışıqların başlanmasına təşəbbüs göstərə bilərlər.

Respublikamız ÜTT –yə üzv olma niyyətini əks etdirən müraciət 23 iyun 1997-ci il tarixində ÜTT Katibliyinə təqdim edilmişdir.

Qanunvericiliyinin ÜTT tələblərinə tam uyğunlaşdırılması hədəfilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən 2 avqust 2006-cı il tarixli Sərəncam imzalanmışdır. Bu, qeyd olunan sərəncamla nəzərdə tutulmuş normativ hüquqi sənəddən 17-i artıq qəbul edilmiş və qüvvəyə minmişdir. Başqa sənədlərlə bağlı isə uyğun işlər aparılır.

Göstərmək lazımdır ki, son dövrlər sürətlə qloballaşan dünya iqtisadiyyatında aparıcı rolu və fəaliyyəti ilə seçilən ÜTT-nin əhatə coğrafiyasının genişlənməsi məsələləri müxtəlif səviyyəli elmi-praktiki müzakirələrdə nəinki tədqiqatçıları , hətta praktikləri belə cəlb edən və düşündürən mövzulardan ən aktualı hesab olunur. ÜTT-yə üzvülük dünya ticarətin maksimum dərəcədə sərbəstləşdirilməsi və onun möhkəm bazasının yaradılması istiqamətində uğurlu işlər görərək azad rəqabət üçün sərfəli şərait yaradılmasına, ticarətdə kəmiyyət məhdudiyyətlərinin ləğv edilməsina, ticarət siyasətinin aydın və şəffaf olmasına şərait yaradır. ÜTT bazarlara sərbəst çıxış prinsipi ilə münbit milli rejimlərin tətbiqi bazasında, həm də idxala tətbiq olunan kəmiyyət məhdudiyyətlərinin ləğv edilməsi yolu ilə ticarət dövriyyəsinin effektiv təşkilinə, eləcə də üzv dövlətlərin beynəlxalq ticarət rejimində aşkarlığın və şəffaflığın təminatına xidmət edir.

Beləki, Azərbaycanda idxala gömrük rüsumları 0-15 faiz, onların ortalama dərəcəsi isə 7-8 faiz ətrafında dəyişir, respublikamız BVF qarşısında ortalama faiz dərəcəsinin 5-6 faiz diapozonuna tam uyğunlaşdırlması barəsində öhdəliyə də malikdir. Təcrübəsinə yaxşı bələd olduğumuz dövlətlərin timsalından tam uyğun nümunələr göstərmək istərdim. Diqqət yetirin : ÜTT –yə qəbul ərəfəsində Qırğızıstanda idxala gömrük rüsumları 0-50 faiz arasında dəyişirdi, ortalama dərəcə isə 10,74 faizə bərabər idi. Qəbul zamanı ölkə 3 il ərzində rüsumların yuxarı həddini 50 faiz səviyyəsində saxlamaq güzəştini əldə etmiş və 2000-ci ildən başlayaraq endirilən rüsumlar üzrə ortalama faiz dərəcəsi 2003-cü ildə 5,4 faiz təşkil edib. Türkiyədə isə baxmayaraq ki, ölkə GATT –nin təsisçisi olaraq ÜTT-nin quruculardan sayılır, indi də bəzi kənd iqtisadiyyatı məhsulları üzrə mövsümi fəaliyyət göstərən idxal rüsumlarının yüksək dərəcəsi hətta 200 faizə çatır. Çində isə qəbul ərəfəsində gömrük rüsumları 0-65 faiz dəyişirdi və qəbul zamanı qeyd olunan həmin səviyyəni saxlamaq üçün bu, qeyd olunan ölkəyə 2010-cu ilədək güzəşt müddəti verildi. Ümumiyyətlə, məlumat üçün qeyd edək ki, ÜTT qəbul zamanı tarif güzəştləri üzrə keçid dövrü üçün Latviyaya 9 il, Qırğızıstana 7 il, Gürcüstana 5 il və Moldovaya 4 il vaxt ayrılmışdır. Bu, qeyd olunan müddət bəzi dövlətlər üzrə (Çin, Hindistan və s.)15-25 ili əhatə edir.

Göstərmək lazımdır ki, hər il Avropa Birliyi dövlətləri aqrar sahə məhsullarının ixracına orta hesabla 350 milyard dollarlıq bilavasitə subsidiya ayırır və bu, qeyd olunannunla yanaşı qeyd olunan həmin məhsulların emalı müəssisələri də dolayı subsidiyalardan bəhrələnirlər. Konkret olaraq orta statistik İsveç fermeri ildə 33 min dollar, ABŞ və Yapon fermerləri isə 20 min dollar bilavasitə subsidiya alır. Belə olan halda aşağı gömrük rüsumları və subsudiyalarla aqrar bazarı qorumaq çox çətinliyi ehtimalı vardır. 2012-ci ilin statistik yekunları üzrə ÜDM –in strukturunda aqrar sahə bölməsi 5,2 faiz təşkil edərək, qeyri-neft sektorları arasında aparıcı mövqe tutur. Qeyri-neft sektorunun inkişafını hökumət siyasətinin prioritetlərindən birinə çevirdiyimiz halda aqrar bölməni bu, qeyd olunan təhlükə ilə üz-üzə qoymaq narahatçılıq doğurur. Düzdür , biz ÜTT-dən aqrar sahəna subsidiyalar ayırmaq üçün güzəşt almaq hüququna malik və onun yuxarı aqrar sahənın ümumi istehsal həcminin 10 faizə qədər ola bilər (hazırda İnkişaf Etməkdə olan Dövlətlərdə (İEOÖ)belə subsidiyaların yuxarı həddi kimi 10 faiz, İnkişaf Etmiş Dövlətlərə (İEO) isə 5 faiz təyinləşdirilib).

Respublikamızda kənd təsərüfatının əsas məşğuliyyət sahəsi olduğunu və bu, qeyd olunan sektorda çalışanların əksəriyyətinin kommersiya hədəfilə deyil, şəxsi ehtiyaclarını ödəmək üçün iqtisadiyyat fəaliyyəti qurması həm bu, qeyd olunan təhlükənin əhatə dairəsinin geniş və həm də təsirli olacağını deməyə əsas verir.Belə olan halda ÜTT-yə qəbul zamanı Azərbaycanın ən çox məsələlərlə üzləşən sahəsinin aqrar sahə bölməsi olacağı məlumdur. Ümumiyyətlə isə bu, qeyd olunan istiqamətdə tam uyğunlaşma tənəzzülünə məruz qalacaq sahə yalnız aqrar bölmə deyildir. İllərlə xarici kapitaldan ehtiyatlanaraq tənzimlənən maliyyə, bank, sığorta və başqa xidmət sektorunun da vəziyyəti hökumətin diqqətindən yayınmamalıdır.İstənilən halda, məsələlərimizin sənayenin emal sahəsini də əhatə edəcəyi şübhəsizdir, çünki bu, qeyd olunanrda xalis rəqabət qanunları fəaliyyət göstərir. Nəzərə alsaq ki, son zamanlar enerjidaşıyıcılarının qiymətinin bahalaşmasının tendensiyaya çevrilməsi aqrar və sənaye sahələrinin nəinki keyfiyyət, həm də də qiymət rəqabətində imkanlarını məhdudlaşdıra bilər. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Respublikamızda hələ ki ÜTT-nin neft sektoru ilə bağlı xüsusi şərtləri yoxdur. Məsələ ondadır ki, dünya ticarətdə “ÜTT ilə OPEC (Neft İstehsal Edən Dövlətlərin Təşkilatı) arasında centlmen razılaşma” kimi təqdim olunan razılığa görə, hələ ki neft məsələləri qlobal ticarət qaydalarının tənzimləyən respublikanın diqqətində deyil. Bu, qeyd olunan baxımdan faktiki olaraq , Azərbaycanın üzvlüyü məsələsində neft sektoru ilə bağlı şərtlər müzakirə edilmir. Amma ÜTT-nin təşkil etdiyi son müzakirələr onu göstərir ki, bu, qeyd olunan məsələnin yaxın illərdə aktuallaşması ehtimalı böyükdür. Bu, qeyd olunan, xüsusən Səudiyyə Ərəbistanı ÜTT-yə üzv olandan sonra daha da aktuallaşmışdır. Belə ki, Səudiyyə Ərəbistanı dünynın ən böyük neft istehsalçısıdır və qeyd olunan həmin respublikanın iqtisadiyyattı bilavasitə neftdən asılıdır. Bu, qeyd olunanndan başqa, indi dünyanın ikinci ən iri neft istehsalçısı ölkəsi hesab olunan Rusiyanın da ÜTT-yə yaxınlarda üzv olmaq istəyi “neft məsələsinin” ÜTT gündəliyinə gətiriləvəyindən xəbər verir. Belə ki, yaxın illərdə ÜTT-nin neft sektoru ilə bağlı xüsusi şərtlərinin olacağı ehtimalı vardır.

Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olmanın yaratdığı üstünlüklər əsasən 3 istiqamətdə özünü göstərir:

ÜTT üzvü olan dövlətlərdə qiymət mexanizminin ÜTT şərtlərinə və eləcə də dünya standartlara tam uyğunlaşması;

Başqa ölkəlrin bazarlarına girişin əldə edilməsi;

- Ticarət mübahisələrinə dair ÜTT üzvlüyünün təklif etdiyi həll mexanizmlərindən istifadə edə bilmək imkanı.

Göstərmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikası Sahibkarlar (İşəgötürənlər) Təşkilatları Milli Konfederasiyasının araşdırmalarına görə, “ÜTT –yə üzvlük sahibkarlığın inkişafının qanunvericilik bazasında təkmilləşdirmə aparılacaq və Azərbaycanın iqtisadi sahədə qəbul olunmuş qanunvericilik aktları ÜTT-nintələblərinə tam uyğunlaşdırılacaq . Bu, qeyd olunan məsələlərin təmin edilməsi nəticəsində bu, qeyd olunan sferada mütərəqqi dövlətlərin standartların tətbiqi ilə respublikada iqtisadi islahatlar sürətləndiriləcək. Bu, qeyd olunanrada əsas məsələlərdən biri qanunvericilik aktlarının şəffaflığı və prosedurların asanlaşdırılmasıdir. Yəni sahibkarın, eləcə də məmurun hüquq və vəzifələri , o cümlədən təyin məsələlərin həlli üçün prosedur qaydalarının aydın, dəqiq göstərilməsi neqativ halları aradan qaldırır və dolayı yolla məhsulun maya dəyərinə daxil olan gözəgörünməyən xərclərin ləğv edilməsina gətirib çıxarır ki, bu, qeyd olunan da son nəticədə məhsulun maya dəyərinin aşağı düşməsi ilə müşahidə olunur. Bu, qeyd olunanrada həm də istehlakçı udur. Ucuz qiymətlə yüksək keyfiyyətli məhsul istehsal edən sahibkarlar da bu, qeyd olunanndan xeyir qazanırlar.Azərbaycanın iş adamlarının da arzusu məhz bu, qeyd olunan şərtlərin təmin edilməsidır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bazar iqtisadiyyatının tələblərinə tam uyğun bilik və təcrübə tələb olunan və respublikamızin modernləşməsi üçün vacib hesab olunan yəni qiymətli kağızlar , lizinq , sığorta, dünya daşımalar, dünya turzim , neft təchizatı sənayesi, innovasiya yönümlü layihələrin həyata keçirilməsi üçün kadr qıtlığı indikidur.

Azərbaycanda regionlarda sahibkarlıq sübyektləri üçün kadr qıtlığı özünü qabarıq göstərir. Hazırki şəraitdə bazar iqtisadiyyatının tələbləri bu, qeyd olunan günku fermerdən köhnə qaydalarından əl çəkməyi tələb edir.Azərbaycan fermeri hazırda istehsal etdiyi məhsulu sata bilmir. Bu, qeyd olunannun nəticəsidir ki, hazırda sahibkarlıq subyektlərinin 70% -i Bakı şəhərində cəmlənmişdir. Indiki texnika və texnologiya ilə işləməyi bacaran mütəxəssislər azlıq təşkil edir. Başqa tərəfdən, Azərbaycanda peşə təhsilinin səviyyəsi yüksək deyildır. Normal işləməyən müəssisələr isə bazarda rəqabətdə uduzur. ÜTT-yə üzv olandan sonra sahibkarlar indiki tələblərə cavab verən kadrların hazırlanmasında maraqlı olacaq. Qeyd olunan həmin dövlətlərdən dünya standartlara tam uyğun texnika və avadanlıqlar gətirilir.Ötən ilin birinci rübündə Azərbaycana daxil olan idxal məhsullarının 65,7% -i maşın və elektrotexnika avadanlıqlarıdır. Amma ÜTT-yə üzv olsaq, dünya standartlara daha tam uyğun texnika respublikamızə gətirilmiş olar. Məlumdur ki, hal –hazırda bir çox iqtisadiyyat subyektləri sənayenin mütərəqqi texnologiyalar sayəsində ehtiyaclarını xüsusi vəsaitlərlə qarşılaya bilmir.

Göstərmək lazımdır ki, GATT-nin yarandığı 1947-ci ildə dünya dövlətlərində sənaye üzrə orta tarif dərəcəsi 40% təşkil edirdisə, ÜTT –nin indiki olduğu 2014-cü ildə uyğun göstəricisi 5% təşkil edib. Üstəlik quruma üzv olmaq, respublikamızə keyfiyyətli məhsul gətirilməsi deməkdir.Indiki dövrdə daxili bazarda kifayət qədər çoxlu keyfiyyətsiz məhsulların olması faktdır. Amma ÜTT üzvlüyündən sonra, qurumun üzvü kimi idxalatçılardan keyfiyyətli məhsul tələb etmək mümkün olacaq.

Hazırda Avropa Kommissiyasının hesablamalarına görə, mürəkkəb və çətin beynəlxalq ticarət proseduralarının indikiluğu nəticəsində inkişaf etməkdə olan dövlətlərdə ticarət xərclərinin üzərinə orta hesabla 1 faiz əlavə dəyər əlavə olunur. Efiopiya kimi dövlətlərdə isə bu, qeyd olunan rəqəm hətta 30 faizədək yüksəlir. Hindistanda beynəlxalq ticarət fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün 29 müxtəlif sənəd tələb olunur. Azərbaycanda analoji vəziyyətin başqa inkişaf etməkdə olan dövlətlərdən ciddi fərqləndiyini iddia etmək olmaz. Bu, qeyd olunan baxımdan başqa əksər inkişaf etməkdə olan dövlətlərdə olduğu kimi, beynəlxalq ticarət fəaliyyəti ilə məşğul olan Azərbaycan iş adamarı da mürəkkəb və çətin proseduralar ilə üzləşirlər. ÜTT-yə üzv olan dövlətlərdə iş adamlarının qazanclarından biri də artıq prosedurların ixtisarı nəticəsində beynəlxalq ticarət fəaliyyətinin asanlaşdırılması və bu, qeyd olunan baxımdan onların daha yüngül şərtlər ilə fəaliyyət göstərməsi və eləcə də bir sıra hallarda daha az xərclər ilə bu, qeyd olunan işlə məşğul olması göstərilir. Bu, qeyd olunanna görə də Azərbaycanın ÜTT-yə üzvlüyünün reallaşdırılması iş adamları üçün daha sadə və asan beynəlxalq ticarət prosedurların yaradılmasına gətirib çıxaracaq.

Hazırda qloballaşan dünya bazarında müxtəlif dövlətlər fərqli əmtəələrin ticarəti üzrə ixtisaslaşıblar. Belə ki, inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan dövlətlər dünya bazarına istehsal etdikləri əmtəə və xidmətləri çıxarırlar. Bazara çıxarılan əmtəə və xidmətlər D.Rikardonun müqayisəli üstünlüklər nəzəriyyəsinə əsaslanmır, həm də indiki dünya ticarət əlaqələrində əksər ölkəlrin öz ixtisaslaşmış sahələri üzrə çıxış etməsi ilə əlaqəlidir. Yaponiya düyü istehsalına bazar qiymətindən 5 dəfə çox subsidiya həyata keçirir, amma bu, qeyd olunan o demək deyil ki, Yapon düyüsü Vyetnam düyüsündən 5 dəfə keyfiyyətlidir. Məsələ ondadır, bu, qeyd olunan həcmdə subsidiyaya baxmayaraq Yapon düyüsü heç də xarici bazarda Vyetnam düyüsünü üstələyə bilmir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ÜTT üzvlüyü, həm də inkişaf etməkdə olan ölkəlrin sahibkarları üçün yeni bazarlara çıxış deməkdir. ÜTT-yə üzvlükdən sonra Azərbaycan iş adamları ixtisaslaşmış sahələr üzrə yeni bazarlar əldə edəcəklər. Nəticədə sahibkarların əmtəələri maneəsiz olaraq qonşu və başqa dövlətlərin bazarlarına daxil olacaq. Şəffafığın gücləndirilməsi, ÜTT –nin əsas şərtlərindən biri olmsı bu, qeyd olunan təşkilatın fəaliyyətinin üzv ölkəlrində şəffaf ticarət sustemin yaradılmasına xidmətetməsinin göstəricisidir. Bu, qeyd olunannunla yanaşı, ÜTT-nin dövlət satın almalarında, beynəlxalq ticarət fəaliyyətində şəffaf prosedurların tətbiqi ilə bağlı şərtləri sistemin bütövlükdə normal işləməsinə gətirib çıxarır. ÜTT üzvləri təşkilata qoşulandan sonra beynəlxalq ticarət əlaqələrində şəffaf qaydaların tətbiqi istiqamətində fəaliyyət göstərirlər. Bu, qeyd olunan isə iş adamlarının bürokratik maneələrlə rastlaşmasının və ya onlardan qeyri-rəsmi ödənişlərin tələb edilməsinin qarşısını alır və sahibkarların normal fəaliyyət göstərməsinə şərait yaradır.

Bu, qeyd olunan gün ÜTT-yə qəbulla bağlı Respublikada sənaye istehsalının inkişafının təmin edilməsi istiqamətində qarşıda əsas vəzifələr dayanır. Belə ki, Respublika iqtisadiyyatının perspektiv inkişafı və dünya əmək bölgüsü nəzərə alınmaqla istehsal sahələrinin inkişafına münasibətdə sektoral yanaşmanın gücləndirilməsi istiqamətində xüsusi addımlar atılır. Belə ki, mümkün qədər sərfəli şərtlərin təmin edilməsi istiqamətində, o, cümlədən respublikada qeyri-neft sektorunun inkişafı məsələsinə daha çox önəm verilir. Qeyri-neft sektorunda istehsalın qurulması hədəfilə ölkəyə gətirilən avadanlıq və texnologiyalara görə yalnız xarici investorlara deyil, həm də yerli iş adamlarına münasibətdə tətbiq edilməsi, xüsusilə də də bu, qeyd olunannların gömrük rüsumlarından və ƏDV –dən azad edilməsi istiqamətində işlər həyata keçirilir.

Belə ki, ölkə iqtisadiyyatında neft-qaz sənayesi müstəsna rol oynadığına görə bu, qeyd olunan sahəyə xüsusi diqqət yetrilir.Belə ki, Respublikada istehsalı təmin olunan neft-qaz sənayesi avadanlıqlarının ölkəyə gətirilməsinə eskalasiya prinsipi üzrə gömrük tariflərinin tətbiqi istiqamətində təyin müsbət işlər həyata keçrilir.

Hazırda ÜTT-nin qarşıya qoyduğu əsas vəzifələrdən biri respublikanın aqrar sahə istiqamətində əsaslı islahatların aparılmasıdır.

Bu, qeyd olunannun üçün məqsədlə Dünya bazarının koyunkturasındakı dəyişikliklərə adekvat və çevik reaksiya vermək qabiliyyəti olmayan aqrar-sənaye sahələrinin təyinləşdirilməsi və onlara münasibətdə xüsusi siyasətin işlənilməsi istiqamətində işlər aparılır. Belə ki, Respublikada idxal malları ilə müqayisədə rəqabətə dözümlülüyü aşağı olan aqrar sahə istehsal sahələrinin müdafiəsi, əhalinin az təminatlı təbəqələri üçün bərabər imkanların yaradılması hədəfilə ərzaq mallarının tənzimlənməsi nin yaradılması, aqrar sahə məhsulunun 10 faizi həcmində subsidiyalaşma səviyyəsinin müdafiəsi, aqrar sahə istehsalçılarına daha yüksək səviyyədə dəstək verilməsi istiqamətində işlər həyata keçrilir.

Hazırda ÜTT-yə qəbulla bağlı qarşıda duran əsas vəzifələrdən biri respublikada sərmayə mühitinin yaxşılaşdırılmasıdır.

Belə ki, Respublikada sərmayə mühitinin köklü şəkildə yaxşılaşdırılması istiqamətində kompleks tədbirlər həyata keçirilir. Belə ki, ölkə Prezidentinin Rəhbərliyi sayəsində investorların hüquqlarının müdafiəsi, investorları çəkindirən amillərin ləğv edilməsi və qanunların aliliyinin təmin edilməsi istiqamətində işlər müvəffəqiyyətlə həyata keçrilir.

Bu, qeyd olunan işdə xüsusi olaraq xarici investorun “vergiyə cəlb olunan gəlir”, “ixrac qiyməti” və bu, qeyd olunan kimi iqtisadiyyat fəaliyyətini xarakterizə edən başqa göstəricilər üzrə çatışmamazlıqların ləğv edilməsina xüsusi diqqət yetrilir.

Beləki, Respublika höküməti Dünya ticarətdə ayrıca təhlükəli kimyəvi maddələr və qruplar üzrə əvvəlcədən əsaslandırılmış razılaşma proseduraları haqqında Rotterdam Konvensiyasına, genetik mənşəli məhsullara nəzarət üçün nəzərdə tutulan biotəhlükəsizlik üzrə Kartahen protokoluna, Ozon qatını dağıdan maddələrə üzrə Monreal protokoluna düzəlişlərə, Sərhədlərarası hava çirklənməsi haqqında Konvensiyanın protokoluna qoşulması və ratifikasiyası. Yeni, ekoloji cəhətdən təhlükəsiz texnologiyaların və onların əvəzedicilərinin ləngimədən göndərilməsi haqqında Monreal protokolunun 10A maddəsinin tələblərinə riayət edilməsi istiqamətində işlər həyata keçrilir. Bu, qeyd olunan dünya müqavilələrdə iştirak idxal olunan malların və texnologiyalara münasibətdə risklərdən sığortalanmağa və daxili bazarda təbiətin müdafiəsi istiqamətində dünya standartlara keçməyə imkanlar yaradır.

Azərbaycanda mühüitin çirklənməsi ilə əlaqədar fövqəladə vəziyyətin əmələ gəlmə riskinin aşağı salınması üçün müəssisələrin ekoloji qanunvericiliyə riayət etməsinin monitorinqi hədəfilə ekoloji audit-institutsional infrastrukturasının yaradılması və sərmayə layihələrinin ictimai təşkilatlarının mütləq iştirakı ilə ekoloji ekspertizasının aparılması, məsələsi həddən artıq vacibdir.

Hazırda ÜTT-nin qarşıya qoyduğu vəzifələrdən biri isə respublikada yoxsulluq və işsizliyin səviyyəsinin aşağı salınmasıdır. Son dövr ərzində Respublikada bu, qeyd olunan məqsədlə yoxsulluqla və işsizliklə mübarizə istiqamətində məqsədli, ünvanlı və regional layihəların reallaşdırılması istiqamətində işlər həyata keçrilir.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, son dövr ərzində Respublikada əmək bazarının ehtiyacları nəzərə alınmaqla işsizlərin yenidən hazırlığı və peşəkar hazırlıq səviyyəsinin təkmilləşdirilməsi, aztəminatlı ailələrə göstərilən ünvanlı yardımların effektivliyinin artırılması, minimal dövlət təminatı, məcbu, qeyd olunanri sosial sığorta və könüllü sığorta sistemi daxil olmaqla üçsəviyyəli sosial müdafiə sisteminin yaradılması istiqamətində məqsədyönlü layihəlar həyata keçrilir.

Qloballaşma şəraitində ölkə iqtisadiyyatının dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya edildiyi dövr ərzində qarşıda duran əsas vəzifələrdən biri tranzit yükdaşımalarının Respublikada təşkili məsələsidir. Bu, qeyd olunan məqsədlə Azərbaycanın tranzit ölkə imkanalrından daha yaxşı xeyirlanmaq üçün tranzit yükdaşımalarının infrastrukturunun dünya standartlara tam uyğunlaşdırılması, yüklərin sərhəd –gömrük məntəqələrindən keçidi zamanı maneələrin ləğv edilməsi, yüklərin təhlükəsiz daşınmasına zəmanət verilməsi, habelə qadağan olunmuş yüklərin təyin edilməsinin daha effektiv mexanizmlərinin tətbiqi, hər cür qaçaqmalçılıq kanallarının ləğv edilməsi,istiqamətində işlər həyata keçrilir. Artıq TRASEKA, Qədim İpək Yolu, nəqliyyat dəhlizi öz bəhrəsini verir.

Beləki, Azərbaycanın ÜTT-ə üzvlüyünün sürətləndirilməsi və bu, qeyd olunan üzvlüyün mənfi təsirlərinin azaldılması üçün iqtisadi qanunvericilik bazası, xüsusilə də də Gömrük və Vergi Məcəllələri , məhkəmə islahatları, mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsi sistemi təkmilləşdirilməlidir. Bütün bu, qeyd olunan tədbirlərin həyata keçrilməsi Respublikamızın ÜTT-yə tez bir zamanda qəbul edilməsi ölkəyə siyasi dividendlər gətirməklə yanaşı həm də Azərbaycanın böyük dövlətlərin iqtisadi təziyiqlərindən azad olmasına şərait yaradacaq.


Yüklə 0,53 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə