Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
298 
fiziki  şəxsin gəliri, yaxud əmlakında  tutulan  V.-ə  (gəlir 
vergisi, 
əmlak vergisi və  s.);  Dolayı  V.  (yaxud  aksizlər) 
əmtəələrin, başlıca olaraq çoxişlənən istehlak predmetlərinin 
qiym
ətləri vasitəsilə tutulur. Rüsum ilə müqayisədə V. yalnız 
dövl
ətin xüsusi təyinatlı  orqanı  olan  -  vergilər  orqanı 
(Nazirliyi) t
ərəfindən tutulur; rüsum isə - vergilər orqanı ilə 
yanaşı, gömrük, ədliyyə, polis və s. qurumları tərəfindən də, 
(mü
əyyən hallarda) tutulur; rüsum birdəfəlik ödəniş  olduğu 
t
əqdirdə  -V. mütəmadi ödənişdir.  Hər iki halda ödənişlərin 
öd
əməsindən boyun qaçırma - müəyyən hüquqi məsuliyyətə 
s
əbəb ola bilər. 
VESTERNİZASİYA (ingilis western-qərb) -“qərbləşdirmə”; 
“q
ərb mentalitetindən” uzaq olan dövlətlərin, xalqların və ya 
ümumb
əşəri inkişafdan geri qalan dövlətlərin, xalqların “qərb 
standartlarına”  uyğunlaşdırılması  məqsədlərinə  xidmət edən, 
onlarda “q
ərb” sosial-siyasi, iqtisadi sistemin üstünlükləri 
bar
əsində təsuratlar yaradan sosial-psixoloji konsepsiyalardan 
biri.  Lakin, burada 
əsas məqsədlər qeyri-“qərb” dövlət və 
xalqları,  “qərb” təsiri  altına  salmaq,  beynəlxalq münasibət-
l
ərin  qurulmasında  ümumi  “qərb  standartları”  üzərində 
qurmaqla asanlaşdırmaq və s. ibarətdir. “Qərb” dəyərlərinin, 
etik  normalarının  qeyri  -  “qərb” dövlət və  xalqlara 
yeridilm
əsi vasitələri kimi həmin dövlət və  xalqlara “qərb” 
dill
ərinin, yaşayış tərzinin, davranış qaydalarının və s. öyrə-
dilm
əsi “qərb” təhsilinin verilməsi, “qərb” siyasi, iqtisadi, 
hüquqi modelinin yayılması və nəhayət, “qərbçilik” ideologi-
yasının aşılanması çıxış edir. 
VETO 
(latın  veto-qadağan  edirəm)  -  geniş  mənada, hər 
hansısa  dövlət  aktını  hüquqi  qüvvəyə  minməsini  qadağan 
ed
ən dövlətin Ali hakimiyyət  orqanının  hüququ:  1)  Qədim 
Romada,  Roma  magistratının  digər  magistatın  qərarına  və 
f
əaliyyətinə  müdaxilə  hüququ; 2) Bəzi dövlətlərdə, dövlət 
başçısı  və  ya  parlamentinin  yuxarı  palatası  tərəfindən  aşağı 

---

 
299 
dövl
ət  orqanlarının  qəbul etdikləri  aklarına  hüquqi  qüvvə 
verm
əkdən imtina etmək hüququ. Belə  olduğu  təqdirdə, 
qanun layih
əsinə  V.  qoyulmuş  parlament  və  ya parlamentin 
aşağı palatası ya V.-nu qəbul etməlidir və qanun layihəsindən 
imtina etm
əlidir, yaxud V.-da göstərilən  şərtləri qəbul 
etm
əklə  qanunu qəbul etməlidir və, yaxud səlahiyyətli səs 
çoxluğu  ilə  V.-nu rədd etməlidir; 3) BMT Təhlükəsizlik 
Şurasının  5  daimi  üzvü  (ABŞ,  Böyük  Britaniya,  Fransa, 
Rusiya v
ə Çin) arasında yekdillik prinsipinin pozulması, yəni 
onların hətta birini orada qaldırılan məsələyə səs verməməsi 
v
ə ya əlehinə səs verməsi, beynəlxalq hüquqda - V. hüququ 
kim q
əbul edilir. 
  Hüquq tarixin
ə  mütləq V., məhdud V., cib V.-su və 
xalq V.-
su institutları bəllidir. 
 
VƏKİL (ərəb - inanılmış) - (advokat) - 1) fiziki və ya hüquqi 
şəxslərə (bəzi hallarda dövlətə), əsasən pullu hüquqi yardım 
göst
ərən, cinayət  işlərində  “müdafiəçi” qismində  çıxış  edən, 
dig
ər  işlərdə  (misal: mülki, inzibati hüquqpozmalar üzrə 
M
əhkəmələrdə, arbitrajda və s.) “nümayəndə” qismində çıxış 
ed
ən, müəyyən səlahiyyətlərlə  təmin edilən, vəkillər kol-
legiyasının üzvü, - “hüquqşünas”. Vəkil müdafiə etdiyi şəxsin 
hüquq v
ə qanuni maraqlarını qorumalı,  müttəhimin təqsirsiz 
olduğunu  və  yaxud  ona  qarşı  irəli sürülən  ittihamı  yüngül-
l
əşdirən halları araşdırıb sübut etmək üçün bütün qanuni üsul 
v
ə vasitələrdən istifadə etməli və “vəkil sirrini” qorumalıdır; 
2) orta 
əsrlərdə  bir  sıra  şərq ölkələrində  dövlət  başçısının 
nümay
əndəsi, yüksək rütbəli şəxs. 
  
Eyni  zamanda,  hüquqi  yardım  göstərmək; hüquqi 
m
əsələlər üzrə  məsləhətlər və  izahatlar, qanunvericilik üzrə 
şifahi  və  yazılı  arayışlar  vermək;  şikayət  ərizəsini və  digər 
s
ənədlərini tərtib etmək; hüquq məsləhətxanası  vasitəsilə 
hüquqi  yardım  göstərmək üçün dövlət və  ictimai təşkilat-
lardan z
əruri sənədləri tələb etmək; vəkillər  kollegiyasına 

---

 
300 
könüllü sur
ətdə  daxil olub və  ya  oradan  çıxmaq  və  s. 
s
əlahiyyətlərə - V. Malikdir. 
VƏSATƏT  -  1) dövlət  orqanlarının  və, yaxud ictimai 
t
əşkilatların-müvafiq instansiyalara göndərdiyi rəsmi  xahiş, 
yaxud t
əqdim; 2) mühakimə  icraatında  proses  iştirakçısının 
prosesual v
ə, yaxud Məhkəmə  hərəkətlarının  həyata keçiril-
m
əsi haqqında konkret iş üzrə qətnamələrin və, yaxud digər 
q
ərarların  qəbul edilməsi  haqqında  xahişlə  cinayət  işi  üzrə 
icraatı aparan dövlət orqanına və, yaxud vəzifəli şəxsə yazılı 
v
ə ya şifahi müraciəti. 
VƏSİQƏ - 1) təqdim edənin şəxsiyyətini və hüquqi statusu-
nu, el
əcə də, aidiyyati qurumu (misal: dövlət orqanı, ictimai 
t
əşkilati)  təsdiq edən rəsmi sənəd. V.-lərin xidməti və  şəxsi 
növl
əri olur, o cümlədən, Prezident V.-si, Deputat V.-si, 
jurnalist V.-si, seçki V.-
si, şəxsiyyat V.-si və s.; 2) müvafiq 
faktları və, yaxud hüquqları təsdiq edən sənəd (ezamiyyət V.-
si). V. mü
əyyən  olunmuş  formalı  blankda  olur,  müvafiq 
v
əzifəli  şəxs tərəfindən  imzalanır  və  möhürlə  təsdiq edilir, 
b
əzi V.-lərdə  isə  sahibinin  şəkili də  olmalıdır.  V.-lərin 
saxtalaşdırılması - hüquqi məhsuliyyətə səbəb olur. 
VƏTƏNDAŞ  CƏMİYYƏTİ  -  ali demokratik prinsipləri 
üz
ərində qurulmuş və fəaliyyət göstərən dövlətdə, cəmiyyətdə 
v
ətəndaşı  (hər bir vətəndaşı)  ali  dəyər kimi qəbul edilməsi, 
dövl
ətin və cəmiyyətin bütün ümumi işlərində, idarəçiliyində 
v
ətəndaşın  iştirakı,  onun  (vətəndaşın),  hüquqlarının  və 
maraqlarının  yüksək səviyyədə  qorunması,  vətəndaşın 
müst
əqilliyini, eyni zamanda vətəndaşın  digər vətəndaşlarla 
qurulan ünsiyy
ətinin qarşılıqlı hörmət üzərində qurulması ilə 
s
əciyyəvi olan ictimai münasibətlər məcmuəsi. V.C.-ndə 
pluralizm 
əsasında  vətəndaşların  öz  fikirlərini  azad  şəkildə 
bildirilm
əsi, öz mövqeyini müdafiə  etməsi, vahid əqidə  və 
m
əslək sahibləri ilə  birləşməsi, öz arzu və  niyyətlərinin 
h
əyata keçməsi üçün geniş imkanlar açılır. Qeyri-demokratik 

---