Muhataplarının Seviyesi Bağlamında Gazzâlî’nin Kelâm Algısı
Yüklə 114,05 Kb.
|
86 İlk dönemlerde Selef akîdesine aykırı görüş beyan edenlere verilen ve Mu'tezile'ye karşı bir yergi ifadesi olarak kullanılan ehl-i nazar ifadesi, daha sonraları Ehl-i Sünnet kelâm ekolleri tarafından benimsendiğinde bu olumsuz mana izâle olmuştur. Bkz. Metin Yurdagür, "Ehl-i Nazar" DİA, X, s. 519.
87Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 22. 88Gazzâli,Kavâidü'l-Akâid, s. 109. 89Gazzâli, el-İktisâdfi'l-i'tikâd, s. 23. 90Gazzâli, el-Kıstâsü'l-Müstakîm, s. 227. 91Gazzâli, el-İktisâdfi'l-i'tikâd, s. 23-26. 92Gazzâli, el-Kıstâsü'l-Müstakîm, s. 221. 93Gazzâli, el-Kıstâsü'l-Müstakîm, s. 222. 94Gazzâli,Kavâidü'l-Akâid, s. 80-81. 95 Ali Bulaç, İslâm Düşüncesinde Din-Felsefe Vahiy-Akıl İlişkisi, Yeni Akademi Yayınları, İstanbul, 2006, s. 220. 96 Ali Bulaç, a.g.e., s. 220. 97Gazzâli, el-İktisâdfi'l-i'tikâd, s. 59. 98Gazzâli, el-İktisâdfi'l-i'tikâd, s. 60. 99Gazzâli, Kavâidü'l-Akâid, s.76-77. 100Gazzâli, Kavâidü'l-Akâid, s., 77. 101Gazzâli,Kavâidü'l-Akâid, s., 80-81; a.mlf., el-Munkızu mine'd-Dalâl, s. 68. 102 Hatice K. Arpaguş, "Gazzâli'ye Göre İman Akıl ve Taklit", Pasifik Ofset, İstanbul, 2013, s. 34-35. 103Gazzâli, Kavâidü'l-Akâid, s. 78. 104Lazarus-Yahef, a.g.e., s. 353 105Gazzâli,Kavâidü'l-Akâid s., 78-79; a. mlf., İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 116. 106 Orman, "Gazâli'yi Anlamak: Bazı Metodolojik Mülahazalar", s. 69. 107 George F. Hourani, "A Revised Chronology of al-Ghazali's Writings", Journal of the American Oriental Society, 104/2 (1984), s. 302. 108Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 53. Ayrıca bkz.; M. Sait Özervarlı, "Selefiyye", DİA, XXXVI, s. 399-402. 109 W. Montgomery Watt, Müslüman Aydın (Gazâli Hakkında Bir Araştırma), çev. Hanifi Özcan, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir, 1989, s.16. 110Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 55. 111يَنْزِلُ رَبُّنَا كُلَّ لَيْلَةٍ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا حِينَ يَبْقَى ثُلُثُ اللَّيْلِ اْلآخِرُ يَقُولُ مَنْ يَدْعُونِي فَأَسْتَجِيبَ لَهُ مَنْ يَسْأَلُنِي فَأُعْطِيَهُ مَنْ يَسْتَغْفِرُنِي فَأَغْفِرَ لَهُ حتى يطلع الفجر Müslim, "Salâtü'l-Müsâfirîn", 168-172; Buhâri, "Teheccüd", 14. 112Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 57. 113 دخلت مصرفلم يفهموا كلامي فنزلت ثم نزلت ثم نزلت :قال الشافعي رضي الله عنه 114Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 57-58. 115 Tasdik, aklın iki şey arasında olumlu veya olumsuz olarak hüküm ifade edecek şekilde kurduğu bağlantıdır. Tasavvur ise, müsbet veya menfi bir hüküm vermeksizin zihinde idrak etmektir. Kelâmcılara göre tasavvurlar, zihinde de hariçte de varlığı olmayan itibârî durumlardır. İlim, tasdikten ibarettir, tasdikin başında ise tasavvur bulunmaktadır. Bundan dolayı tasavvur, ilmin mahiyetine dahil unsurlardandır. (Bekir Topaloğlu-İlyas Çelebi, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İsam yayınları, İstanbul, 2010, s. 305.) 116Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 59. 117Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 60. 118Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 60. 119Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 60. 120Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 63. 121Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 63. 122Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 49. 123Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 77. 124Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 77-78. 125Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 78-79. 126Gazzâli,Kavâidü'l-Akâid s. 108; Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 81. 127Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 84. 128Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 99. 129Ebû Dâvûd, "Edeb", 20. 130 Müslim, "Mukaddime", 3 131İbn Haldun, Mukaddime, II/1082 132Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s.111. 133 Hülya Alper, İmanın Psikolojik Yapısı, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2002, s. 23. 134 Richard Frank, "İlim ve Taklid: Klasik Eş'arilikte Dinî İnancın Temelleri" [ter. Hatice K. Arpaguş], (Hatice K. Arpaguş, Gazzâli'ye Göre İman Akıl ve Taklit, [içinde ek]), s. 212. 135 Richard Frank, a.g.e., s. 230-231. 136Gazzâli, İhyâuulûmiddîn, I, s. 426. 137Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 27-28. 138Gazzâli, İhyâuulûmiddîn, I, 426. 139Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 112. 140Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 77. 141Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 112. 142Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 113. 144Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 114. 145Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 114-115. 146Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 115. 147Gazzâli, İlcâmü'l-Avâm an ilmi'l-Kelâm, s. 115. 148 Hatice K. Arpaguş, a.g.e., s.27-29. 149Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 28. 150Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 33. 151Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 28. 152 Buhari, Ta'bîr, 10/13; Müslim, Ru'yâ, 1/10 153Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 29. 154Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 30. 155Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 30. 156Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 31. 157 Felsefeciler, "ma'dumun aynıyla iâdesi" imkansız olduğu için cismâni haşr da aynı şekilde imkansızdır. Çünkü adem sıfatını haiz, çürüyüp yok olan bedenin ahirette aynı şekilde tekrar diriltilmesi mümkün değildir. Ayet ve hadislerde geçen bu konu ile ilgili tasvirler ise insanlara daha iyi anlatabilmek için kullanılan sembollerdir. bkz. Yusuf Şevki Yavuz, "Ba's", DİA, V, s.100. 159Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 49. 160Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 49. 161Zarûriyyât, üzerinde çok fazla düşünmeden, delile başvurmaksızın, kendiliğinden oluşan bilgiler olup, bedihiyyât, fıtriyyât, müşahedât gibi bölümlere ayrılır. (Topaloğlu-Çelebi, a.g.e., s. 345.) Evveliyyât ise doğuştan gelen, zihnin tasdik etmek için hiçbir aracıya ihtiyaç duymadığı, kendiliğinden kabul ettiği önermelerdir. (84-85) 162Gazzâli, Faysalü't-Tefrika beyne'l-İslâm ve'z-Zendeka, s. 50-51. 163Gazzâli, Kânûnü't-Te'vîl, thk.,Mahmud Beycû, Dımeşk, 1993, s. 21. 164Gazzâli, Kânûnü't-Te'vîl, s. 21-22. 165Gazzâli, Kânûnü't-Te'vîl, s. 22-23. 166Cağfer Karadaş, "Gazzâli'nin Düşünce Ekseni: Hakîkatü'n-Nübüvve", 900. Vefat Yılında Gazzâli Sempozyumu, İFAV yayınları, İstanbul, 2011, s. 341. 167Cağfer Karadaş, "Gazzâli'nin Düşünce Ekseni: Hakîkatü'n-Nübüvve", s. 342. 168Cağfer Karadaş, "Gazzâli'nin Düşünce Ekseni: Hakîkatü'n-Nübüvve", 343. Yüklə 114,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|