41
il
ə bilavasitə əlaqədardır. Dövlət xidməti münasibətləri
müvafiq inzibati akt
əsasında yaranır. Burada dövlət xidməti
il
ə yanaşı, həmin əmrin verilməsi ilə əmək münasibəti də
yaranır, çünki xidmətin özü də vətəndaşlar üçün fəaliyyətin
bir növüdür. Xidm
ət münasibətləri şəxsin dövlət xidmətinə
başlaması ilə yaranır və xidmətdən azad olması ilə xətm
edilir. Bütün hallarda dövl
ət xidməti münasibətlərinin xət-
min
ə dair müvafiq inzibati aktlar verilir. Qüvvədə olan qa-
nunvericilik üzr
ə xidmət münasibətlərinin xətminə aşağıdakı
əsaslar mövcuddur:
a)Müdiriyy
ətin birtərəfli tələbi;
b)Növb
əti seçkilərdə vəzifəyə seçilməmək;
c)Xidm
ətçinin işi tərk etmə baradə olan arzusu və;
ç)T
ərəflərin iradəsindən asılı olmayan səbəblərə görə.
Müdiriyy
ətin təşəbbüsü ilə dövlət xidməti münasibət-
l
ərinin xətmi üçün fabrik-zavod yerli həmkarlar komitəsinin
razılığı lazımdır. Lakin, bu qaydanın rəhbər işçilərinin işdən
azad edilm
əsi üçün aidiyyatı yoxdur.
R
əhbər işçilər öz işçilərinin öhdəsindən gələ bilmə-
dikd
ə və ya işdə bürokratizmə yol verdikdə, yerli həmkarlar
t
əşkilatı, eləcə də yuxarı həmkarlar təşkilatları müdiriyyətdən
h
əmin vəzifəli şəxsin işdən kənar edilməsini tələb etməyə
ixtiyarı vardır.
Bir sıra hallarda dövlət xidməti münasibətləri tərəfləri
irad
əsindən asılı olmayaraq xətm edilir. Məsəl: xidmətşi ordu
sıralarına çağırıldıqda; xidmətçinin barəsində Məhkəmə hö-
kum olduqda; xidm
ətçi vəfat etdikdə və s.
Şəxsi maraq ucbatından zəhmətkeşlərin qanunsuz
işdən kənar edilmələri - cinayətdir. Həmin cinayət hərəkəti
tör
ədilməsinə görə cinayət məcəlləsi ilə cəza tədbirləri nəzər-
d
ə tutulur.
42
4.Dövl
ət idarəçilərinin intizam məsuliyyəti
Xidm
ətçilər dövlət intizamını, qanunçuluğu və birgə -
yaşayış qaydasını pozduqda, onlara qarşı dövlətin məcburi
t
ədbirləri tətbiq edilir. Dövlət xidmətçilərinin qanun pozuntu-
larının xarakterindən asılı olaraq müəyyən məsuliyyət nəzər-
d
ə tutulur. Həmin məsuliyyət intizam, maddi, inzibati və
cinayy
ət xarakterli ola bilər. Digər xidmət münasibətləri üçün
intizam m
əhsuliyyəti daha xarakterikdir. O əmək və xidmət
intizamı pozulduğu hallarda tətbiq edilir, müvafiq olaraq
əmək hüququ və inzibati hüquq normaları əsasında. Bir qayda
olaraq, xidm
ətçiyə intizam cəzası tabeçiliyində olduğu idarə
başçısı tərəfindən tətbiq edilir.
Dövl
ət xidmətçisinin etdiyi hərəkət az içtimai-təhlü-
k
əli olduqda ona intizam cəzası tətbiq edilir. Əks təqdirdə,
dövl
ət xidmətçisinin etdiyi hərəkət yüksək dərəcədə içtimai-
t
əhlükəli olduqda, - o, cinayət məsuliyyətinə cəlb edilir.
Mü
əyyən kateqoriyalı xidmətçilərə intizam barədə
yüks
ək təlabata malik xüsusi əsasnamə və nizamnamə tətbiq
edilir. Misal: M
əhkəmələrə, Prokurorluq işçilərinə, Daxili
İşçilər Nazirliyi və Milli Təhlükəsizlik Nazirliyin işçilərinə,
el
əcə də Gömrük və Vergi orqanların işçilərinə və sair.
Xidm
ətçi işə rejimlə yanaşdıqda intizam cəzası vaxtın-
dan
əvvəl onun üzərindən götürülə bilər.
İntizam cəzası barədə olan aktlardan (əmr) iki həftə
müdd
ətində yuxarı orqana şikayət vermək olar. Yuxarı orqa-
nın qərarı gətirir.
İntizam cəzasının növləri müxtəlifdir. Məsələn: xəbər-
darlıq, tənbeh, töhmət, şiddətli töhmət, üç ay müddətinə kimi
aşağı vəzifəyə keçirmək, vəzifədən geri çağırmaq, əmək haq-
qından müəyyən faizlər tutmaq, işdən çıxarmaq, rütbəsini bir
pill
ə aşağı salmaq.
43
5.Dövl
ət xidmətçilərinin başqa növ cavabdehlikləri
Dövl
ət xidmətçiləri inzibati xəta etdikdə, inzibati cəza-
ya c
əlb edilə bilərlər. Bu, başlıca olaraq aşağıdakı hallarda
olur:
a)Xidm
ətçi xidmətdən kənar inzibati xəta edərsə.
M
əsəl: yol hərəkəti qaydalarını pozarsa. Belə halda, o da
dig
ər vətəndaş kimi inzibati cavabdehlik daşıyır; b) Xidmətçi
xidm
ət xarakterli tələbləri pozarsa (məsəl: texniki təhlükəsiz-
lik v
ə əmək mühafizəsi qaydasını pozarsa), belə halda, - o,
intizam m
əsuliyyəti daşıyır.
İnzibati cərimə xidmətçilərə tabe olmadıqları orqanlar
t
ərəfindən tətbiq edilir. İnzibati məsuliyyətə, bir qayda olaraq,
idar
ə başçiları cəlb edilir.
Dövl
ət xidmətçilərinin hərəkət və hərəkətsizliklərinin
n
əticəsində dövlətə, içtimai təşkilatlara və ya vətəndaşlara
maddi ziyan d
əyərsə, onlar maddi cavabdehlik daşıyırlar.
Onların maddi cavabdehlik məsələləri mülki qanunvericiliyi
v
ə əmək qanunvericiliyi ilə nizama salınır. Maddi ziyan
öd
əmək qaydası ya Məhkəmə və ya inzibati yolla həll edilir.
44
MÖ
VZU VII. DÖVLƏT İDARƏÇİLİYİNİN ANLAYIŞI
VƏ MƏZMUNU
1.İdarəçiliyin ümumi anlayışı
İnzibati hüquq, digər hüquq sahələrindən fərqli olraq
idar
əçilikdən bəhs edir. İdarəçilik-ictimai bir kateqoriya
olduğundan, o yalnız insanların ictimai fəliyyəti prosesində
yaranır və həmin prosesdən yaranan ictimai münasibətləri
nizama salır. İnsanların birgə-ictimai əməyini əlaqələndir-
m
ək, onu ümumi məqsədin həyata keçirilməsinə yönəltmək
üçün idar
əçilik başlıca şərtdir. Deməli, idarəçilik təşkilati
m
əzmunlu fəliyyətdən ibarətdir. O, həm də kollektiv fəaliy-
y
ətin məzmunu deməkdir.
İdarəçilik prosesində müxtəlif növlü ictimai müna-
sib
ətlər yaranır. Həmin münasibətlər idarəçilik prosesində
yarandığından, idarəçilik münasibətləri adlanırlar. Elə bu
s
əbəbdən təşkilatı xarakterli fəaliyyət də, idarəçilik fəaliyyəti
adlanır.
İdarəçiliyin ümumi anlayışını düzgün başa düşmək
üçün onun obyektini, subyektini v
ə funksiyasını bilmək va-
cibdir.
İdarəçiliyin obyektini konkret mənada insanların dav-
ranışı və onların fəliyyəti təşkil edir, çünki, insanların birgə
h
ərəkəti idarəçilik prosesində təmin edilir və onların arasında
müxt
əlif növlü münasibətlər yaranır ki, bununla da insanların
idar
əedilməsi həyata keçirilir.
İdarəçiliyin subyektini insanlar və onların birliyi
(kollektiv) t
əşkil edir. Bütün dövlət miqyasında idarəçilik
funksiyası idarələrdə, müəssisələrdə və vətəndaşların ictimai
t
əşkilatlarında müxtəlif subyektlər tərəfindən həyata keçirilir.
Dostları ilə paylaş: |