Mübahisələrin həllində mediasiyanın rolu vəkil Lalə Nağıyeva
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə
Yüklə 1,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə 6
- Aktuallıq
- Mülki Məcəllə
- Təhlil edilən hüquq institutunun adı və təkliflər
- Jus publicum
- Mülki Məcəllədə «publik hüquqi şəxs»
- Hüquqi şəxsanlayışı və onun növləri
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə 6 Qeyd etmək istərdik ki, ailə münasibətləri ‐ mediasiyanın tətbiq edilməsi ilə bağlı olan əsas sahələrdəndir. Evli cütlüklər, valideynlər və övladlar, qardaş və bacılar, həmçinin digər qohumlar arasındakı münasibətlər adətən şəxsi maraqlar və yüksək emosionallıqla bağlı olur. Məlumdur ki, ailə həyatında çox tez‐tez fikir ayrılıqları olur, bu isə psixoloji və hüquqi problem yaradır. Bəzən uzanan və çətin həll edilən münaqişələr ailə münasibətlərində böhrana gətirir. Bu zaman ən müdrik çıxış yolu kimi ailə mediatoruna müraciət etmək olar. Mediasiya ailə münaqişələrini məhkəməyə müraciət etmədən həll etməyə kömək edə bilər. Ailə mediasiyası mediasiyanın digər formalarından onunla fərqlənir ki, burada münasibətlər psixologiyasına xüsusi diqqət yetirilir, münaqişənin həlli zamanı mediator psixoloji metodlardan istifadə edir. Ailə mediatoru ər‐arvad münasibətlərini tənzimləməyə çalışır, bu zaman o, ilk növbədə hər iki tərəfə qulaq asır, onların mövqeyini, tələb və arzularını aydınlaşdırır, emosiyaları sakitləşdirir, kompromis yaratmağa çalışır, vəziyyəti kənardan öyrənir, tərəflərin razılığı əsasında məsələnin yeni həll variantlarını və imkanlarını təqdim edir, danışıqların məxfiliyini qoruyur. Ailə mediatoru tanış insan, yaxud kənar insanlar ola bilər, lakin hər bir halda neytral adam olmalıdır.
7 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə Fariz Şirinov Vəkillər Kollegiyasının üzvü PUBLİK HÜQUQİ ŞƏXSLƏR HAQQINDA QANUNVERİCİLİYİN TƏTBİQİ PERSPEKTİVLƏRİ Hazırkı məqalədə Publik hüquqi şəxslər haqqında yeni qanunvericiliyin təhlili və onun tətbiqi perspektivi müzakirə olunur. Bu məqalə çərçivəsində biz «publik hüquqi şəxslər» adlanan institutun tarixi əhəmiyyətindən və ümumi fəlsəfəsindən deyil, qanunun müddəalarının təsvirindən və tətbiqi perspektivlərindən söhbət açacağıq. Belə ki, 24 ildən artıq olan müstəqillik tariximiz onu göstərir ki, Azərbaycan Respublikasında məhkəmələr və inzibati orqanlar hər hansı hüquq institutunun tarixçəsini, fəlsəfəsini, qanunun ruhunu deyil, onun zahirini görünüşünü, yazı üslubunu və qanun mətnində istifadə edilmiş sözlərin anlamlarını əsas götürərək qərarlar verir, hüquqi hərəkətlər (hərəkətsizliklər) edirlər. Hazırkı məqalə çapa hazırlanan ərəfədə «Publik hüquqi şəxslər haqqında» Qanuna dəyişikliklər olunaraq bəzi müddəalar dəyişdirildi (4 mart 2016‐cı il tarixli qanun). Biz çalışdıq ki, hazırkı məqalədə həmin müddəalara da münasibət bildirək.
«Publik hüquqi şəxslər haqqında» 29 dekabr 2015‐ci il tarixli 97‐VQD saylı Qanun (bundan sonra hazırkı mətn üzrə ismin müvafiq halında – Qanun) və Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəllənin (bundan sonra Mülki Məcəllə) 43‐cü maddəsinə müvafiq dəyilikliklər (29 dekabr 2015ci il tarixli, 98‐VQD saylı Qanun) 2016‐ci ilin fevral ayında dərc olundu və qüvvəyə mindi. əslində dövlət və (və ya) bələdiyyələr tərəfindən ictimai funksiyaları icra edən qurumların yaradılması zərurəti çoxdan hiss olunmaqda idi. Təsadüfi deyildi ki, Mülki Məcəllənin 64.6 maddəsinin müddəası olan «Dövlət
hakimiyyəti orqanları bir sıra kommersiya hüquqi şəxs təsis etmiş (Məsələn, «Bakı Sərnişin Nəqliyyat» MMC, «1 saylı Rayonlararası İstehsalat Təmir‐Tikinti Tresti», Gəncə şəhər Reklam və Xidmət İdarəsi) onların qanuna zidd olaraq dövlət qeydiyyatına alınmasına müyəssər olmuşlar. Eynilə də yaxud da təbiətinə görə kommersiya qurumu olmayan təhsil müəssisələri və s. bu kimi qurumlar başqa təşkilati‐hüquqi forma olmadığından təsərrüfat cəmiyyətləri kimi qeydiyyata alınıblar. Bu hallar barədə müraciətlər olduqda isə müvafiq orqanlar «başqa təşkilati‐hüquqi forma olmadığından» bu təşkilatların yaradıldığı qeyd edilir. Əslində isə Qanun üzrə KİV‐də çıxış edən bir sıra natiqlərin də qeyd etdikləri kimi, dövlət kommersiya hüquqi şəxsləri yaratmamalı, pul qazanmamalıdır. Dövlət vergilər üzərində qurulmuş, cəmiyyətin idarə edən və ali məqsədi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 12‐ci maddəsinin I hissəsində göstərildiyi kimi, «İnsan
8 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə Lakin ən inkişaf etmiş dövlətlərdə ‐ Almaniyada, ABŞ‐da və s. ölkələrdə belə bu təşkilat bir sıra hallarda kommersiya əsaslı, lakin cəmiyyət üçün son dərəcə vacib funksiyaların icrasına nail olmağa məcbur qalır ki, əlavə vergi yükü yaratmadan öz ali missiyasını uğurla həyata keçirə bilsin. Təhlil edilən hüquq institutunun adı və təkliflər Hazırkı məqalədə təhlil edilən hüquq institutu «publik hüquqi şəxs» adlanır. Bildiyimiz kimi «publik» sözü bu kontekstdə latında «pulic» sözündən düzəldilib və sözün birinci mənası «cəmiyyətə xas olan», «cəmiyyətə aid» deməkdir, məsələn «Jus publicum» söz birləşməsi «dövlət hüququ» mənasını verir. Lakin İngilis, Fransız və Avropa dillərində «piblic» və ya «publique» sözü həm «cəmiyyətə xas olan», həm də «dövlətə xas olan» mənalarını verir. Məsələn «public officer» söz birləşməsi ingiliscə «dövlət məmuru», «public notary» söz birləşməsi dövlət notariusu mənalarını, eləcə də fransızca «service public» dövlət qulluğu, «agent public» dövlət qulluqçusu mənalarını, italyanca «amministrazione pubblica» sözləri «dövlət hakimiyyət orqanı» və ya «icra hakimiyyəti orqanı» mənalarını verir. Lakin biz bir az sonra görəcəyik ki, «publik hüquqi şəxs» adlanan qurumun fəaliyyətini tənzimləyən qanunvericilik aktlarında məsələ tək dövlət orqanlarından yox, həm də bələdiyyələrdən, yəni yerli özünüidarəetmə orqanından gedir. Nəzərə alsaq ki, «publik» sözü milli qanunvericilinin dilinə yad bir sözdür və qanun çıxdığı ilk gündən bu söz məsxərə obyektinə çevrilib, onda həmin sözün əvəz edilməsinin və daha anlaşıqlı terminlə əvəz edilməsinin nə qədər vacib olduğunu görərik. Bir də qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyində bir neçə şəxsin vahid bir məqsədə nail olmaq üçün birləşməsi «təşkilat» sözü ilə qeyd edilir. Bundan başqa hüquqi şəxsin anlayışı Mülki Məcəllədə belə qeyd edilib: «Hüquqi şəxs qanunla müəyyənləşdirilən qaydada dövlət
təşkilata «qurum» deyildiyini görürük. Bundan başqa, uzun illər həm dövlət, həm də ictimaiyyət üçün əhəmiyyətli hadisələri qeyd etmək üçün dilimizdə «geniş ictimaiyyət», «geniş ictimai» ifadələri işlədilmişdir. Bu ifadələr sovetlər dövrünə aid iclas protokollarında, qurultay sənədlərində, KPMK iclas stenoqramlarında da görmək mümkündür. Təklif Yuxarıda qeyd edilənləri, habelə qanunda publik hüquqi şəxsin məhz «ümumdövlət və ictimai əhəmiyyət daşıyan fəaliyyətlə məşğul olan» qurum olduğunu göz önündə tutaraq qanunvericilikdə «publik hüquqi şəxs» ifadəsinin «ümumdövlət və ictimai əhəmiyyətli təşkilat» ifadəsi ilə və ya «ümumdövlət və ictimai əhəmiyyətli qurum» ifadəsi, amma sözlərə qənaət etmək, həm də qurumun mahiyyətini əks etdirmək üçün «ictimai əhəmiyyətli qurum» ifadəsi ilə əvəz olunması məqsədəuyğun görünür (bundan sonra mətn üzrə «ictimai əhəmiyyətli qurum» sözündən istifadə ediləcək).
29 dekabr 2015‐ci il tarixli, 98‐VQD saylı Azərbaycan Respublikası Qanunu ilə Mülki Məcəlləyə dəyişiklik edilmiş və «publik hüquqi şəxs» barədə müddəalar 43.‐cü maddəyə (Hüquqi şəxsanlayışı
onun hal‐hazırda qüvvədə olan mətni belədir: «43.5. Hüquqi şəxslər fəaliyyətinin əsas məqsədi mənfəət götürməkdən ibarət olan (kommersiya hüquqi şəxsləri) və ya əsas məqsədi mənfəət götürməkdən ibarət olmayan və götürülən mənfəəti iştirakçıları arasında bölüşdürməyən (qeyri kommersiya hüquqi şəxsləri), habelə ümumdövlət və ictimai əhəmiyyət daşıyan fəaliyyətlə məşğul
Yüklə 1,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|