Muhammad al-xorazmiy nomida toshkent axborot texnologiyalari universiteti

1.1 Arxitektura 3D vizualizatsiya Tarixi
Arxitekturadagi 3D vizualizatsiya tarixi texnologik taraqqiyot va dizayn g'oyalarini yanada samaraliroq etkazish uchun tobora ortib borayotgan ehtiyoj tufayli yillar davomida rivojlangan qiziqarli sayohatdir. Arxitekturada 3D vizualizatsiya tarixiga umumiy nuqtai nazar:



1. Ilk boshlanishlar (1960-1980 yillar):



Arxitekturada kompyuterlarning dastlabki qo'llanilishi asosiy 3D modellashtirishga olib keldi. Arxitektorlar oddiy 3D tasvirlarni yaratish uchun simli ramka modellari va oddiy SAPR dasturidan foydalanganlar.
Ivan Satherlandning "Sketchpad" (1963) ko'pincha 3D modellashtirishga asos solgan birinchi kompyuter yordamida loyihalash (SAPR) tizimlaridan biri hisoblanadi.
2. Kompyuter grafikasining paydo bo‘lishi (1980-yillar):



1980-yillar kompyuter grafikasida sezilarli yutuqlarga erishdi. Kuchliroq kompyuterlar va grafik ish stantsiyalarining joriy etilishi arxitektorlarga yanada murakkab 3D modellarni yaratishga imkon berdi.
AutoCAD va 3D Studio kabi dasturlar paydo bo'ldi, bu 3D modellar va renderlarni yaratishni osonlashtirdi.
3. Renderning yuksalishi (1990-yillar):



1990-yillarda asosiy e'tibor 3D renderlashga qaratildi. 3D Studio Max va VRay kabi dasturlar meʼmorlarga koʻproq fotorealistik renderlar yaratish imkonini berdi.
Renderlar arxitektura taqdimotlarida hal qiluvchi rol o'ynadi va mijozlarga taklif qilingan dizaynlarni yaxshiroq tushunishni taklif qildi.
4. Real-Time 3D rejimiga o‘tish (1990-yillarning oxiri – 2000-yillarning boshi):



1990-yillarning oxiri va 2000-yillarning boshi real vaqtda 3D vizualizatsiyasiga oʻtishni olib keldi. Unreal Engine kabi video o'yin dvigatellari interaktiv 3D muhitlarni yaratish uchun ishlatila boshlandi.
Arxitektorlar ko'proq immersiv tajribani ta'minlovchi 3D texnologiyasidan real vaqt rejimida yurish va parvozlar uchun foydalanishni boshladilar.
5. BIM va Parametrik dizayn (2000-yillardan hozirgi kungacha):



Bino ma'lumotlarini modellashtirish (BIM) arxitektura dizayni va qurilishi uchun tobora ommalashib bormoqda. BIM modellari nafaqat 3D geometriyani, balki qurilish komponentlari haqida keng qamrovli ma'lumotlarni ham o'z ichiga oladi.
Grasshopper for Rhino kabi parametrli dizayn vositalari me'morlarga 3D formatida ko'rish mumkin bo'lgan murakkab, generativ dizaynlarni yaratishga imkon berdi.
6. Kengaytirilgan reallik (AR) va virtual haqiqat (VR) (2010-yillar - hozirgi kun):



2010-yillarda arxitektura vizualizatsiyasida AR va VR integratsiyasi kuzatildi. Ushbu texnologiyalar me'morlarga immersiv tajriba yaratish va mijozlarga dizaynlarni 3D formatida o'rganish imkonini beradi.
AR ilovalari 3D modellarni real dunyoga joylashtirishi mumkin, VR garnituralari esa toʻliq immersiv virtual tajribalarni taqdim etadi.
7. Kelajak tendentsiyalari (2020 va undan keyingi yillar):



Arxitekturadagi 3D vizualizatsiyaning kelajagi rivojlanishda davom etmoqda. Mashina o'rganish va AI 2D eskizlaridan 3D modellarni yaratish uchun qo'llaniladi.
Barqarorlik va atrof-muhitni simulyatsiya qilish vositalari binoning ishlashini baholash uchun 3D vizualizatsiyaga tobora ko'proq integratsiya qilinmoqda.
Arxitekturada 3D vizualizatsiya tarixi asosiy 3D modellashtirishdan murakkab real vaqt va immersiv tajribalargacha aniq taraqqiyotni ko'rsatadi. Texnologiya taraqqiyotda davom etar ekan, arxitektura dizayni va kommunikatsiyalarida 3D vizualizatsiyaning roli yanada kengayadi va me'morlarga o'z g'oyalari va dizaynlarini mijozlar va manfaatdor tomonlarga etkazishning yangi usullarini taklif qiladi.