MÜHAZİRƏ № 1
Müdafiə təyinatlı optik-elektron cihazların
qısa təsnifatı
Optik-elektron cihazların müxtəlif təsnifat üsulları mövcuddur. Belə ki, konkret təyinatına görə onları aşağıdakı növlərə bölmək mümkündür: informasiyanın qeyd edilməsi və ötürülməsi üçün OEC; informasiya-ölçücü və izləyici OEC; informasiyanın çevrilməsi üçün OEC-lər. Bütün optik-elektron cihazlar ətraf mühit obyektlərindən optik siqnallarla ötürülən informasiyanın alınması üçün nəzərdə tutulmuşdur. Müdafiə təyinatlı, lokasiya üçün, təbii resursların tədqiqi üçün, müxtəlif obyektlərin optik xüsusiyyətlərinin ölçülməsi üçün nəzərdə tutulmuş OEC-lər daha geniş yayılmışdır. Bir çox OEC-lər naviqasiyada və orientasiyada, texniki baxış sistemlərində, avtomatik nəzarət və idarəetmə qurğularında, uçuş aparatlarını idarəetmə sistemlərində, müşahidə sistemlərində, xətti və bucaq kəmiyyətlərinin ölçülməsi üçün və obyektlərin koordinatlarının təyin edilməsi üçün nəzərdə tutulmuş bir çox qurğuların izləyici sistemlərinin tərkibində fəaliyyət göstərir. Yuxarıda sadaladıqlarımıza düşmənə əks təsir göstərmək üçün və düşmənin optik hücumunun yatırılması üçün nəzərdə tutulmuş optik-elektron sistemləri də əlavə etmək olar.
Optik-elektron cihazları onların düzəldilməsi və tətbiq edilməsi prinsiplərindən asılı olan geniş əlamətlərə görə də təsnifatlandırmaq olar. Bu təsnifat sxemi şəkil 1.1-də göstərilmişdir. Bu təsnifat əlamətlərinə optik siqnalın parametrlərini, ölçmə metodunu, spektral iş diapazonunu, iş rejimini, avtomatlaşdırma dərəcəsini, ölçmənin növünü, təyinatını və tətbiq sahəsini, istismar şərtlərini və s. aid etmək olar.
Yuxarıda göstərilmiş təsnifat əlamətlərindən ən vacibi təyinatı (tətbiq sahəsi) sayılır. Texnikanın elə bir sahəsi yoxdur ki, orada optik-elektron cihazlar tətbiq olunmasın. Buna görə də təsnifat sxemində OEC-nin tətbiq olunması onların gələcək inkişafında həlledici amil olan bir neçə texniki sahə göstərilmişdir. Bu sahələr: naviqasiya, geodeziya, astrofizika, tibbi, robototexnika, televiziya texnikası, nəzarət-ölçmə texnikası və digər sahələrdir.
Sonda qeyd etmək lazımdır ki, hər bir təsnifat qrupunun daxilində nəzərdən keçirilən OEC-lər konstruktiv, funksional və digər əlamətlərinə görə fərqlənirlər. Belə ki, bütün təsnifat əlamətlərində birbaşa və dolayısı əlaqələr mövcuddur. Məsələn nəzarət-ölçü cihazları bucaqölçən, avtomatik və s. ola bilər.
Hal-hazırda optik elektron cihazlar (OEC) müdafiə sənayesində və hərbi sənayedə geniş tətbiq tapmışdır. Bu cihazlara aşağıdakılar daxil edilir: müşahidə üçün cihazlar, bucaqölçən və nişangah qurğuları, məsafəölçənlər, rabitə məqsədli siqnal cihazları, fotoapparatlar, artilleriya atışını idarəetmə cihazları və mərkəzi tənzimləmə cihazları. Göstərilən hər bir cihaz qrupu təyin olunmuş məsələlərin həlli üçün nəzərdə tutulmuşdur. Müdafiə təyinatlı OEC-lərin təsnifatı cədvəl 1.1-də göstərilmişdir.
Cədvəl 1.1. Müdafiə təyinatlı OEC-lərin təsnifatı.
Bölmə
|
Qrup
|
Təyinatı
|
Cihazın tipi
|
Müşahidə və vizirləmə cihazları
|
Prizmatik binokllar
|
Döyüş sahəsi və yerinin müşahidə edilməsi və öyrənilməsi
|
Artilleriya üçün prizmalı binokl və binoklların digər tipləri
|
Qaliley binoklu
|
Toranlıqda və gecə vaxtı müşahidə
|
Gecə binoklu, şturman binoklu
|
Düz baxış boruları və monokulyarlar
|
Müşahidə, vizirləmə, nişanalma
|
Düz baxış borusu, dəyişən böyütmə borusu, “ördək” tipli monokulyar, dirsəkli monokulyar
|
Periskoplar
|
Məhdudiyyətdən kənar müşahidə,vizirləmə və nişanalma
|
Periskop-müşahidəçi, xəndək periskopu, uzaq müşahidə periskopu, sualtı qayıq periskopları
|
Bucaqölçən cihazlar
|
Bucaqölçən vizirlər
|
Şaquli, üfüqi və maili müstəvilərdə bucaqların ölçülməsi
|
Panorama
|
Busollar
|
Mixaylovski busolu
|
Stereoborular
|
Böyük stereoboru
|
Zenit artilleriyası bucaqölçənləri
|
Zenit artilleriyası bucaqölçəni, kursölçən-sürətölçən, hündürlükölçən
|
Nişangahlar
|
Atıcı silahlar üçün nişangahlar
|
Görünən və görünməyən hədəflərə nişanalma
|
Vintovka üçün nişangahlar və pulemyot nişangahı
|
Sahə artilleriyası üçün nişangahlar
|
Sahə artilleriyası silahlarının nişanalması
|
Sahə artilleriyasının panoramalı nişangahı
|
Tanklar üçün nişangahlar
|
Tanklardan nişanalma
|
Tank üçün teleskopik nişangah, tank üçün panoramalı nişangah
|
İri kalibrli artilleriya üçün nişangahlar
|
Dəniz artilleriyası və irikalibrli artilleriya üçün nişanalma
|
1908-ci il nümunəli nişangah, Vikkers tipli nişangah, periskopik panoramalı qülləli nişangah
|
Zenit artilleriyası nişangahları
|
Zenit silahlarının düzləndirilməsi və nişanalması
|
Kiçik kalibrli zenit artilleriyası üçün sadə nişangah, ZM-111 tipli yarımavtomatik nişangah
|
Təyyarədən bombalama və pulemyotdan atış üçün nişangahlar
|
Təyyarələrdən bombaların atılması üçün, eləcə də təyyarə pulemyotlarından və silahlarından atış üçün nişangahlar
|
Hers nişangahı, OPB-1, OPB-2 nişangahları, hərəkətsiz pulemyotlar üçün nişangahlar
|
Əlaqə cihazları
|
Əlaqə cihazları
|
Siqnalların, Morze işarələrinin və sözlərinin ötürülməsi
|
Helioqraf, projektor, optik telefon
|
Şəkil 1.1. Optik-elektron cihazların (OEC) təsniatı.
Dostları ilə paylaş: |