Mühaz rə ( saat) MÖvzu: F
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MÜHAZ R Ə 10 ( 6 saat) MÖVZU: D ALEKT KA VARLI ĞIN UN VERSAL ƏLAQ ƏL ƏR V Ə NK ŞAFI
- 2. D ALEKT KANIN QANUNLARI . 3. NKARIN NKAR QANUNU.
- Qabaqgör ənlik fun ҝsiyası.
onun obrazını çan-lattdıra bilirik. Traduktiv adlanan bu əqli nətiçənin əsas növlzrin-dən biri analokiyadır. Analoknya elə əqli nəqicədir ki, bu zaman iki və daһa çox nredmetin, һadisənin bir neçə olaş-tinin oxşarlığından onların dikər ə laməqlərinin də ox-şar ola bilməsi nətiçəsi çıxarılır. Məsələn, X.һüykens səs və işıqın eyni əlamətlərə (əks olunma, sınma, disnersi-ya, difraksiya və s.) malnk olması faktından səs kimi işı-ğın da dalğa təbiəqli olması nəticəsinə kəlib çıxmış- dır. Analokiyaya əsasən çıxarılan əqli nəticələr əsasın-da müһüm elmi kəşflər edilməsi faktı elm aarixindz na-dir һadisə deyildir. drak prosesində qazanılmış biliyin faydalı olma-sı, insana һəyatda düzkün istşaməq kötürməyə imkan ver-məsi və nəzərdə tuqulan məqsədlər əsasında kerçəkliyi də-yişdirməyə kömək edə bilməsi üçün o һəqiqi olmalı, kerçə-kliyə uyğun kəlməlidir. Biliyin kerçəkliyə uyqunluqu məsə-ləsi fəlsəfədə һəqiqəq problsmi adlanır. һəqiqətin maһiy-yəti məsələsi biliyin kerçəkliyə uyğun olub- olmaması mə-sələsidir. Vəs bunu neçə yoxlamaq olar? ki xətkeşin uzun-luğunun uyğunluğunu yoxlamaq üçün onların üst-üstə qoyul-ması, fotoşəklin öz orijinalına uyğunluğunun yoxlanıl-ması üçün onların nnsanda eyni duyqu yaraqması kifayət- dir. Bəs simvolik işarələrlə ifadə olupan biliyin fi-ziki proseslərə, tarixi һadisələrə, ptüurda çərəyan edən prossslərə, adamların daxili һəyəcailarına, emosiyaları-na uyğuqq olub-olmamasını necə yoxlamaq olar? Nisbi və müqləq һəqiqət obyektiv һəqiqətin müxtaiif səviyyələri və formalarıdır. Konkret biliklərimiz çəmiy-yətin, elmin, texnikanın inkişaf səviyyəsindən asılı olan nisbi һəqiqətlərdir. drakın səviyyəsi yüksəldikçə biz | mütləq һəqiqətə daһa çox yaxınlaşırıq. Lakin tarixi in-kişafın һər bir mərһələsində biz dünyanın yeni-yeni qa-nuiauyğunluqlarını kəşf edərək opun һaqqında daһa dol- 1 ğun, daһa bitkin biliklər əldə edə bildiyimizdən bu nroses sonsuz davam edə bilər. Obyektiv һoqiqotin bir nisbi for-masından dikərinə keçilməsi dialektikanın idrak prose-sində təzaһürünün ifadəsidir. Müqləq və nisbi һəqiqətlə-rii dialektikası һ aqtıida deyilənləri aşağıdakı nətiçz ilo yekunlaşdıra bilərik; һər bir nisbi һəqiqət özlüyündə müqləq һəqiqətin zərrəsi, mütləq һəqiqət isə nisbi һəqiqzt-lərin sonsuz ardıçıllığının һüdududur. Melikov Behruz
Dünyanın dərk edilməsi prosesi özünün on yüksək ifadə-sini elmdo tapır. Elm insan fəaliyyəqinin tarixən qərar-laşmış, kerçəkliyin dərk olunmasına vo onun praktiki dəyişdirilməsinə yönəldilmiş formasıdır. Elm mə'nəvi isteһsal saһəsidir. Buraya daxildir: məqsə-dəmüvafiq seçilmiş və sistemləşdirilmiş faktlar, mən-qiqi cəһətdən əsaslandırılmış nozəriyyəlor, fundamental qanunlar, priisinlər, elmi tədqiqatın metod vo üsulları. Bütövlükdo elmə üç baxımdan yanaqpmaq olar: elm eyni zamanda һəm bilik sistemi, һom mə'nəvi ieqeһsal, һom dz bunların osasında һəyata keçirilon praktiki fəaliyyətdiY Elmin nredmeti nə tədqiq olunur, metodu iso necə qədqiq olunur sualına çavab verir. Kerçokliyin və ictimai prak-tikanın keyfiyyət müxtəlifliyi insan tofokkürünün çox-planlı xaraktsrini və elmi idrakın müxtolif saһələrini müəyyən edir. Elm təkço insan şüurundan kənarda mövçud olan predmet vo һ adisələri, һorəkət və qarşılıqlı tə ( si-| rin müxtəlif tiplərini vo formalarını deyil, һə mçinin onların şüurdakı in'ikasını, insanı, onun zənkin və tək-rarolunmaz mə'nəvi düpyasını da eһtiva edir. nsan idrakının əsas formalarından olan elm bir sıra sosial funksiyalara malikdir. Sabit və dəyişilməz qalmayan bu funksiyalar elmin özü kimi tarixən müvafiq təkamülə ut rayaraq inkişaf stmişlər. Müasir elmin üç sosial funksiyası xüsusi qeyd edilməlidir: a) elmin mə'dəpi~ dünyakərüşü funҝsiyası; b) elmni bilavasntə məһsuldar qüvvə olmasındin nrəli kələn fuiҝsiyası; v) slmin sosial qüvvə olmasından irəli kələp funksiyası. Elmin mə'dəni-dünyakörüşü fuiksiyası köstərir ki, em-pirik və nəzəri biliklər sistsmi olmaq e'tibarilə elm bir tərəfdən mədəniyyətin, dikər tərəfdən isə düiyakörüşüiün tərkib һissəsinə çevrilərək içtimai şüur formaları içərisində xüsusi sqatus qazanmışdır. һ azırda elmin bilavasitə məһsuldar qüvvəyə çevrilməsilə əlaqədar olaraq qazaidığı funksiya da onun başlıça xüsusiyyətlərindəndir. Elmii bu funksiyası sosial һəyatın və insan fəaliyyətinin bütün saһələriidə aydın nəzərə çar-pan müasir elmi-tsxniki tərəqtinin miqyas və tempi ilə baqaıdır. steһsalın kenişlənməsi və ictimailəşməsilə əlaqədar olaraq isqeһsal prosesində elmin rolu artmış, praktiki olaraq һər şey, һər bir proses elmin predmetinə çevrilmişdir. Melikov Behruz Müasir elli-texiiki tərəqqi dovründə elm ozünüi üçüi-çü fuiҝsiyasını kəsb edərək boyük sosia. \ qüvvəyə çevrilmişdvr. Bu funksiyası ilə elm əslində sosial inkişaf prose-sinə qoşulmuşdur. һazırda elmi nəticə və metodlardan so-sial və iqtisadi inkişafın qlobal miqyaslı plan və proq-ramlarıiın qərqibində keniş isqifadə olunur. Bu plai və proqramların işlənib һazırlanması və һəyata keçirilmə-si təbiət, texniki və һumanitar elmlərin birgə tətbiq edilməsi sayəsində mümkün olur !
Melikov Behruz MÜHAZ RƏ 10 ( 6 saat) MÖVZU: D ALEKT KA VARLIĞIN UN VERSAL ƏLAQƏLƏR VƏ NK ŞAFI HAQQINDA TƏL MD R. MÜHAZ RƏN N PLANI 1. D ALEKT KANIN MAH YYƏT . 2. D ALEKT KANIN QANUNLARI . 3. NKARIN NKAR QANUNU. Dialektika yunan sözü olub mübaһisə etmək, müsaһibə anarmaq bacarığı deməkdir. Dialektika quldarlıq demok-ratiyasının inkişafı ilə əlaqədar olaraq mübaһisə et-mək, öz fikrini sübuta yetirmək, adamları ona inandırmaq, özünün һ aqlı olduğunu əsaslandırmaq və bununla da dövlət, məһkəmə və başqa işlərin müzakirəsi zamanı tərəfdarlar qazanmaq baçarığının yüksək qiymətləndirildiyi Qədim yu-nan fəlsəfəsində meydana kəlmişdir. Qədim Yunanıstapda dialektika dedikdə, müsaһibə yolu ilə müsaһibin müһakimələrindəki zidiyyəti aşkara çı-xarmaq, һəqiqəti sübuta yetirmək sənəti başa düşülürdü.O, zaman xüsusi һazırlıt və böyük usqalıq qələb edən dialoq sənəti onun iştirakçılarının müzakirə olunan məsələlər ətrafında bir-birlərinə suallar verən alternativ nöqte-yi-nəzəri başa düşməyi, onun iöqsanlarını, ziddiyyətləri-ni apjara çıxarmaqla öz mövqeyinin üstünlüyünüsübutaye-tirməyi eһtiva edirdi. Mübaһisə prosesində müsaһiblərin şərik olduqları bir iddiadan һər iki tərəfin müһakimə- lərişş cilalandığı üçün başqasına doğru ketməklə mövqelər yaxıilaşır və daһa düzkün olur. Nətiçədə müxtəlif mövqelər nəzərə alınmaqla müһakimələrin birtərəfliliyi aradan qaldırılır, yaxınlaşırdı. Belə ictimai polemika praktikası böyük dialaoq usta-sı olan Sokratın fəaliyyətində keniş təqbiq olunmuşdur. O, dialektikaya, müxtəlif, һəqta əks fikirlərin toqquşası və uzlaşdarılması yolu ilə һəqiqətin aşkara çıxarıl-ması sənəti Melikov Behruz kimi baxırdı. Dialektikaya mübaһisə, dialoq sənəti kimi baxılması Orta Əsrlərdə və sonralar da davam etmişdir. Uzun və mürəkkəb inkişaf yolu keçərək dünyanı dərk etməyin və dəyişdirməyin yekanə һəqiqi fəlsəfi meto-duna çevrilən, dünyaya vaһid, rabitəli bir tam kimi baxan, onu əbədi һərəkətdə, dəyişmə və inkişafda kötürən dia-lektika təbiət, cəmiyyət, aəfəkkür və idrakın ən ümumi in-kişaf qanunları һaqqında tə"limə çevrilmişdir- Dialektika obyektiv və subyektiv dialektika olmaqla iki yerə bö-lünür. Obyektiv dialektika insan şüurundan xariçdə və op-dan asılı olmadan mövçud olan varlığın özünün dialekti-kası, subysktiv dialektika isə obyektiv dialektikanın subyekt, insan, bəşəriyyət tərəfipdən fərdi və içtimai şüurda əks olunmasıdır. Fəlsəfi elm olmaq e'tibarilə dialektika inkişaf edən və ketdikçə dolğunlaşan biliklər sistemidir. Bu sistemin əsasını müəyyən irinsiplər, qanunlar və kateqoriyalar təşkil edir. Dialektikanın prinsipləri onun əsasını təşkil edən başlanğıç müddəalardır. Dialektikanın əsas prinsipləri bunlardır: һadisələrin ən ümumi əlaqəsi prin-svpi, obyektnvlik nrnnsinn, inknşaf nrkasinv, determn-mzm nrineinn, tarixilnҝ irinsnpn, һə qiqətin konkretliyi I prnisipi, nəzəriyyə ilə nraktikanın vəһdəti nrinsipi və b. Bu prinsiilərdə kerçək aləmik ən ümumi əlaqə və müna-sibətləri əks olunmuşdur. Dialektikanın qanunları və ka-teqoriyaları da onun zəruri komponentləridir. Dialekti-ka һəmçinin nəzəriyyə və metodun vəһdztidir. Buna körə də nəzəriyyənin funksiyasını yalnız fəlsəfi materializmə, metodun funksiyasını isə yalnız dialektikaya isnad vsrən nöqqsyi-nəzərlzr düzkün sayıla bilməz. Dialektika mürəkkəb struktura malik olub dörd tər-kib һissədən ibarəqdir. Ə vvəla, dialektika təbiət һaqtıkda, onun һərəkəqi vz nnkişafının ümumi qanukları һaqtında fəlsəfi tə'lim-dir. ҝinçisn, çəmiyyət һaqqında onun tarixi һə rəkəti və işşşafınıp ümumi qanukları һaqqında fəlsəfi tə'lim-dir. Üçünçüsü, dialekqika təfəkkür һattında, onun forma-ları və qanunları һaqqında fəlsəfi tə'limdir, yə'ni dia-lsktik mzktiqdkr. Nəһayət, dialektika idrak һaqqıkda, onun forma və metodları һaqqında fəlsəfi təlimdnr. Dialektikanın strukturu һaqtında deyilənləri yekun-laşdırıb aşağıdakı
Melikov Behruz nətiçzyə kzlmək olar. Materialkst dialektikaın strukturu tzbiztin dialektikası, çəmiyyətin dialektikası, dialektik məntiq və idrak nəzəriyyəsindən ibarətdir. Deyilznlərdən aydın olur ki, materialist dialektika eyni zamanda һəm ontolokiya, һəm məntş, һəm də qnoseologiya kimi çıxış etməklə oiların vəһdətini təşkil edir. Fəlsəfi elm olmaq e'tibarilə dialektikanın mürəkkəb xarakteri onun funksiyaları vasitəsilə açılır. һəm də bu һalda dialekqikanın funksiyalarının məzmunu onun nred-meqi, sistemi və strukquru ilə müəyyyən olunur. Materialist dialektikaya təbiət, cəmiyyət, təfəkkür və idrakın ən ümu-mi inkişaf qanunları һ apında slm kimi verilən tərif-də onun funksiyaları öz ifadəsini tapmışdır. һəmin fu nksiyal ar aşaq ı; dekı l ardır: a)
Ontoloji fuiksiya. Materialist dialektikanın bufunksiyası öz ifadəsini onun təbiət və çəmiyyətin һərəkətivə inkişafının ən ümumi qanunları һaqtında slm olma- sında tapır. Dialektikanın qanunları xarici alomin in-kişafının obyektiv, һəqiqi xanunları olduğukdan fəlsəfi elm kimi dialektika һər şeydən əvvəl, təbiət və cəmiyyət һaqqında elmlərin nailiyyətlərinə istinad edərək təbiətdə və çəmiyyətdə baş vsrən һadisələrin dialektik xa rakterini tədqiq etməlidir. b)
Məntiqi funksiya. Materialist dialektikanın bufunksiyası oiuk һəm də təfəkkür һaqqında elm olması iləsəciyyələnir. drak prosesində bütün elmlər öz anlayış və
kateqoriyalarını işləyib һazırlamaqda məntiqi təfək-kürüp formalarından istifadə eqszlər də, bunların һeçbiri tədqiqatın məntiqini öyrənməklə məşğul olmur. Bu vəzifəni yalnız məntiq olmaqla dialektika yerinə yetirir.Lakin məntiq olmaq etibarilə dialektikanı nə formal məntilə, nə də elmi tədqiqatın məitiqi ilə eyniləşdirmək olmaz. Belə ki, bu sonunçular xüsusi elmlər saһəsinə aid olub, dialektikanın tərkibinə daxil olmurlar. Dialektika һəm də dialektik məntiqdir, bu sonunçu isə materialist dialektiҝanın ən dərin ifadəsidir. Melikov Behruz v) Qnoseoloji funksiya. Materialist daalektikanın bufunksiyası öz ifadəsini onun idrak һaqqında tə'lim olmasında qapır. Məlumdur ki, bütün elmlər xarici
aləmi dərk
etmək vasitəsidir, lakin һeç bir xüsusi elm idrak irosesi-nin qanukauyqunlu1larını və formalarını öyrənməkləməşqul olmur. Bununla yalnız materialist dialektika məiiul olur. q)
Dünyakörüşü funksnyası. Materialist dialektika-nın predmeqindən belə nətiçə çıxır ki, o һəm də dünyakörüşü funksiyasını yeripə yetirir. Bu funksiya öz ifadəsini insanın təbiətə, çəmiyyətə və özünə munasibati һaqqında dialektik materialist təlimdə qapır. d)
materialist dialektika nəinki inkişafnəzəriyyəsi, һəm də elmi idrakın və nraktiki fəaliyyətin ə n ümumi metodudur. O, insana təbiətin və sosial kerçəkliyin dərk olunması və dəyişdirilməsi üçün ümumi yanaşma üsulu, qayda və metod verir, onu ümumi metodoloji prinsiilərlə silaһlandırır. Bununla əlaqədar olaraq dialektikanınbütün prinsppləri, qanunları və kateqoriyaları metodolo-ji əhəmiyyət kəsb edirlər. e)
һə rtərəfli tə'lim olan dialektika keçmişi vəindini izaһ etməklə yanaşı, insana kələçəyi irəliçədən körmək imkanı verir. Klmi qabaqkörənliyin nəzəri və metodoloji əsasını təşkil edən materialist dialektikaadamlara sosial-siyasi һadisələrin inkişaf eһtimalını düzkün qiymətləndirmək, inkişaf meylini müəyyənləşdirmək, dərin intuieiya, zənkin təfəkkür və böyük һəyat təçrübəsi əsasında һadisələri qabaqlamaq və kələçəypn modelini yaratmaq imkanı verir. Məһz bu yolla insan inkişafıp da-xili qanunauyğun əlaqə və münasibətlərini dərk edir, eһti-mallı proqnozlaşdırmalar aparır, ümumi һipotezlər ya- radır, elmi kəşfləri qabaqçadan xəbər verir (məsələn, fi-zikada proton, neytron, pozitronun və s. mövçudluqunun qabaqçadan söylənməsi və s.) Melikov Behruz Nəzəriyyə və praktikada dialektikanın bütün funksiya-larının reallaşmasının ə sas şərti onların dialektik vəһdəqdə tətbiq olunmasıdır. Bunu fəlsəfi katsqoriya ki- mi materiyaya verilən və yuxarıda bəһs etdiyimiz tər'ifdə aydın körmək olar. һəmin tə'rifdə dialektikanın qeyd et-diyimiz ontoloji, məntiqi, qenoseoloji, dünyakörüşü, me-todoloji, proqnostik funksiyaları vəһdətdə reallaşmış-dır. Materiyaya obyektiv reallıq kimi tə'rif verildikdə onun ontoloji aspekti, materiyanı obyektiv reallığı köstərən fəlsəfi katsqoriya kimi müəyyənləşdirdikdə onun məntiqi aspekti, obyektiv reallıq olmaq e'tibarnlo materi-ya insana onun duyularında verilmişdir, bizim duyğula-rımızdap asılı olmadan mövçud olmaqla onlarda əks olu-nur- dedikdə onun qnoseoloji aspekti qeyd edilmişdir. nkişaf prosesində kəmiyyət dəyişmələrinin tədriçən ksyfiyyət dəyişmələrinə keçməsi ilə yeni cisim, proses və һadisələrin meydana kəlməsini һəyatın bütün saһələrində müşaһidə etmək olar. Çüiki dialektikaiın bu qanupu da onun dikər qanupları kimi universal xarakter daşıyır. Deyilənlər köstərir ki, təbiət, cəmiyyət və insan təfəkkürü üçün ümumi olan inkişaf kəmiyyət və keyfiyyət dəyişmələrinin dialektik vəһdətində һəyata keçir. Bu in-kişafın mənbəyini, səbəblərini isə dialektikanın əksik-lərin vəһdəti və mübarizəsi qanunu açıb köstərir. Predmet və һadisələrin һərəkəti, inqkişafının mən-bəyi, səbəbi məsələsi filosofları, təbiətşünasları daim düşündürmüş, onun ətrafında kəskin mübaһisələr ketmiş-dir. һəmin məsələdə maһiyyətçə bir-birinə əks iki baxış mövçud olmuşdur: idealizm və din dəyiişə və inkişafın mənbəyini, səbəbini şsylərdən xariçdə fövqəltəbii, föv-qəlbəşari qüvvədə axtarmışlar. Dialektik filosoflar isə һəmin səbəbi nredmsq və һadisələrin özündə körmüşlər. һələ e.ə. VI əsrdə materialist və kortəbii dialektik olan һeraklit dünyanın allaһ tərəfindən yaradılması ideyası-na tarşı çıxaraq bildirirdi ki, dünya һeç bir allaһ və һeç bir insan tərəfindən yaradılmamışdır, һəmişə qanu-nauyğui surətdə alovlanan və qanunauyğun surətdə sönən çan-lı od olmuş, od olarat qalır və qalaçaqdır. һsraklitə körə, һəmin odun, atənşn müxtəlif һalları, şəkilləri olan predmet və һadisələr əksliklərdən ibarəqdir; bu əksliklərin əbədi mübarizəsi məһz inkişafın һərəkətve-rici qüvvəsi, daxili Melikov Behruz
mənbəyi, impulsudur. Yeni dövrdə körkəmli alman filosofu һekel metofizik baxışlara qarşı çıxaraq inkişafda ziddiyyətlərin rolu-nu açıb köstərdi. Əksliklərin vəһdəti və mübarizəsi qanu-nunu formulə edən һekel ziddiyyəti һər cür һərəkətin və һəyatiliyin kökü adlandıraraq bildirirda ki, müd ləq ide-ya yalnız özündə ziddiyyətə malik olduğuna körə һərəkət edir, impulsa və fəallığa malik olur. nkişafın mənbəyi məsələsini һəll edən əksliklərin vəһdəti və mübarizəsi qanununun һərtərəfli təһlili did lektik-materialist fəlsəfədə verilmişdir. Bu fəlsəfzdz kösqərildiyi kimi, elmin müxtəlif saһələrindəki müһum nailiyyətlər, coşğun inkişaf, xüsusilə də bəşəriyyətin öz | inkişafında nail olduğu sürət inkişaf prosesini qəbul stməyə vadar edir. Lakin məsələ yalnız fakt qarşısıvda inkişaf prinsipini qəbul etməklə bitmir. Əsl məsələ bu inkişafın xarakterini və mənbəyini pecə anlamaqdan ibarətdir. Məһz bu məsələdə də bir-birilə əks olan iki baxışlar sisqemi-inkişafın metofizik və dialektik konsepsiyala-rı msydana çıxır. Metafizik konsepsiya inkişaf prose-sində yeni keyfiyyətin yaranmasını qəbul etməyərək ona yal-nız kəmiyyətçə artma və azalma, böyümə və kiçilmo kimi, əmələkəlmişyeniyə sadəçə olaraq köһnənin təkrarı kimi baxır. nkişafın mənbəyini isə o, şsylərin öz daxilində deyil onlardan kənarda axtarır. Bunui əksinə olan dia-lektik konsspsiya isə inkişafın mənbəyini predmet və һa-disələrin daxilində axtararaq köstərir ki, bu onları təşkil sdən əks tərəflər, meyllər, qüvvələr arasındakı mu-barizədir. Mə'lumdur ki, nəzəri planda irəli sürülən һər bir müd-dəanın məzmununun açılması xeyli dərəçədə һəmin müddəanın ifadə olunduğu anlayışlar ilə tanışlıqla bağlıdır. Dikər qərəfdən, qaiunun yuxarıda bəһs etdiyimiz tərəfin-dən köründüyü kimi, һər bir qanun nətiçə e'tibarilz pred-met və һadisələr arasındakı müəyyən, məһz ümumi, müһüm, zəruri və s. çəһətləri, əlamətləri ifadə edən anlayışlar arasındakı əlaqə kimi çıxış edir. Əksliklərin vəһdəti və mübarizəsi qanununun ifadə olunduğu bslə anlayışlar syiiyyət, fərq, əҝsliҝ və ziddiyrt anlayışlarıdır. Predmet və һadisələrin əks tərəflərinin qarşılıqlı münasibətinin ifadə stməklə һə r cür һərəkət, dəyişmə vz inkişafın mənbəyi kimi çıxış edən ziddiyyətin özü dzy Melikov Behruz dəyişmədə, inkişafdadır. Eyniyyət, fərq, əkslik də şeylərdəki ziddiyyətlərin açılması kimi çıxış edir. Antaqonist ziddiyyətlər insanın insan tərəfindən is-tismarına əsaslanan büqün ictimai-iqtisadi formasiyala-ra xas olmuş və onların mübirizəsi cəmiyyəti irəli apa- I ran əsas һərəkətveriçi qüvvə kimi çıxış etmişdir. Məna-fe əksliyinə ə saslanan antoqonist ziddiyyətlər ketdikçə da-һa da kəskinləşərək konfliktə kəlib çatır. Bu nöqtəyə ça-tan ziddiyyətlər içtimai inqilab vasitəsilə һəll olunur. Antaqonist ziddiyyətlərdən fərqli olaraq qeyrn-antaqo-nisq ziddiyyəqlər mənafe ümumiliyi ilə bağlı olan sinif-lər, ictimai qruplar arasında mövçud olur. Qeyri-antaqonist ziddiyyətləri mövcud cəmiyyətin daxi-lində һəll etmək, aradan qaldırmaq olursa, antaqonist zid-diyyətləri ancaq mövcud içtimai quruluşun dəyişdiril məsilə aradan qaldırmaq mümkün olur. Dialektikanın dikər qanunları ilə üzvi əlaqədə 1osir köstərən inkarı inkar qanunu inkişafın ümumi mey-lini, istiqamətini, əlaqəsini və tarixi varislik forması-nı əks etdirir. nkarı inkar qanupu dialektikanın dikər qanunla-rındai fərqli olaraq, inkişafın daһa qlobal saһəsini əһatə edir. nkarı inkar qanunu aşaqıdakı iki əsas problemi əһatəsdir: a) inkarın dialektik xarakteri və onun inkintaf prosesiidə rolu; b) inkişaf prosesinin əsas meylinin xarakteri və istiqaməti. nkarı inkar qanununun maһiyyətini başa düşmək 1 uçün, һər şeydən əvvəl, aydınlaşdırmaq lazımdır ki, dia-I lektik inkar nədir və o, inkişaf prosesində iə kimi yer tutur. Mə'lum olduqu kimi, maddi aləmin һər bir saһəsində I laim köһnənin ölüb keqməsi və yeninin meydana kəlməsi I prosesi kedir. nkişaf da məһz köһnənin yeni ilə, ölüb getməkdə olanın törəməkdə olanla əvəz olunmasıdır. Köһnənin əsasında yeninin yaranması inkar adlanır.
Document Outline
Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|