Muasir tedrisin prinsip ve metodlari
Yüklə 112,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 1 MÜAS R TӘDR S N ӘSAS PR NS P VӘ METODLARI
Elşәn Rәsul oğlu Bağırzadә, AzD U, Magistr Hazırlığı Mәrkәzinin inspektoru
Tәdrisin bütün formalarında ilk görülmәli olan iş onun mәqsәdlәrinin müәyyәn edilmәsidir. Ümumi şәkildә yanaşsaq, tәdrisin mәqsәdlәrini müәyyәnlәşdirәn tәhsil siyasәti vә tәhsil fәlsәfәsidir. Tәdrisin mәqsәdlәri müәyyәn edildikdәn sonra isә, bu mәqsәdlәrә hansı proqram, prinsip vә metodlarla nail olunacağı mәsәlәsi qarşıya çıxır. Göstәrilәn mәqsәdlәrә nail olmaq üçün zәruri olan tәdris proqramı Proqram Tәkmillәşdirmә (Program Development) fәnni tәrәfindәn hazırlanır. Hazırlanan proqramın hansı formada reallaşdırılacağını isә Tәdrisin Prinsip vә Metodları müәyyәn edir. Tәdris prinsipi Tәdris prinsipi dedikdә, tәdris prossesindә daim әmәl edilmәli olan, ona zidd hadisә vә prosseslәrin baş vermәsinin yolverilmәz olduğu prinsiplәr başa düşülür. Prinsiplәr predmet vә metodun seçilmәsindә dә müәyyәnedicidir. Tәdrisdә uğur qazanmaq üçün münasib metoddan istifadә etmәk nә qәdәr zәruridirsә, bәzi prinsiplәrә әmәl etmәk dә bir o qәdәr mühümdür. Tәdris metodu Metod müәyyәn edilmiş mәqsәdlәrә gedәn yoldur. Bu yolun әvvәlcәdәn doğru-düzgün düşünülәrәk, analiz edilib planlaşdırılması lazımdır. Әks halda hәyata keçirilәn tәdris prossesi çox qarışıq bir labrintdә çıxış yolu axtarmağa bәnzәmiş olacaqdır. Metodun formalaşması üçün mәqsәdlәrin konkret vә düzgün şәkildә seçilmәsi, fәaliyyәt prinsiplәrinin şәffaf formada ortaya qoyulması zәruridir. 2 Hәr tәdris prossesinә cavab verә bilәn yeganә metod yoxdur. Metod tәhsil pillәsi, predmet, mәqsәd vә tәlәbәlәrin psixoloji xüsusiyyәtlәrinә görә müxtәlif ola bilәr. Hәr tәdris prossesi vә dәrsdә tәtbiq olunacaq metod da fәrqli ola bilәr. Metodlar ümumi şәkildә formalaşdırılmaqla yanaşı, hәr dәrs vә tәdris formaları üçün xüsusi şәkildә dә seçilә bilәr. Dәrsә, mövzuya vә tәhsil pillәsinә uyğun fәrqli metodlar olduğu kimi, bәzi tәlәbәlәrin bәzi metodlarla daha yaxşı öyrәndiyi, bәzi müәllimlәrin isә bәzi metodlardan daha yaxşı istifadә etdiyi dә nәzәrә alınmalıdır. Ancaq metodun sehirli bir formul olmadığını da bilmәk zәruridir. Müәllim dәrs deyәn zaman mövzuya vә situasiyaya әn uyğun gәlәn metodu seçmәyә çalışmalıdır. Tәlәbәlәr dә öz üzәrindә işlәyәn zaman әn uyğun metodu seçә bilmәlidir. Qeyd etdiyimiz kimi hәr metod, hәr dәrs vә mövzu üçün әn münasib olmaya bilәr. Dәrsin mәqsәd vә prinsiplәri, tәxminәn hәmin dәrsdә istifadә edilәn metodu da müәyyәn edir. Böyük bir tәlәbә qrupuna xitab edilirsә, burada diskusiya metodundan istifadә etmәyin mәnası yoxdur. Yaxud da, 15-20 nәfәrlik tәlәbә qrupuna da, onların sual vermәk vә müzakirә etmәk arzularını nәzәrә almadan, bir növ yüzlәrlә insana xitab etmәyә bәnzәyәn konfrans tәşkil etmәyin dә mәnası yoxdur. Tәlәbәlәrin yaşı, maraq vә bacarıq sәviyyәlәri, keçilәcәk mövzu ilә bağlı әvvәlcәdәn müәyyәn informasiya sahibi olub-olmadıqları da, dәrsdә istifadә edilәn metodun seçilmәsinә tәsir göstәrir. Digәr tәrәfdәn hәr hansı bir mövzu izah edilәn zaman bir tәlәbә qrupunda uğurlu olan metod, başqa bir tәlәbә qrupunda uğurlu olmaya da bilәr. Son zamanlarda gedәn bәzi proseslәr, hәm tәdris prinsiplәrindә, hәm dә tәdris metodlarında bir sıra yeni meyllәrin meydana gәlmәsinә sәbәb olmuşdur. Mәsәlәn, insan psixologiyasında vә tәdris olunan fәnlәrin strukturundakı bәzi dәyişikliklәr tәlәbәyә daha da әhәmiyyәt verәn metodların formalaşdırılmasına sәbәb olmuşdur. Eynilә tәhsil texnologiyalarında, tәdris vasitәlәrindәki dәyişikliklәr, kompüter texnologiyalarının tәhsil müәssisәlәrinә sürәtlә daxil
3 olması da, tәdrisin prinsip vә metodlarında bir sıra dәyişikliklәrә gәtirib çıxarmışdır. Belәliklә, deyә bilәrik ki, әn yaxşı tәdris metodu әmәyә vә vaxta qәnaәt edәn, tәlәbәnin şәxsiyyәtinә, inkişafına vә mәntiqinә uyğun olan, monoton olmayan, tәlәbәnin aktivliyini artıran, onu motivasiya edәn, maraq vә ehtiyaclarına cavab verә bilәn vә fәrdi fәrqliliklәri nәzәrә ala bilәn olmalıdır. Müasir tәdrisin ümumi prinsiplәri
Müasir tәhsil sistemindә mövcud olan müxtәlif dәrslәrin, hәmçinin dәrs mövzularının seçilib dәrsliklәrinin yazılmasında, hәmçinin dә o dәrsin auditoriyalarda müәllimlәr tәrәfindәn işlәnmәsindә әsas götürülәn ümumi tәdris prinsiplәri bunlardır: •
Tәlәbәlәrә uyğunluq prinsipi; •
“Bilnәnlәrdәn bilinmәyәnlәrә doğru” hәrәkәt edilmәsi prinsipi; •
“Mücәrrәd olandan konkret olana doğru” hәrәkәt edilmәsi prinsipi; •
“Yaxın olandan uzaq olana doğru” hәrәkәt edilmәsi prinsipi; •
Qәnaәtçilik prinsipi; •
Dәrslәrdә әyani vә ya qiyabi tanışlığın tәmin edilmәsi prinsipi; •
Dәrslәrdә tәlәbәlәrin aktivliyinin tәmin edilmәsi prinsipi; •
Dәrslәrin real hәyata yaxınlığının tәmin edilmәsi prinsipi; •
Tәlәbәlәrin universal yetişdirilmәsi prinsipi; •
Tәlәbәlәrin sosiallaşdırılması prinsipi; •
Bilik vә bacarığın davamlılığı vә varisliyinin qorunub saxlanılması prinsipi; Tәdris metodunun seçilmәsinә tәsir göstәrәn amillәr Yuxarıda qısa şәkildә qeyd etdik ki, münasib tәdris metodunun seçilmәsinә tәsir göstәrәn amillәr vardır. Bunları ümumi şәkildә aşağıdakı kimi fәrqlәndirә bilәrik: •
4 • Tәlәbәlәrin xüsusiyyәtlәri: Yaş, cins, bacarıq vә maraq sәviyyәlәri, motivasiya imkanları, ailәlәrin sosial-iqtisadi vә mәdәni xüsusiyyәtlәri vә.s; •
Müәllimin xüsusiyyәtlәri: Yaşı, cinsi, tәhsil sәviyyәsi, nәzәri, dindar, iqtisadi, siyasi, estetik vә.s tipdә olması;
• Tәdris vasitәlәrinin imkanları: Kompüter, tәpәgöz, slayt proyektoru, epidiaskop, labaratoriya, TV-video, kitabxana vә.s kimi tәdris vasitәlәrinin olub-olmaması vә ya istismara yararlılıq sәviyyәsi vә.s;
stifadә edilәn tәdris metodları Müasir tәdrisdә, xüsusilә universitet tәdrisindә istifadә edilәn tәdris metodları aşağıdakılardır:
Prezentasiya(presentation) metodu Müasir dövrdә әn çox istifadә edilәn әnәnәvi tәdris metodlarından biridir. Әsasәn sosial elmlәr sahәsindә tәtbiq edilir vә digәr bütün metodların tәtbiqi zamanı da ondan istifadә edilir. Hәm müәllimin şifahi şәkildә, hәm dә müasir prezentasiya proqramlarından(mәs. PowerPoint) istifadә edәrәk, şifahi vә görüntülü şәkildә öz mühazirәsini auditoriyaya tәqdim edmәsidir. Üstünlüklәri: •
qtisadi cәhәtdәn sәrfәlidir; •
Müәllimin qısa zamanda dәrsә hazırlanmasına imkan verir; •
Hәr cür bilik, müşahidә vә araşdırmanı tәqdim etmәyә imkan verir; •
Hәr zaman vә mәkanda tәtbiq edilmәsi mümkün olduğundan çevikdir; •
Dәrsin planlı şәkildә aparılmasına vә müәllimin tam nәzarәti altında keçmәsinә şәrait yaradır; •
•
Daha geniş tәlәbә kontingentinә tәtbiq etmәyә imkan verir; •
Tәlәbәlәrdә uzun müddәt sәbrlә dinlәmәk vә qeydlәr götürmәk vәrdişlәrini aşılayır vә.s; 5 Çatışmazlıqları: •
Tәlәbәnin daha çox eşitmә qabliyyәtini inkişaf etdirir; •
Tәlәbәni passiv vәziyyәtә saldığından bәzәn onun diqqәtinin yayınmasına şәrait yaradır; •
Müәllimin biliyi, sәs tonu, intonasiyası vә.s onun tәlәbәlәr tәrәfindәn dinlәnmәsinә çox tәsir göstәrir; •
tәlәbәlәri әzbәrçilik vә doqmatizmә meyllәndirir; •
Mövzunun daha çox tәdris zamanı mәnimsәnilmәsini tәlәb edir vә.s;
Sual-cavab metodu
Tәdrisin sual-cavab metodu, digәr metodların tәrkibindә işlәdilәn sual-cavab üsulundan fәrqli olaraq, dәrsin başdan-ayağa sual-cavab formasında aparılmasıdır. Sokrat, Yusif Xas Nacib kimi mütәfәkkirlәr tәrәfindәn geniş istifadә edilәn bu metodda hәqiqәt, sual-cavab formasında aparılan geniş fikir mübadilәsinin nәticәsindә üzә çıxarılır vә ya tәlәbәlәrә çatdırılır. Üstünlüklәri: •
Tәlәbәlәrin dәrsdә aktivliyini artırır; •
Tәlәbәlәrin dinlәmә vә dialoq qabliyyәtini yüksәldir, onlarda azad düşünmә vә danışma vәrdişlәrini formalaşdırır; •
•
Tәlәbәnin özü-özünü qiymәtlәndirmәsinә şәrait yaradır; •
Tәlәbәnin yada salmaq, mühakimә etmәk, qiymәtlәndirmәk, ani qәrar vermәk vә yaradıcı düşünmәk vәrdişlәrini möhkәmlәndirir; •
Hәr dәqiqә suala “mәruz qalmaq” ehtimalı olduğunu düşünәn tәlәbәnin dәrsә marağı vә diqqәti artır; 6 • Müәllimin tәlәbәlәrinin bilik vә bacarığını, mövzunu qavrama sәviyyәsini, verilәn dәrsin nә qәdәr effektli olmasını operativ qiymәtlәndirmәsinә imkan verir; •
biliklәrin möhkәmlәndirilmәsinә vә әsas
hissәlәrinin vurğulanmasına imkan vermәklә, әzbәrçiliyin dә müәyyәn qәdәr qarşısını alır vә.s; Çatışmazlıqları: •
tәlәbәlәr üçün yorucu ola bilәr; •
Verilәn suallara vaxtaşırı cavab verә bilmәyәn tәlәbәnin özünә olan inamının zәiflәmәsinә gәtirib çıxara bilәr; •
tam mәnimsәnilmәsinә ayrılan vaxtdan sәmәrәli istifadәnin aşağı düşmәsidir;
Diskussiya iki vә daha çox insanın hәr hansı bir mövzunu qarşılıqlı müzakirә edәrәk, bir-birini dinlәyәrәk, tәnqid edәrәk, zәruri olduqda bir-birinә suallar verәrәk araşdırmasına әsaslanan tәdris metodudur. Üstünlüklәri: •
Tәlәbәlәrin sosial münasibәtlәrini inkişaf etdirir, onlarda yardımlaşmağı vә dostluq
әlaqәlәrinin genişlәnmәsini tәmin edir;
•
Tәlәbәlәri yetkin insan kimi üzvü olduqları demokratik cәmiyyәtin diskussiyalarına hazırlayır, onlara müzakirә mәdәniyyәtini öyrәdir;
•
Tәlәbәlәrdә әks fikirlәrә qarşı dözümlülük vә diqqәtlә yanaşmaq vәrdişi formalaşdırır, hәmçinin onların hadisә vә prosseslәrә tәnqidi yanaşa bilmәk qabliyyәtini artırır;
• Tәlәbәlәrdә mәsuliyyәt hissini artırır, onlarda öz hüquqlarını ardıcıl vә sivil qaydada müdafiә etmәk bacarığı formalaşdırır;
7 • Tәlәbәlәrin nitq vә ünsiyyәt qabliyyәtinin inkişafına şәrait yaradır;
•
Tәlәbәlәrin elmi biliklәri ilә yanaşı, bir sıra ruhi vә sosial xüsusiyyәtlәrini dә açıq şәkildә ortaya çıxardığından müәllimin tәlәbәlәrini hәrtәrәfli tanımasına әn yaxşı şәraiti yaradır;
• Dәrslәrin dinamkliyini artırır, tәlәbәlәrin könüllü şәkildә dәrsә qoşulmaq vә öz bacarıqlarını nümayiş etdirmәk hissini güclәndirir;
• Әnәnәvi metodlarda müәllimdәn tәlәbәyә istiqamәtlәnәn birtәrәfli vә nisbәtәn avtoritar formada hәyata keçirilәn informasiya axınının әvәzinә, tәlәbәdәn tәlәbәyә çoxtәrәfli vә demokratik formalı fikir mübadilәsi vә informasiya axını tәmin edilir vә.s;
Çatışmazlıqları: •
Diskussiyada iştirakçıların bir-birinin üzünü görmәsi zәruri olduğundan, onun tәlәbәlәrin arxa-arxaya oturduqları auditoriyalarda tәtbiq edilmәsi çәtindir;
•
Metod çoxlu tәlәbәlәrin olduğu dәrs qruplarında keçirilә bilmir. Bunun üçün mәhdud qrupların formalaşdırılması zәruridir;
•
Diskussiyalarda fikir haçalanması, fәrqli mәnafelәrin ziddiyyәtә çevrilmәsi imkanları geniş olduğundan tәdbiri ciddi şәkildә idarә edә bilәcәk rәhbәrә ehtiyac yaranır;
• Diskussiya eyni sәviyyәli iştirakçılar arasında aparılmalıdır, әks halda müzakirәdә iştirakçılar arasında yaranan kәskin fәrqlәr mövzunun ciddi şәkildә araşdırılmasına imkan vermir vә.s;
“Problem hәll etmә” metodu
nsan hәyatda qarşılaşacağı problemlәrә soyuqqanlı şәkildә yanaşmalı, onları cәsarәt vә әzmlә, elmi metod vә üsullardan istifadә edәrәk hәll etmәyә çalışmalıdır. Bu baxımdan dәrslәrdә keçirilәn mövzular “problem hәll etmә” 8 metoduna uyğun olaraq, konkret problemlәri hәll edә-edә izah edilir, tәlәbәlәrә problem hәll etmә üsul vә metodları öyrәdilir. Üstünlüklәri: •
bacarığı aşılayır;
• Tәlәbәlәri dәrsliklәrlә yanaşı digәr mәnbәlәrә dә müraciәt etmәyә mәcbur edir;
Tәlәbәlәrdә araşdırma vә öyrәnmәyә qarşı maraq vә istәk formalaşdırır;
•
Nәzәri biliklәrlә real hәyat hadisәlәrini birgә qavramağa imkan verir;
• Tәlәbәlәrdә öyrәndiklәri biliklәrә inam vә mәsuliyyәt hissi formalaşdırır;
•
Tәlәbәlәrin praqmatikliyini artırır vә.s;
Çatışmazlıqları: •
Bәzәn tәlәbәlәr problemlәri qavramaq vә ya doğru qavramaq yetkinliyindә olmaya bilәr vә ya belә mühitdә formalaşmaya bilәr;
• Bәzәn problemin hәlli üçün zәruri mәnbәlәr vә vasitәlәrin olmaması, tәlәbәlәri әlavә maddi xәrclәr çәkmәyә mәcbur edir;
• Problemin hәlli üçün çoxlu vaxt vә enerji sәrf edilmәsinә baxmayaraq, әldә edilәn nәticәlәr bәzәn çox cılız görünür;
• Tәbiәt vә texniki elmlәrdә asanlıqla istifadә edilmәsinә baxmayaraq, sosial elmlәrdә istifadә edilmәsi bir qәdәr çәtinliklәr yaradır;
• Biliyin qiymәtlәndirilmәsi çәtin olur vә.s;
Tәdrisdә müşahidә, hadisә vә proseslәrin tәbii vәziyyәtindә planlı vә mәqsәdli şәkildә tәdqiq edilmәsidir. Müşahidә metodu әsasәn maariflәnmә xarakterli dәrs gәzintilәri kimi dә qәbul edilir. Çünki çox vaxt tәlәbәlәri fabrik, muzey, kitabxana, müxtәlif dövlәt idarәlәri, dağ, meşә, göl vә.s yerlәrә apararq orada birbaşa müşahidә etdirmәklә biliklәr әldә etmәlәrini tәmin etmәk 9 mümkündür. Hәmçinin müşahidә siniflәrdә dә aparıla bilәr. Auditoriyaya gәtirilәn hәr hansı bir model, tablo, film vә.s müşahidәvi tәdqiq edilә bilәr. Üstünlüklәri: •
ayırdığı üçün ekskursiyaya könüllü, hәvәslә qoşularaq, biliklәr әldә etmәyә çalışırlar; •
fәaliyyәt göstәrdiyindәn әldә edilәn biliklәr sağlam vә dayanıqlı olur; •
stifadә sferası genişdir. Hәr bir dәrsdә ekskursiya vә ya müşahidә metodu ilә izah edilә bilәcәk çoxlu problemlәr tapmaq mümkündür; •
arasındakı münasibәtlәr daha da inkişaf edir, insanlar tәdris müәssisәsinin vә tәlәbәlәrin fәaliyyәti haqqında daha real informasiyalar әldә edirlәr vә.s; Çatışmazlıqları: •
idarәlәrindәn icazә alınması, tәhlükәsizlik tәdbirlәrinin görülmәsi, sәfәrin ciddi çәkildә planlaşdırılması kimi problemlәr qarşıya çıxır ki, onların hәll edilmәsi çoxlu vaxt vә xәrc tәlәb edir; •
Ekskursiyanın effektli olması üçün ekskursiya prossesindә yüksәk sәviyyәli tәşkil işlәri görülmәlidir; •
olmasını tәlәb edir vә.s;
Labaratoriya(eksperimental) metodu Tәlәbәlәrin biliklәrini müşahidә vә tәcrübә apararaq әldә etdiklәri, nәzәri biliklәri praktiki şәkildә hәyata keçirdiklәri metoddur. Müasir dövrdә texniki elmlәrlә yanaşı, sosial elmlәr sahәsindә dә tәtbiq edilir. Tәlәbәlәr öyrәnәcәklәri 10
mövzuları labaratoriya vә ya xüsusi tәchiz olunmuş dәrsliklәrdә fәrdi vә ya qrup formasında tәcrübә, müşahidә, bir sözlә tәtbiq edәrәk öyrәnmәnin bütün üsullarından istifadә etmәklә tәdqiq edirlәr. Üstünlüklәri: •
açıq şәkildә müşahidә edir. Tәlәbә birbaşa vә aktiv şәkildә bilik әldә etmә sisteminin içindәdir; •
asanlaşdırır; •
Tәdrisdә fәrdiyyәtçiliyә üstünlük verilir. Öyrәnilәnlәrin yaddan çıxmamasını vә lazım gәldikdә tәtbiq vә ya istifadә edilmәsini tәmin edir; •
Çatışmazlıqları: •
Xeyli xәrc tәlәb etmәsi vә çox vaxt da bu xәrclәrin tәmin edilmәsindә tәlәbәlәrin imkanlarından istifadә edilmәsi; •
•
Tәdrisdә bacarığı zәif olan vә ya qapalı tәlәbәlәrin aktiv iştirakını tәmin etmәk çәtin olur. Çox vaxt tәcrübә prosesindә tәlәbә hәdsiz ehtiyatlı vә qorxaq davranır; •
•
Bәzәn biliyә yox, daha çox bacarığa üstünlük verilir vә.s; Prinsipial mәqamlar: •
Metod, labaratoriya tәcrübәsi olan bu sahәdә müxtәlif üsullardan istifadә edә bilәn müәllimlәrin rәhbәrliyi altında aparılmalıdır; •
olmadığı müәyyәn edildikdәn sonra onun mәqsәdlәri müәyyәn edilmәlidir. Hәdәflәr tәyin edildikdәn sonra tәlәbәlәr xәbәrdar edilәrәk, hansı işlәrin görülәcәyi onlarla birgә planlaşdırılmalıdır;
11
•
stifadә edilәn alәt vә vasitәlәr tәlәbәlәrin kömәkliyi ilә vә ya tәdris müәssisәsinin imkanları ilә tәmin edilmәlidir; •
Tәcrübә tәhlükәli olduğu halda, tәhlükәsizlik tәdbirlәri görülmәli, onun kimlәrlә vә hansı tәlәbәlәrlә aparılacağı әvvәlcәdәn müәyyәn edilmәlidir; •
planda nәzәrdә tutulmalıdır. Әldә edilәn nәticәlәrdәn ümumilәşdirilmә aparılacaqsa, bu da plana daxil edilmәlidir vә.s;
Keys(case) metodu vә ya nümunәvi hadisәnin tәdqiqi metodu
Son dövrlәr demәk olar ki, tәdrisin bütün sәviyyәlәrindә, xüsusilә ali tәhsil pillәsindә daha çox istifadә olunan metoddur. ngilis dilindә “case-work”, “case-study”, “case-method” kimi adlarla ifadә olunan bu metod, intensiv şәkildә simulyasiya oyunları, qәrar qәbul etmә vә ya planlaşdırma oyunları kimi üsullardan istifadә etdiyi üçün, bәzәn hәmin üsulların adları ilә dә tanınır. Mәs. Situasiya oyunu metodu; Nümunәvi hadisәlәr görüntülü, yazılı, sәsli vә.s mәnbәlәrdәn toplana bilәr. Tәlәbәlәr vә ya müәllim, hәr hansı bir yol qәzasını, ekoloji problemi, idman hadisәsini, tibbi vә ya hüquqi bir hadisәni şifahi formada vә ya rәsim, film formasında auditoruyaya tәqdim edir. Qısa tәqdimatdan sonra tәlәbәlәr bu mövzu haqqındakı fikirlәrini, yәni hadisәnin sәbәblәri, inkişafı vә mümkün nәticәlәri haqqında baxışlarını irәli sürüb, müzakirә edirlәr. Seçilәn hadisә müsbәt hadisәdirsә, onun inkişaf etdirilib yayılması yolları, mәnfi hadisәdirsә, qarşısının alınması vә aradan qaldırılması yolları birlikdә axtarılır. Demәk olar ki, bütün sahәlәrdә rahat şәkildә tәtbiq olunaraq, mәhsuladar nәticәlәrin әldә edilә bilәcәyi metoddur. Tәlәbәlәr burada problem hәll etmә, kollektiv şәkildә öyrәnmәk, rol oynamaq kimi üsullardan da rahat istifadә edә bilirlәr. 12
Üstünlüklәri: •
Real hәyata әn yaxın tәdris metodlarından biridir. Gündәlik hәyatda bir çox hadisә barәsindә sosial, mәdәni vә elmi tәdris vә maariflәndirmә bu metodla asan şәkildә hәyata keçirilә bilәr; •
Tәlәbәlәrin hamısı bir mövzu vә ya hadisә haqqında gәrgin zehni әmәk sәrf edirlәr. Bilik vә bacarıqlarını burada tәtbiq etmәyә çalışırlar. Abstrakt fikirlәr burada praktikaya, real tәtbiqә istiqamәtlәnir; •
Tәlәbәdә müstәqil düşünmәk, orjinal fikir irәli sürmәk vә bunu açıq ifadә edәrәk müzakirә etmәk xüsusiyyәtlәri formalaşır; •
vә.s; Çatışmazlıqları: •
edilmәzsә, hadisәdәki ziddiyyәt vә mübahisәlәr auditoriyaya da sirayәt edә bilәr. Hadisәlәr tәlәbәlәrin sәviyyәsinә uyğun seçilmәzsә (mәsәlәn, ibtidai sinifdә A DS vә ya mürәkkәb mәhkәmә posesi kimi), tәlәbәlәr sağlam fikir irәli sürә vә ya müzakirә apara bilmәzlәr; •
bilәr vә müxtәlif fikirlәr ortaya qoyula bilmәz; Prinsipial mәqamlar: •
dәyәrlәrinә zәrbә vuracaq elementlәr olmamalıdır; •
Pedaqoji baxımdan müzakirә edilә bilәcәk vә tәrbiyyәvi nәticәlәr çıxarıla bilәcәk hadisәlәr seçilmәlidir. Seçilәn hadisәlәrin tәlәbәlәrin sәviyyәsinә uyğun olması tәmin edilmәlidir; •
Nümunәvi hadisә auditoriyaya mümkün qәdәr film, rәsim, sәs yazısı vә.s formasında gәtirilmәlidir. Hadisәnin düzgün tәqdim edilmәsi ilә bağlı şübhә olmamalıdır;
13
•
Hadisә aktual olmalı, auditoriyanın düşünmә vә müzakirәyә qoşulma istәklәrini artırmalıdır; •
Müәllim hadisә ilә bağlı mümkün ola bilәcәk müzakirәlәri әvvәlcәdәn düşünmәyi bacarmalı, lazım olduqda mövzudan yayınmanın qarşısını almaqla, lazım olduqda isә müzakirәlәri yumuşaltmaqla mövzunun pedaqoji aspektini hәmişә üstün tutmalıdır; •
inkişafı vә hәll yolları ilә bağlı informasiyaları hazır saxlamalıdır. Bunun üçün zәruri olduqda, müәllim vә bir qrup tәlәbә, hadisә ilә bağlı әvvәlcәdәn bәzi tәdqiqatlar aparmalıdır; •
Nümunәvi hadisә barәsindә irәli sürülәn fikirlәrin hәyata keçirilmә formaları da әtraflı müzakirә edilmәli vә nәzarәtdә saxlanılmalıdır;
Dram vә ya sәhnәlәşdirmә (dramatization) metodu Real hәyatada baş vermәsi mümkün olan müxtәlif situasiyaları, tәlәbәlәrin aktyor kimi iştirak etdiyi ayrı-ayrı tamaşalar yolu ilә tәqdim etmәk vә keçirilәn dәrsi bu tamaşa әsasında qurmaqdır. Üstünlüklәri: •
Tәlәbәlәr oynadıqları rollarla öz hiss vә düşüncәlәrini daha yaxşı ifadә etmәk imkanı әldә edirlәr; •
etdirirlәr; •
Tәlәbәlәrin dinlәmә vә danışıq vәrdişlәri inkişaf edir; •
Tәlәbәlәrin davranış vә düşüncәlәrinin inkişaf etdirilmәsindә, sosial proseslәri tәhlil etmәkdә, ictimai problemlәrin müxtәlif aspektlәrini müәyyәn edib, hәll variantlarını işlәyib hazırlamaqda, liderlik vә menecerlik xüsusiyyәtlәrini üzә çıxarmaqda faydalıdır; 14
•
Tәlәbәlәri müәyyәn mövzularda araşdırma aparmağa vә birgә fәaliyyәt göstәrmәyә tәşviq edir;
Ev tapşırıqları metodu Tәdris prosesindә pedaqoji dәyәri daim mübahisә doğuran, bәzәn mәhdudlaşdırılması vә qadağan edilmәsi tәlәb edilәn, ancaq yenә dә valideynlәr vә müәllimlәrin hәssaslıqla yanaşdığı digәr bir metod ev tapşırıqları vә ya ümumi şәkildә tapşırıqlardır. Tapşırıq, müәllimlәr tәrәfindәn tәlәbәlәrin dәrsdәnkәnar vaxtlarda hazırlamaları üçün verilәn, bәzәn dәrslәrә hazırlıq vә çox vaxt da dәrsdә öyrәnilәnlәri möhkәmlәndirmә, inkişaf etdirmә vә tamamlamağa xidmәt edәn fәaliyyәtdir. Әsasәn yazılı, qismәn dә şifahi formalarda olan ev tapşırıqlarının, fәrdi vә kollektiv şәkildә icra edilәn növlәrinә dә rast gәlmәk mümkündür. Üstünlüklәri: •
Tәlәbәlәrdә öyrәndiklәrini möhkәmlәndirmәk vә müxtәlif situasiyalara tәtbiq etmәk vәrdişlәri formalaşdırır. Sinifdә aparılan dәrsi sağlamlaşdırır vә әhatәlәndirir; •
Tәlәbәlәrin yeni bilik, bacarıq vә faydalı vәrdişlәr qazanmalarını tәmin edir. Onların özlәrinә inamını, mәsuliyyәt hissini artırır, özünәnәzarәt vәrdişini formalaşdırır; •
Böyük qruplarda tәlәbәlәrin fәrdi bacarıqlarında olan fәrqlәri nәzәrә almaqla tәdrisi qura bilmәk imkanı yaradır; •
etmәlәrini tәmin edir; •
Tәlәbәdә müstәqil şәkildә işlәyә bilmәk vәrdişi formalaşdırır vә.s; Çatışmazlıqları: •
üçün çoxlu vaxt sәrf edilmәli olan әlavә yükdür; 15
•
Evdә zәruri dәstәyi, kömәk edәn ailә üzvü, tәdris vasitәsi olmayan tәlәbәlәr üçün qeyr-bәrabәr şәratin üzә çıxmasına xidmәt edir; •
Tәlәbәlәrdә digәr tәlәbәlәrә qarşı asılılıq hissi formalaşdırır. Başqalarının hәll etdiyi tapşırıqlardan köçürmәk, hiylәgәrlik etmәk kimi mәnfi şәxsi xüsusiyyәtlәrin formalaşmasına xidmәt edir; •
Tәlәbәlәrin ev tapşırıqlarına kömәk etmәk işindә, çox vaxt valideynlәri ağır yükün altına salır; •
aşağıdır vә.s; Yüklə 112,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|